Według Johna Hattiego przedstawienie uczniom kryteriów sukcesu, czyli oczekiwań w stosunku do nich, poprawia znacznie ich wyniki nauczania. W skali określonych w jego badaniach wskaźnik wynosi – 0,88. Plasuje się nawet wyżej niż przekazywanie uczniom informacji zwrotnej – 0,73. Według profesora Hattiego warto stosować interwencje, które mają wskaźnik powyżej – 0,4.
Nauczyciele często uważają, że podanie uczniom oczekiwań samo wpływa na naukę uczniów. Na pewno tak jest, ale samo ustne przekazanie oczekiwań, a nawet zapisanie ich na tablicy oraz przepisanie ich przez uczniów do zeszytów, nie daje tak spektakularnych efektów. Po pierwsze trzeba sprawdzić, czy uczniowie rozumieją oczekiwania, zgodnie z intencjami nauczyciela. Warto postarać się o wewnętrzne i głębokie zaakceptowanie przez uczniów oczekiwań. Jest na to szansa, gdy uczniowie tworzą kryteria wraz z nauczycielem.
Przedstawię trzy strategie – jak to robić?
W ramach inicjatywy – Pokaże to na przykładzie chętni nauczyciele uzupełnili artykuł o własne przykłady.
Przykłady podały:
- Barbara Jaworowicz, Szkoła Podstawowa w Skulsku
- Jolanta Łosowska – Szkoła Podstawowa 2 im. K. Makuszyńskiego w Chojnie
- Iwona Olejniczak, Szkoła Podstawowa im. Mieczysława Czychowskiego w Dzbeninie
- Bożena Rakowska, Szkoła Podstawowa nr 3 w Sulechowie
- Monika Soroka, Szkoła Podstawowa nr 78 w Poznaniu
- Agnieszka Wenda, Szkoła Podstawowa nr 82 w Warszawie
- Karina Wójcik, Zespół Szkół Publicznych w Szewnie
- Żaneta Wójcik, Szkoła Podstawowa 36 w Tychach
Część tych przykładów dotyczy strategii przedstawionych w artykule, a część (na końcu), wykracza poza te propozycje. Okazało się, że formułowanie kryteriów sukcesu wcale nie jest takie łatwe. Mieliśmy wiele dyskusji podczas kompletowania tego artykułu.
Zauważyłam dwie podstawowe trudności:
- Formułowanie niekonkretnych kryteriów sukcesu, które nie dają uczniowi informacji, czy je osiągnął, czy nie.
- Kryteria sukcesu jako plan lekcji, czyli plan czynności, jakie mają być wykonane podczas lekcji.
Kryteria w ten sposób formułowane nie dają uczniowi informacji i wskazówek do samooceny – co ma umieć i potrafić, aby osiągnął cel.
Przejdźmy zatem do trzech strategii określanie kryteriów razem z uczniami: Protokół, Praca wzorcowa, Analiza błędów.
- Protokół
Określenie wraz z uczniami dokładnych kroków prowadzących do pomyślnego osiągnięcia celów, które zostały postawione przed uczniami. Polega na przedstawieniu rozwiązania problemu/zadania i poproszenie uczniów o opracowanie procedury rozwiązania.
- Przykład z matematyki: Nauczycielka pokazuje uczniom przykład rozwiązania zadania polegającego na dodaniu ułamków o różnych mianownikach.
Prosi uczniów o zapisanie poszczególnych kroków podjętych w rozwiązaniu.
