Otwarte drzwi klas

Nie wypada mi się z Panem nie zgodzić:
„Tak długo jak jedyni nauczyciele, których cenimy, to ci wyłamujący się z systemu, tak długo, jak jedyne szkoły, jakie szanujemy, to funkcjonujące poza państwowym systemem,”
Święte słowa , cieszy fakt, że również nauczyciele to zauważają !

Jako nauczyciel też pewnie nie byłbym zadowolony, gdyby ktoś mnie okazjonalnie podglądał przez szybkę lub siedział w ostatniej ławce. Ale widziałem w USA szkołę, gdzie każda klasa miała duże przeszklone okno na korytarz i tam to jakoś działa.
Za to nie miałbym nic przeciwko temu, a nawet chciałbym, żeby każda moja lekcja była rejestrowana i to dwoma kamerami: jedną skierowaną na mnie, a drugą na klasę, tak żeby był pełen zapis wszystkiego, co się w klasie działo. Uważam, że klasa w czasie lekcji to miejsce publiczne, w którym pracuje nauczyciel, urzędnik państwowy, wykonujący funkcję publiczną za pieniądze podatników. Wypowiadanie uwagi czy opinie, zarówno przez nauczyciela, jak i przez uczniów mają więc charakter wystąpienia publicznego, chociaż chyba nie wszyscy zdają sobie z tego sprawę. Nie widzę tu żadnego powodu do domagania się jakiejś formy prywatności ani dla siebie, ani ze strony uczniów.
Gdyby dyrektor szkoły, kolega nauczyciel lub rodzic chciał z jakiegoś powodu porozmawiać o konkretnej lekcji – proszę bardzo. Odtwarzamy nagranie i rozmawiamy. Wtedy rozmowa toczyłaby się wokół tego co było, a nie tego co ktoś z lekcji zapamiętał, zanotował lub jakie wrażenia odniósł, co byłoby niemożliwe do weryfikacji bez nagrania. Ciekawe ilu nauczycieli podzieliłoby mój pogląd?
Nie wyobrażam sobie, żeby kamera mogła krępować lub przeszkadzać dobrze przygotowanemu nauczycielowi, ale czyjaś fizyczna obecność, już może. Obecność wiąże się bowiem z reagowaniem obserwatora, uświadomionym lub nie oraz z uświadomioną lub nie obserwacją tych reakcji przez nauczyciela, co zmienia psychologiczny kontekst lekcji.

„Nie widziałeś w telewizji migawek z plaż z ludźmi w plażowych strojach, których twarze były możliwe do rozpoznania?”
Widziałem. Widziałem również wyroki sądowe przyznające im odszkodowania od tych telewizji. I mam nadzieję, że orzecznictwo sądowe będzie szło w stronę powiększania zakresu prywatności, do czego wyrok Trybunału Sprawiedliwości w sprawie Google mam nadzieje jest początkiem.
A jeśli już idziesz w takie porównania, to nagranie dziecka, wypowiadającego się na lekcji, powinieneś porównać raczej nie do twarzy, tworzącej trzeci plan zdjęcia, a do kogoś wpuszczonego w „uśmiechnij się! Jesteś w Ukrytej Kamerze!”
Nie popadaj w demagogię z ludźmi przyglądającymi ci się w tramwaju i w sklepie.
Nie twierdzę, że nie można zaprosić innego nauczyciela, by usiadł w ostatniej ławce i przyjrzał się lekcji (choć tu przyzwoitość kazałaby uprzedzić uczniów o takiej wizycie i nie wyciągać wobec nich żadnych konsekwencji, jeśli na takiej lekcji nie będą chętni do otwartej dyskusji i aktywnego udziału).
Czym innym jest ulotne popatrzenie na coś, czym innym sfilmowanie i przechowywanie tego nagrania. Czym innym jest słuchanie tego, co ktoś mówi, a czym innym nagrywanie albo stenografowanie. Czym innym są sytuacje, gdzie w naturalny sposób znajdujemy się między ludźmi, którzy będąc tam w równie naturalny sposób mimochodem nas widzą i słyszą, a czym innym celowe podglądanie, podsłuchiwanie i nagrywanie. Czym innym jest toaleta, gdzie ktoś sika przy sąsiednim pisuarze, a czym innym kamera, która nagrywałaby cię sikającego. (to jest pomysł! tam i tak są takie oczka od automatycznych spłuczek – za nimi można zainstalować kamery!)
„Jaka to jest prywatność, gdy moja odpowiedź na lekcji jest obserwowana w klasie przez trzydziestu innych uczniów?”
Nie pełna, ale milion razy lepsza od takiej, gdzie ta wypowiedź będzie nagrana , włożona na YouTube i doczeka się 30 milionów odsłon.
Ale przede wszystkim – naturalnie wytworzone zachowania społeczne od czasów stada małpoludów mają w sobie zawarta symetrię. Ja słyszę ciebie, ty słyszysz mnie. Ja widzę ciebie, ty widzisz mnie. Ja widzę twoją reakcję na to co ja robię. I również od czasów małpoludów łamanie tej symetrii: podglądanie i podsłuchiwanie z ukrycia, gdy to ty widzisz co ja robię, a ja ciebie nie widzę, są uważane za zachowania agresywne, wrogie, lub demonstrujące dominację.
Dlatego akceptowalny może być nauczyciel wizytujący lekcję osobiście, ale nie do przyjęcia są weneckie lustra, judasze, szybki w drzwiach i kamery nagrywające, gdzie uczeń oglądany i słuchany nie wie kto go ogląda i słucha.
„Dla mnie każda wypowiedź w miejscu publicznym ma charakter publiczny”
Ależ skąd! Bynajmniej nie wolno ci przykleić pluskwy podsłuchowej do oparcia ławki w parku i nagrać nią, o czym szczebiocze miłośnie całująca się tam para.
„złamali ząb niewinnej kobiecie… To właśnie w takich zachowaniach ujawnia się opresyjny charakter państwa. ”
A czy ja bronię tej policji??? I czy to, że Kowalski zamordował żonę znaczy, że mam się cieszyć, gdy Nowak zapowiada, że swoją pobije? Opresyjności państwa jest znacznie więcej. Ale to nie usprawiedliwia wcale pomysłów tę opresyjność zwiększających – choćby zwiększały w nie najbardziej dramatycznym wymiarze, a tylko trochę. Gdybyś na tym blogu stwierdził, że nie miałbyś nic przeciwko temu, żeby nauczyciele mogli tłuc uczniów twarzami o podłogę, to protestowałbym jeszcze głośniej.

