Informacja zwrotna może mieć ogromny wpływ na uczenie się uczniów, wielkość wpływu Profesor John Hatti określa na 0,73. Jego zdaniem nie liczy się ilość informacji zwrotnych, ale przede wszystkim ich jakość i jak będą przez uczniów odbierane. Aby uczniowie mogli czerpać korzyści z informacji zwrotnych, muszą mieć możliwość korzystania z nich i podejmowania działań na ich podstawie.
Informacji zwrotnej może udzielać nauczyciel, ale również może być to ocena koleżeńska od rówieśnika. Aby ocena koleżeńska w postaci informacji zwrotnej była skuteczna, uczniowie muszą nauczyć się, jak ją formułować i przekazywać. Przedstawię kilka rad do udzielania oceny koleżeńskiej, są to: niełączenie informacji zwrotnej ze stopniem; konieczność jasno określonych kryteriów sukcesu; pokazywanie uczniom, jak powinna wyglądać dobra informacja zwrotna; stopniowe wprowadzanie oceny koleżeńskiej; zapewnienie uczniom możliwości poprawy i wspólna refleksja nad oceną koleżeńska.
- Bez stopni
Chybioną praktyką jest jednoczesne przekazywanie uczniom informacji zwrotnej i wystawianie stopnia. Jeśli tak się dzieje, to uczeń bierze pod uwagę tylko stopień i ignoruje wszelkie informacje. Praca w postaci formułowania komentarza do pracy ucznia, przez nauczyciela lub kolegę lub koleżankę, idzie wtedy na marne. Polecenie wystawienia stopnia przez rówieśnika jest niepotrzebne i wręcz szkodliwe.
- Jasno określone kryteria sukcesu
Uczniowie muszą wiedzieć, jak powinna wyglądać dobrze wykonana praca. Kryteria muszą być jasno sformułowane i podane uczniom przed wykonaniem pracy. Można je również określić wspólnie z uczniami, co wymaga już pewnego doświadczenia w pracy z kryteriami, ale wpływa znacząco na proces uczenia się uczniów.
Jedną z dobrych praktyk jest technika pracy wzorcowej, czyli pokazanie uczniom dobrze wykonanej pracy i zapytanie ich – dlaczego praca jest dobra. Uczniowie w ten sposób sami określą kryteria sukcesu i będą bardziej skłonni je wypełniać.
- Naśladowanie nauczyciela
Uczniowie przeważnie nie potrafią udzielać kształtującej oceny koleżeńskiej. Najczęstszymi błędami są:
- Odniesienie się nie do pracy ucznia, ale do jego osoby, na przykład: „Jesteś bardzo zdolny”, „Nie przyłożyłeś się do pracy” itp.
- Brak konkretów, na przykład: „Wspaniale ci poszło”, „Popraw błędy” itp.
- Formułowanie jedynie pochwał, na przykład: „Wszystkie kryteria wykonałeś bardzo dobrze”, „Nie widzę, co mógłbyś poprawić”.
- Sugerowanie się sympatią lub antypatią. Uczniowie mogą nie chcieć zrobić przykrości koledze lub koleżance i specjalnie nie zauważają uchybień w pracy lub są bardzo krytyczni w stosunku do osób, których nie lubią.
Aby zaradzić tego typu błędom, trzeba uczniów do oceny koleżeńskiej przygotować. Najpierw należy im wytłumaczyć, że ocena koleżeńska to ocena pracy, a nie osoby, że ma formę informacji zwrotnej i że odnosi się do wcześniej ustalonych kryteriów. Ocena koleżeńska ma na celu pomoc w uczeniu się.
Najlepiej sprawdza się własny przykład nauczyciela, uczniowie wzorują się na przekazywanej przez nauczyciela informacji zwrotnej.
- Stopniowo
Formułowanie informacji zwrotnej do dużej i ukończonej już pracy przeważnie jest dla uczniów za trudne i autorom pracy nie jest łatwo z takiej informacji skorzystać. Można poradzić sobie z tą trudnością na trzy sposoby:
- Zanim uczniowie wykonają całą pracę i poddadzą ją ocenie koleżeńskiej warto skonsultować plan wstępny. Ocena koleżeńska może być udzielona do tego planu. Lepiej uniknąć pomyłek już na wstępie, niż poprawiać całą pracę. Warto zatem poddać refleksji projekt wstępny – roboczy.
- Ograniczyć oceną koleżeńską tylko do wybranych kryteriów. Odnieść się do nich w informacji zwrotnej, a następnie ponowić działanie w stosunku do innych kryteriów. Takie postępowanie pozwala skupić się na części kryteriów i jest bardziej skuteczne.
- Szczególnie na początku stosowania oceny koleżeńskiej warto posłużyć się metodą: dwie gwiazdy i jedno życzenie. Polega ona na odniesienie się (zgodnie z kryteriami) tylko do dwóch rzeczy wykonanych prawidłowo i jednej wymagającej poprawy.
- Poprawa pracy
Informacja zwrotna ma pomóc uczniowi dobrze wykonać pracę. To jest najważniejsza funkcja oceny kształtujące. Dlatego uczeń powinien mieć możliwość poprawy pracy na podstawie przekazanej mu informacji zwrotnej. Jeśli uczniowie to zrozumieją, to będą zapoznawać się z informacją zwrotną, używać jej do poprawy i czynić postępy w nauce. Satysfakcja z poprawy pracy jest dla uczniów motywująca.
- Wspólne omówienie i refleksja
Bardzo korzystne jest wspólne analizowanie prac. Po ocenie koleżeńskiej i po poprawie uczniowie mogą przeanalizować najczęściej popełniane błędy i wspólnie ustalić, jak ich w przyszłości można uniknąć.
Wspólne omawianie może też rozwiązać ewentualnie błędy popełnione przez udzielającego ocenę koleżeńską. Jeśli oceniający uczeń, czy uczennica dali autorowi wskazówki, z którymi on się nie zgadza, to można przedyskutować je wspólnie. Daje to ocenie koleżeńskiej bezpieczeństwo.
W takim omówieniu warto zadać dodatkowe pytania uczniom:
- „Dlaczego zdecydowałeś się, tak to zrobić?”,
- „Co więcej możesz teraz, o tym powiedzieć?”
- „Jak twoja praca zmieniła się?”
- „Które wskazówki uwzględniłaś i jak?”
- „Co zmieniłam/em w swojej pracy, dlaczego jest ona teraz lepsza?
Chodzi o to, aby uczeń nie akceptował bezmyślnie poprawek wskazanych przez nauczyciela lub rówieśnika, ale aby sam brał odpowiedzialność za swoja pracę.
Ocena koleżeńska jest niezwykle pomocna w nauczaniu. Nauczyciela wyręcza w formułowaniu każdemu uczniowi informacji zwrotnej, a uczniów uczy odpowiedzialności za uczenie się.
Korzystałam z artykułu Jonathana Eckerta