| Karina Wójcik, Zespół Szkół Publicznych w Szewnie, język niemiecki, lekcja zdalna w kl. V,
Temat: Ich bin krank. (Jestem chory) Przez kilka lekcji trenowałam z uczniami umiejętności, o których wiedziałam, że będą potrzebne do osiągnięcia celu nadrzędnego na następnych lekcjach. Moim celem nadrzędnym było, aby uczniowie potrafili zapytać innych o samopoczucie i powiedzieć, co ich osobiście boli. Przez kilka lekcji uczniowie uczyli się nazw części ciała, wyrażania bólu i pytania o samopoczucie i zaprosiłam ich do określenia kryteriów sukcesu – co da im poczucie sukcesu. Priorytetem dla mnie była konwersacja. Nawet jeśli nie uda się uczniom od razu określić kryteriów sukcesu, to dialog na ten temat już weryfikuje propozycje i ustawia je w odpowiedniej kolejności. Moi uczniowie do celu: Potrafię zapytać o samopoczucie i powiedzieć co mnie boli ułożyli następujące kryteria: 1. potrafię zapytać o samopoczucie 2. znam nazwy części ciała 3. korzystam ze słówka „-schmerzen”, np. Kopfschmerzen
|
| Barbara Jaworowicz, fizyka, szkoła Podstawowa w Skulsku, klasa VII. Temat: Ruch zmienny.
Przedstawiam uczniom schemat zamiany jednostek szybkości z km/h na m/s. Proszę uczniów o wyjaśnienie krok po kroku, co należy zrobić, aby szybkość wyrażoną w km/h przeliczyć na m/s oraz wytłumaczyć dlaczego tak należy postąpić. Uczniowie tłumaczą, że należy pomnożyć przez 1000 bo 1 kilometr to 1000 m oraz podzielić przez 3600 s, ponieważ 1 godzina to 3600 s.
|
- Praca wzorcowa
Nauczyciel przedstawia uczniom dobrze wykonaną pracę i pyta, dlaczego jest ona dobra. Uczniowie samodzielnie podają kryteria dobrej pracy
- Przykład z języka ojczystego: Nauczyciel przedstawia dobrze napisany list i pyta uczniów, co czyni, że jest to dobry list. Powstają kryteria do pisania listu.
- Przykład z edukacji wczesnoszkolnej: Nauczycielka prezentuje uczniom nagranie ucznia, czytającego fragment tekstu. Zadaniem uczniów jest określenie, co powodowało, że czytanie było płynne i zrozumiałe?
- Plastyka: Pokazujemy uczniom przykłady udanych dzieł sztuki i prosimy ich, aby określili kryteria sukcesu dla tych dzieł.
| Żaneta Wójcik, nauczycielka plastyki w SP 36 w Tychach
klasa VII , temat : Kubizm – Pablo Picasso inspiracją do portretu. · zgodność z założeniami kubizmu, · estetyka pracy (staranność wykonania) · kompozycja (odpowiednie rozplanowanie na kartce), · poprawność wykorzystania narzędzi i materiałów plastycznych, Każdy z uczniów mógł dopisać dodatkowe, wymyślone przez siebie, kryterium, które chciał spełnić np. jeden z uczniów dopisał na dodatkowym szczeblu: „Własny pomysł, czyli – brak kopiowania pomysłu znanych malarzy kubistycznych” inny ,,kreatywność”. Wpisanie przez uczniów własnego kryterium stanowi również element samooceny, który jest bardzo ważny. Bardzo dobrym rozwiązaniem jest wspólna oceny prac z uczniami. Dzięki takiemu podejściu i obrazowej formie przedstawienia kryteriów sukcesu, uczniowie mogli wykazać się aktywnością i efektywnie uczestniczyć w procesie oceniania kształtującego. |
| Iwona Olejniczak, Szkoła Podstawowa im. Mieczysława Czychowskiego w Dzbeninie, lekcja historii w nauczaniu zdalnym
Kryteria w oparciu o film. Cel zajęć: Dowiem się jak wyglądała sprawa polska podczas I wojny światowej
Prezentacja filmu. Uczniowie oglądając film tworzą kryteria sukcesu. Po obejrzeniu filmu pracują w parach, konsultują i wspólnie dopracowują kryteria. Kryteria ułożone przez uczniów: – wersja końcowa: 1. wyjaśniam dlaczego powołano Legiony Polskie 2. przedstawiam obietnice złożone Polakom w Akcie 5 listopada 3. analizuję treść orędzia prezydenta Wilsona, szczególnie pkt 13 4. wymieniam postanowienia traktatu wersalskiego w sprawie polskiej
|
| Barbara Jaworowicz, fizyka, Szkoła Podstawowa w Skulsku, Klasa VII, temat „Obwody elektryczne”