Doceniam twoje poczucie humoru. Naprawdę z przyjemnością czytam, ale ani na moment się nie zgadzam.
Danusia

Przykład z pisuarem jest właśnie dość dobrą ilustracją do pojęcia 'niepełnej prywatności’. Godzimy się na to, żeby mój kolega z klasy siusiał obok widząc mnie siusiającego. Godzimy się na to, że kolega widzi nas i słyszy w czasie dyskusji na lekcji. Ale nie godzimy się na to, by nas filmowano gdy siusiamy. I nie godzę się, by mnie ktoś filmował dyskutującego na lekcji.
Nie czujemy wstydu ani zagrożenia, gdy nasza wypowiedź jest słyszana w tym konkretnym gronie 30 osób, ale tej samej wypowiedzi nie udzielilibyśmy wiedząc, że będzie to zarejestrowane i oglądane przez innych. Ty też, dorosły człowiek, inaczej dyskutujesz z kolegami przy stoliku w kawiarni, a inaczej dyskutowałbyś z tymi samymi osobami na ten sam temat w ramach panelu dyskusyjnego oglądanego przez trzystuosobowe audytorium. Nagranie dyskusji w klasie przekształca otwartą dyskusję kawiarnianą w sformalizowany panel. Są i inne problemy 'ograniczonej prywatności’. Są rzeczy, które nie są dla mnie wstydliwe w pewnym, ustalonym znanym gronie, ale byłyby wstydliwe wobec innych osób (zarówno znanych, jak i nieznanych). Raz jeszcze pisuar jest tu dobrym przykładem: nie jest wstydliwe sikanie w toalecie szkolnej, ale byłoby wstydliwe gdyby oglądał to ktoś z zewnątrz. A z osobami znanymi: w dyskusji w klasie na polskim na osnowie literackiej wypowiadam sądy filozoficzno-społeczne, o których wiem, że nie spodobałyby się moim rodzicom. I też dobrze wiem, że jeśli ojciec zobaczy tę taśmę, to będę miał przechlapane, ale gdyby nawet ktoś mu zrelacjonował moją wypowiedź, to to zignoruje. Nie możesz zakazać rodzicom wglądu w te taśmy. Ale nawet, gdy odpowiadasz z wahadła: w normalnej szkole Twoja odpowiedź jest czymś ulotnym, po czym zostaje najwyżej ocena w dzienniku. Inaczej odpowiadasz na lekcji przy tablicy, a inaczej przed komisją egzaminacyjną. Jestem pewien, że takie nagrania z lekcji stałyby się argumentami w dyskusji na radach pedagogicznych na temat twoich ocen. Każda twoja wypowiedź w klasie byłaby więc wypowiedzią przed komisją – gorzej – przed komisją w nieznanym przez ciebie składzie, wypowiedzią, którą można przywołać pół roku później albo i dwa lata później. Każda lekcja stałaby się egzaminem.
„Gdybym jako Twój kolega z ławki szkolnej zanotował dokładnie, słowo w słowo, Twoją odpowiedź na takie pytanie o wahadło, to w którym momencie naruszyłbym Twoją prywatność?”
Nie naruszyłbyś wcale, albo dopiero publikując to. Różnica (nie w sądzie, a w powszechnym odbiorze) pomiędzy twoimi notatkami a filmem czy nagraniem polega na niemożności zaprzeczenia nagraniu i wyparcia się go, podczas gdy twój zapis mogę oprotestować jako nieprawdziwy i będzie to słowo przeciwko słowu, a nie film przeciwko zawstydzonej twarzy. Siła rażenia (nie w sądzie, ale w ocenie innych osób), wstyd, obciach i kompromitacja wywołane nagraniem są dużo większe, niż wywołane czyjąś relacją.
„Czy naruszeniem prywatności jest utrwalenie samego głosu lub samego obrazu, czy dopiero połączenie zapisów?”
