Cele i kryteria w nauczaniu zdalnym i nie tylko

Można zauważyć, że obecne nauczanie zdalne ma charakter działania w nagłym wypadku. Można porównać je do przeprowadzania nagłej operacji w prowizorycznym szpitalu polowym, w strefie działań wojennych.

Badacze edukacyjni przeprowadzili wiele badań na temat warunków dobrego nauczania i określili wskazówki dla nauczycieli. Nauczanie zdalne niesie nowe konteksty. Próbujemy ocenić ile uczniowie się nauczyli w tych zmienionych warunkach. Wyniki badań nie są optymistyczne. Jednak nie jesteśmy pewni, co do przyczyn, czy dawne wskazówki nie działają, czy może całkowicie trzeba zmienić metody nauczania, a może w ogóle nauczania zdalne nie może być efektywne?

Ocenianie kształtujące podaje kilka wskazówek użytecznych w nauczaniu i warto je przeanalizować w nauczaniu zdalnym. Podstawową strategią oceniania kształtującego jest ustalanie i przedstawianie uczniom celów uczenia się i kryteriów sukcesu.

Jasne jest, że nauczyciele powinni zawsze mieć jasność, co do planowanych rezultatów. Ocenianie kształtujące zwraca uwagę na konieczność, konsultowania i podawania ich uczniom.

Aby określić plany i oczekiwania, warto najpierw dowiedzieć się, co już uczniowie na dany temat wiedzą. W przypadku nauczania zdalnego można zacząć od poproszenia uczniów o zapisanie tego, co już wiedzą na dany temat, lub od zadania uczniom pytania kluczowego, które zainspiruje ich do skorzystania z wiedzy, która już posiadają. Jeśli nauczyciel zorientuje się, czym już uczniowie dysponują, to może dostosować do tego swoje plany, a następnie w dogodnym czasie podzielić się nimi z uczniami.

Czasami nauczyciele dyskutują nad najlepszym czasem na poinformowanie uczniów o zakładanych celach. Nie ma na to jednej odpowiedzi, przyjęto zakładać, że cele powinny być określone na początku lekcji, ale równie dobrze, mogą pojawić się w czasie lekcji, gdy nauczyciel skonfrontuje je z dotychczasową  wiedzą uczniów, a mogą też wystąpić, jako podsumowanie lekcji.

Ważne jest, aby cele były dla nauczyciela i uczniów „widoczne” w procesie uczenia się.

Kryteria sukcesu, to wskazanie – po czym poznamy, że cele zostały osiągnięte, można je określić jako: „Będziemy zadowoleni, jeśli…”.

Kryteria mogą mieć co najmniej cztery różne formy:

1. Uznanie – co jest niezbędne do kontynuowania nauki. Na przykład nauczyciel może zdecydować, że uczniowie będą gotowi przejść dalej, jeśli będą potrafili dodawać ułamki o tych samych mianownikach. Wtedy kryterium wygląda tak: Umiem dodawać ułamki o tych samych mianownikach.
2. Umiejętność odpowiedzi nam pytanie łączące wiedzę z różnych kontekstów. Na przykład, kiedy przedmiotem lekcji były rozważania na temat różnicy między masą a wagą. Pytanie mogłoby brzmieć: Jak zmienia się waga i masa na księżycu? Kryterium – Potrafię odpowiedzieć na pytanie …..
3. Opis oczekiwań. Określenie warunków dla dobrze wykonanej pracy. Na przykład określnie warunków dla dobrego eseju literackiego. Kryterium polega na wylistowaniu warunków.
4. Określenie warunków dla poszczególnych etapów. Podział pracy na etapy i do każdego etapu określenie wskazówek – warunków koniecznych. Na przykład na lekcjach plastyki dotyczących rysowania twarzy ludzkiej, określenie rozmieszczenia oczu, na tle całej twarzy (połowa twarzy) i odległości pomiędzy oczami (szerokość jednego oka).

Nie ma zatem, jednego sposobu określania kryteriów. Ważna jest ich jasność i widoczność dla uczniów.

W nauczaniu zdalnym mamy wiele możliwości przekazywania uczniom celów i kryteriów. Zaryzykuję twierdzenie, że jest to łatwiejsze niż w nauczaniu w klasie szkolnej. Platformy internetowe mają wiele opcji przekazywania uczniom informacji, a nawet automatycznego zapisywania ich uczniom w ich notatkach. Istotne jest, czy uczniowie je rozumieją i czy są one dla nich wskazówką. Warto to sprawdzić, bo samo pozostanie na przekazaniu nie przynosi efektów dla procesu uczenia się.

W nauczaniu zdalnym uczniowie mogą napisać, jak rozumieją ustalone cele i kryteria lub ustalić ich rozumienie w parach lub małych grupach. Można również zachęcić do zadawania pytań na chacie. Niektórym nauczycielom może być „Szkoda czasu” na taką dyskusję, wiemy jednak, że znajomość i akceptacja przez uczniów celów lekcji i kryteriów zwiększa w dużym stopniu efektywność nauczania.

Jeśli już upewnimy się, gdzie zmierzamy i zaczniemy podążać drogą do osiągnięcia celu, to warto monitorować nasza drogę. W nauczaniu trzeba odwołać się (przytoczyć cele lub kryteria sukcesu) w czasie lekcji i sprawdzić, jak daleko jesteśmy od osiągniecia celu. W nauczaniu zdalnym łatwo uzyskać opinię uczniów np. poprzez ankietę, pytania na chacie, lub inne technologiczne możliwości.

Takie monitorowanie „trzyma” nas w kursie i daje poczucie satysfakcji z posuwania się do przodu.

Na koniec niezbędna część pracy z celami i kryteriami, czyli – podsumowanie.

Refleksja nad tym, czy cele osiągnęliśmy, czy kryteria sukcesu zostały spełnione.

W nauczaniu w klasie szkolnej przeważnie nauczyciel nie ma możliwości zapoznania się z refleksjami wszystkich uczniów. W nauczaniu zdalnym pojawia się taka możliwość. Możemy poprosić uczniów o zapisanie refleksji, wysłanie jej do nauczyciela lub zamieszczenie na wspólnej tablicy.

Informacja płynąca z refleksji uczniów jest bezcenna dla nauczyciela do planowania następnych lekcji, a dla uczniów, aby mogli domknąć lekcję i jednocześnie uczyć się od siebie nawzajem z podsumowań innych uczniów.

Inspiracja artykułem Kathleen Scalise i Dylan Wiliam

http://www.ascd.org/ascd-express/vol16/num07/formative-assessment-for-remote-teaching-understanding-learning-intentions.aspx