Zadanie: Narysuj obwód składający się z woltomierza, amperomierza, dwóch oporników połączonych szeregowo, źródła napięcia. Oblicz opór zastępczy tak połączonych oporników. Przedstawiłam uczniom prawidłowe rozwiązanie zadania i poprosiłam ich o utworzenie kryteriów sukcesu do tego przykładu. Oto przykłady kryteriów sformułowanych przez uczniów. Propozycje kryteriów jednego ucznia: – potrafisz włączyć amperomierz do obwodu, – potrafisz włączyć woltomierz do obwodu, – znasz wzór na opór zastępczy w połączeniu szeregowym, – umiesz posłużyć się tym wzorem, – umiesz obliczyć opór zastępczy, – umiesz sformułować odpowiedź. Propozycje kryteriów drugiego ucznia: – znasz wzór na obliczenie oporu zastępczego w połączeniu szeregowym, – wiesz, jak narysować obwód składający się ze: źródła napięcia, amperomierza, woltomierza oraz dwóch oporników, – wiesz, że amperomierz podłącza się szeregowo a woltomierz równolegle, – umiesz obliczyć opór zastępczy w połączeniu szeregowym, – potrafisz napisać odpowiedź do zadania. Jeden z uczniów podał jeszcze jedno przydatne kryterium: umiem wychwycić z tekstu przydatne informacje. Uczniowie proponowali kryteria , a potem ustalaliśmy wspólne kryteria do zadania. Uczniowie posługiwali tymi kryteriami przy rozwiazywaniu zadań z tego tematu. Dostosowywali je do nauki zdalnej.
|
- Analiza błędów
Nauczyciel przedstawia prace z błędami i prosi uczniów o znalezienie błędów. Możliwość wykrycia przez uczniów błędów popełnionych przez kogoś innego (nauczyciela lub rówieśników) jest bardzo angażująca i uczy krytycznego myślenia.
- Przykład z edukacji wczesnoszkolnej: Nauczyciel zapowiada, że poprosi uczniów o pomoc w znalezieniu błędów w zadaniach polegających na zliczaniu przedmiotów. Nauczyciel wykonuje zadanie na tablicy i popełnia kilka błędów, np. powtarza liczenie tego samego przedmiotu, pomija liczenie pewnych przedmiotów, powtarza tę sama liczbę itp. Uczniowie zatrzymują nauczyciela i wtedy zadaje on im pytania:
- Jaki błąd popełniłem?
- Dlaczego to jest błąd?
- Jak naprawić błąd?
Na koniec uczniowie zapisują możliwe popełniane błędy i instrukcje – jak ich nie popełnić. Nauczyciel wywiesza podsumowanie na tablicy.
- Przykład z fizyki:
Nauczyciel prezentuje uczniom kilka opisów doświadczenia. Prosi uczniów, aby pełnili funkcję redaktora naukowego i określili kryteria jakie powinien spełniać opis doświadczenia.
| Jolanta Łosowska – SP2 im. K. Makuszyńskiego w Chojnie, klasa 3
Uczniowie pracują w grupach. Każda grupa otrzymuje pracę – np. zaproszenie na przyjęcie urodzinowe (może być list, ogłoszenie, zadanie tekstowe czy inny tekst). Każde zaproszenie ma inną treść, brakuje znaczących elementów zaproszenia lub większość treści jest zbędna itp. Grupa ma wyznaczony czas – np. 5 min na szybką dyskusję na temat zaproszenia. Dyskusja toczy się wokół treści zaproszenia, czy wszystko wiemy, czy możemy iść na przyjęcie i czuć się bezpiecznie. Po tym czasie jedna osoba z grupy prezentuje swoje wnioski z dyskusji podsumowując czy zaproszenie, które miała grupa, jest dla nas zrozumiałe, jasne, czy przyjmujemy je czy eliminujemy. Ważne by każda grupa przedstawiła swoje stanowisko. Wspólnie wyłapujemy co jest nam potrzebne, jeśli chcemy kogoś zaprosić na przyjęcie i wyłaniamy kryteria do zaproszenia. |
| Barbara Jaworowicz, fizyka, Szkoła Podstawowa w Skulsku, klasa VII
Temat: Obwody elektryczne. Montuję obwód elektryczny, w którym błędnie włączam do obwodu amperomierz i woltomierz. Proszę ucznia, żeby sprawdził, czy to jest prawidłowe połączenie, jeżeli nie to proszę o wyjaśnienie – dlaczego i jak prawidłowo połączyć te elementy obwodu. |
Włączenie uczniów w tworzenie kryteriów sukcesu, powoduje, że uczniowie lepiej je rozumieją i zapamiętują oraz akceptują. Dzięki takiej praktyce zbliżamy się do realizacji V strategii oceniania kształtującego:
Wspomaganie uczniów, by stali się autorami procesu własnego uczenia się.