I jedno i drugie. Z zachowaniem wyłącznie zdrowego rozsądku, to znaczy jeśli nagrywasz sam siebie na dyktafon, a w tle pojawi się czyjś głos, albo jeśli robisz sobie pamiątkowe zdjęcie na ulicy i w tle są przechodnie, to jest w porządku. Ale nawet w takich sytuacjach na ich żądanie powinieneś skasować zdjęcie. A gdy głównym motywem twojej fotografii jest obca osoba spotkana w miejscu publicznym – przyzwoitość nakazuje poprosić o pozwolenie. Orzecznictwo sądów w sprawach celebryci vs tabloidy wyznacza tu rozsądną granicę, przy czym sądy podkreślają, że ochrona celebrytów jest słabsza, niż osób nie znanych publicznie (bo sami z niej rezygnują), a ochrona dzieci musi być jeszcze silniejsza niż dorosłych. Idź z kamerą na plac zabaw i zacznij filmować bawiące się tam cudze dzieci – życzę ci, byś uniknął trafienia na komisariat.
„mniejszym zagrożeniem dla praw ucznia jest…”
Masz pełną rację. Grypa jest mniejszym zagrożeniem niż cholera. To nie jest wybór albo/albo, tylko ani jedno, ani drugie nie powinno mieć miejsca.
„z prawnym zagwarantowaniem jak i kiedy nagranie może być wykorzystaniem (nie jest to takie trudne w prawdziwym państwie prawa, wbrew temu, co twierdzisz)”
PRAWNIE można to zagwarantować, oczywiście. PRAKTYCZNIE nie można. Przynajmniej nie w państwie, w którym nagranie rozmowy ministra spraw zagranicznych z prezydentem, przeprowadzone w antypodsłuchowej klatce BBN pod klauzulą „Tajne specjalnego znaczenia” po dwóch dniach zostało opublikowane w prasie. W ramach obecnego prawa byłoby to też nierealne organizacyjnie. A sądzę, że nawet w bardzo praworządnych krajach zejście z wymogami tajności do poziomu każdej szkoły byłoby organizacyjnie niemożliwe. Utajnić można nagrania z zajęć w szkole kadetów Mossadu, ale nie z podstawówki w Zalesiu.
Już widzę wszystkie tabloidy uganiające się za nagraniami z lekcji osób publicznych. I widzę też prokuratorów, którzy tak jak teraz w każdej drobnej sprawie żądają billingów i SMS-ów, tak od tej chwili będą żądać od szkół wydania taś z udziałem danego ucznia (w uzasadnionym celu: sporządzenia jego profilu psychologicznego)”
„Czy zeznawałeś kiedyś w sądzie jako świadek?”
Kilka razy w życiu mi się zdarzyło. W pełni się z Tobą zgadzam, że stopień ochrony prywatności świadka jest poniżej wymaganych standardów, zwraca na to zresztą uwagę Fundacja Helsińska i Panoptykon. Występując jako świadek jest się prawnie zmuszonym do wystąpienia publicznego, z ustawowo wymaganą pełną jawnością, która można wyłączyć tylko w mocno uzasadnionych przypadkach. Lekcja szkolna nie ma jednak takich delegacji ustawowych, a i chyba nie sądzisz, że dzieci nauczyłyby się wiele, a dyskusje na lekcjach były kształcące i otwarte, gdyby ich uczestnicy robili to tak starannie ważąc każde słowo i będąc w takim stresie, w jakim są świadkowie. Nie sądzę też, żeby wiele osób bez choroby psychicznej przeżyło 12 lat codziennego występowania po kilka godzin w charakterze świadka. Wymagałbyś od dziesięciolatków zdolności do utrzymywania pełnej autocenzury wypowiedzi w wymiarze kilkakrotnie większym, niż robią to adwokaci i sędziowie.
@ skuteczność takiej interwencji.
Mam równie pieniacką naturę, co Ty. Podjąłbym ją, nawet nie przesadnie wierząc w skuteczność, mając w pamięci zarówno Twoje doświadczenia, jak i choćby sprawę sprzed dwu tygodni jakiegoś nauczyciela WF z prowincji, który do swoich uczennic zwracał się „ty macioro, rusz tą swoją tłustą dupę” (http://m.tokfm.pl/Tokfm/1,110218,11349419,_Ty_macioro____rusz_ta_tlusta_d_____do_uczennicy_.html) i nikt mu nic nie zrobił.
Wierzę jednak, że Danusia ma w sobie na tyle przyzwoitości i praworządności, by nie popełniać przestępstw nawet wtedy, gdy szansa uniknięcia odpowiedzialności byłaby duża.