Na podstawie Michaela McDowell z 10 marca 2021 roku
- Wybór kryteriów zaproponowanego przez nauczyciela zestawu
| Bożena Rakowska Szkoła Podstawowa nr 3 w Sulechowie edukacja wczesnoszkolna klasa III.
Od pewnego czasu zaczęłam dawać moim uczniom możliwość wyboru kryteriów z podanego przeze mnie zestawu. Ten sposób wypróbowałam jw pracy metodą projektu, w pracy grupowej, indywidualnej i z całą klasą. Za każdym razem dało się odczuć ogromne zaangażowanie uczniów oraz ich samokontrolę w czasie realizacji zadań. Wybór sprawia, że uczeń utożsamia się z kryteriami i staje się odpowiedzialny za wykonanie pracy. Zestaw kryteriów dzielę na części. Uczeń z każdej części wybiera jedno lub więcej kryteriów, ale wie, że osiągnięcie celu wiąże się z wykonaniem, co najmniej jednego kryterium z każdej części. Staram się, by w każdym zestawie znalazły się kryteria, które jest w stanie wykonać uczeń ze specjalnymi wymaganiami edukacyjnymi. Przykład; Temat; Wiosna tuż, tuż. Cel: Opowiadam o wiosennych zmianach zachodzących w przyrodzie. Zestawy kryteriów:
1. Wokół daty pierwszego dnia wiosny kalendarzowej
3. Zilustruję przysłowie „W marcu jak w garncu” i omówię swoją pracę.
|
- Określanie kryteriów do sprawdzianu
| Monika Soroka, Szkoła Podstawowa nr 78 w Poznaniu, język polski, klasa V. Temat lekcji: Części zdania do opanowania! Celem lekcji było: Powtórzę wiadomości o częściach zdania. Uczniowie na podstawie zdobytych na poprzednich lekcjach wiadomości podawali propozycje kryteriów sukcesu. W drodze dyskusji wybrane zostały następujące kryteria sukcesu: Kryteria te zostały zastosowane podczas sprawdzianu. |
- Układanie kryteriów przed podjęciem tematu
| Jolanta Łosowska – SP2 im. K. Makuszyńskiego w Chojnie, klasa III
Sposób polega na zadaniu uczniom pytań na początku lekcji: · Co….? ; Dlaczego…?; Czyli czego chcemy się dowiedzieć.?; Jak…?; W jaki sposób chcę się tego dowiedzieć, co jest mi potrzebne?. Na tej podstawie odpowiedzi uczniów wyłaniane są cele i kryteria, które służą nauczycielowi do zaplanowania lekcji z uwzględnieniem potrzeb uczniów. |
- Wspólnym planowaniem
| Agnieszka Wenda, język polski, Szkoła Podstawowa nr 82 w Warszawie
Uwielbiam takie lekcje, na których uczniowie sami tworzą kryteria. Zanim jednak dzieci rozpoczną tworzenie swoich własnych nacobezu do lekcji, potrzebują sporo czasu na proces nauczenia się korzystania z gotowych kryteriów podawanych wcześniej przeze mnie. Nasz sposób pracy wykracza poza powyżej opisane strategie. Ja określiłabym go „Wspólnym planowaniem”. Dlaczego? Przede wszystkim dlatego, że praca z kryteriami do lekcji tworzonymi przez uczniów w naszym wydaniu wiąże się z przekazaniem uczniom odpowiedzialności również za cały przebieg tej lekcji. Nie wyobrażam sobie sytuacji, w której uczniowie utworzyliby kryteria sukcesu, a później cała lekcja potoczyłaby się jednak zgodnie z moim wcześniejszym scenariuszem. Dlatego – kiedy wiem, że dzieci są na to gotowe – pytam je po podaniu celu lekcji o to, czego potrzebują, aby się tego nauczyć. Dzieci wspólnie opracowują kryteria, które według nich doprowadzą je do wskazanego celu. Czasami potrzebują drobnej pomocy, ale staram się, aby było jej jak najmniej, bo błędy są tak samo uczące, jak sukcesy. Aby pokazać to na przykładzie posłużę się lekcją przygotowującą do dyktanda sprawdzającego pisownię „nie” z różnymi częściami mowy. Uczniowie po dość krótkiej dyskusji wybrali sposoby i ćwiczenia, które im się najbardziej sprawdzają, i które według nich najlepiej pomogą im się do tego wyzwania przygotować. Ustalili, że potrzebują przypomnieć sobie wszystkie zasady, zapisać je (każdy po swojemu) i przećwiczyć ich stosowanie. I tak powstały konkretne zapisy nacobezu, które później niemal w całości udało się zrealizować. Oto ich kryteria: 1. Znam zasady ortograficzne na temat pisowni łącznej i rozłącznej cząstki „nie”, wymienię minimum 5. 2. Potrafię opracować tekst z lukami, zawierający minimum 5 miejsc do wypełnienia. 3. Potrafię wypełnić prawidłowo wraz z kolega lub koleżanką test z lukami przygotowany przez inną parę. 4. Umiem dokonać samooceny popełnionych przez siebie błędów.
Lekcja – co niesamowite – toczyła się niemal „sama”. Kryteria sukcesu wyznaczały plan lekcji. Uczniowie wspaniale pracowali, pilnowali siebie i innych, czuwali, aby wszystko przebiegało zgodnie z planem. Cieszę się, widząc jak dużo w uczniach zmienia systematyczna praca ze świadomością tego, co i dlaczego robią. Staram się takie lekcje organizować cyklicznie i zauważyłam, że u mnie bardziej sprawdzają się na samodzielne planowanie kryteriów takie lekcje, podczas których uczniowie korzystają z wcześniejszej wiedzy i doświadczeń z podobnych tematów. Ale oczywiście każdy nauczyciel może wypracować swoje własne sposoby, skuteczne konkretnie dla jego uczniów. Na pewno jednak samodzielna praca z kryteriami jest procesem, w którym z jednej strony należy uczniom towarzyszyć, a drugiej uzbroić się w cierpliwość i spokojnie poczekać na jego efekty. Ja z całą odpowiedzialnością mogę powiedzieć, że ta determinacja się opłaca. |
| Iwona Olejniczak, Szkoła Podstawowa im. Mieczysława Czychowskiego w Dzbeninie, Praca z Samorządem Uczniowskim
Przedstawiam uczniom cel działania na najbliższy okres: Pomoc dziecku cierpiącemu na nieuleczalną chorobę i potrzebującemu środków na rehabilitację. Wspólnie z uczniami opracowaliśmy kryterium sukcesu : Zebranie przy pomocy członków samorządu środków, od co najmniej 10 osób (dowolnej kwoty), na leczenie dziecka potrzebującego. Na tej podstawie opracowaliśmy plan: · przygotowanie przedstawienia – inscenizacja bajki · zaproszenie rodziców i innych chętnych mieszkańców naszej miejscowości wykonanie plakatów i rozmieszczenie ich w różnych miejscach · zbiórka środków podczas prezentacji bajki ( dowolne kwoty) · przesłanie środków na konto fundacji
|