Ksawery
Spróbuj nagrać tylko siebie, zobaczysz, że pouczające. Oczywiście nie tak jak nagrywanie z dwóch kamer, ale to już coś.
Faktycznie obserwacja na żywo daje więcej niż nagranie tylko nauczyciela, ale od czegoś trzeba zacząć.
Czy wiesz jakie jest pouczające oglądanie siebie na ekranie?
Danusia

Myślałam skończyć już rozważania, ale:
„może też służyć jeszcze innym i jeszcze gorszym celom, jak choćby kolekcjonowanie haków na kogoś” – jakich haków, kto może szukać haków w moi nauczaniu?
Jeśli rodzic chciałby ze mną przeanalizować moją lekcje, to świetnie. Może mnie czegoś nauczy?
Lekcja jest dla mnie miejscem, do którego może zajrzeć dyrektor szkoły – DYREKTOR tej instytucji, który za nią odpowiada. Jeśli moje dziecko – uczeń podpadło, to dobrze mieć dowody do dyskusji – co takiego zrobiło.
Albo mam zaufanie do szkoły i wewnątrz niej, albo robię nauczanie domowe; walczę, aby była lepsza lub idę do sądu jak Pan Witold.
jakie dajesz mi gwarancje, ze nauczyciel ochroni moje dziecko, a może właśnie on je zaatakuje za zamkniętymi drzwiami.
Mimo, że mam zadanie powyższe, nie proponuję nakazu filmowania lekcji, tylko nakaz poprawiania własnego nauczania, obojętnie jakim sposobem.
Mnie akurat ten pasuje.
Danusia

„To proste ! Niech „otworzą drzwi” ci nauczyciel, którzy chcą to zrobić.”
Nie zapominaj – w swojej filozofii szacunku dla ucznia i jego podmiotowości – że za tymi drzwiami poza tym jednym nauczycielem siedzi jeszcze 30 uczniów. Może to jednak oni powinni otwierać i zamykać te drzwi? A przynajmniej ktoś by ich zapytał o zdanie w tej sprawie? I następnie respektował to zdanie?

„Ale tu byłbym spokojny, jeśli spotka się nauczycielem SZID = otwartym.”
To może pozwoliłbyś temu podmiotowo traktowanemu uczniowi samemu zadecydować i ocenić, czy uważa swojego nauczyciela za SZID-otwartego, a nie będziesz w tym decydował za niego?
A może uczeń po prostu nie chce takiej wizytacji. Nie chce i już. Ma do tego prawo, czy nie?
Czy ta szkoła ma być dla tego ucznia, czy dla nauczyciela, który „musi się doskonalić”, więc niech „podmiotowo” traktowani uczniowie się zamkną, bo nie mają tu nic do powiedzenia?
Albo traktujemy ich podmiotowo – i wtedy to oni decydują, czy chcą wykazać tę grzeczność i wpuścić jakiegoś innego nauczyciela, żeby się pzryglądał, albo traktujemy ich przedmiotowo i sami wpuszczamy go bez pytania uczniów o zdanie.