Co sądzą uczniowie o zdalnym nauczaniu?

Artykuł składa się z czterech części:

• Wstęp – skąd wzięłam opinie uczniów
• Opinie uczniów nauczycielek: Katarzyny Polak, Marzenny Dąbrowskiej, Magdaleny Grzeszkiewicz- Brzęckiej, Doroty Podolskiej, Bożeny Rakowskiej, Moniki Soroki, Joanna Sułek, Michała Szczepanika, Ewy Szpot.
• Podsumowanie – pewne zalety i wady zdalnego nauczania w oczach uczniów
• Wnioski i rady dla nauczycieli prowadzących zdalne nauczanie.

 Wstęp: Poprosiłam nauczycieli, aby zapytali swoich uczniów, co im się podoba w zdalnym nauczaniu, co im przeszkadza i jak chcieliby być uczeni.  Okazało się, że wielu nauczycieli pytało już uczniów o to, zrobili ankiety i zestawienia. Na pewno jest to bardzo dobra droga do udoskonalenia procesu zdalnego nauczania, bo to właśnie uczniowie są najlepszymi specjalistami od własnego procesu uczenia się.

Jednak takie zestawienia nie mogą dać ogólnego obrazu sytuacji, one odnoszą się do indywidualnej sytuacji lekcji danego nauczyciela. Uczniowie mogą odnieść się w swoich opiniach tylko do tego, co doświadczają podczas zdalnych lekcji prowadzonych przez danego nauczyciela. To doświadczenie jest zależne również od specyficznych sposobów uczenia się ucznia i od sytuacji materialnej uczniów (dostęp do narzędzi i sieci, sytuacja rodzinna i materialna).

Jeśli chcielibyśmy wysnuć wnioski ogólne, to zamiast „badań” ilościowych lepiej przeprowadzić jakościowe. W badaniach ilościowych, statystyka zaciemnia obraz, gdyż daje wynik statystyczny, który w przypadku indywidualnego ucznia może być tylko uogólnieniem.

Pewien czas temu zamieściłam (https://osswiata.pl/sterna/2020/05/09/doswiadczenie-nauki-online-w-oczach-uczniow/#more-2120) kilka opinii uczniów z USA, na temat ich doświadczenia w zdalnym nauczaniu. Opinie te miały wydźwięk taki, że uczniowie wolą naukę w szkole, mają często kłopoty ze sprzętem i narzekają na za dużo zadawanych zadań przez nauczycieli. Podejrzewam, że opinie polskich uczniów mogą być podobne. Poprosiłam zaprzyjaźnione Okejki o przesłanie mi opinii ich uczniów.

Obraz na pewno nie odzwierciedla ogólnej sytuacji uczniów w Polsce. Są to opinie uczniów nauczanych przez Okejek, czyli nauczycielki, które zapewne dbają o to, aby nauczanie zdalne było dla uczniów interesujące i efektywne.

Przytoczę odpowiedzi na dwa pierwsze pytania: co mi się podoba, a co nie podoba w zdalnym nauczaniu. Trzecie pytanie o to, jak chciałbym być nauczany nie wniosło dużo pożytecznych informacji, gdyż uczniowie skupiali się na użyciu przez nauczyciela wygodnej platformy internetowej. Siłą rzeczy wymieniali te, z którymi się już zapoznali.

Opinie uczniów uzyskane od nauczycieli

Wyniki ankiety przeprowadzonej wśród uczniów klas pierwszych przez Katarzynę Polak, nauczycielkę języka polskiego w Technikum Programistycznym Infotech w Białystoku:

Prawie polowa ankietowanych uczniów zdecydowała: „Daję radę, lepiej niż na zwykłych lekcjach”, a 14% woli zdecydowanie normalne lekcje.

• Jako zalety zdalnego nauczania, uczniowie wybrali: „Lekcje trwają krócej (81%)” „Mam większą swobodę (76%)”; „Na przerwie robię, co chcę (62%)”; „lekcje są w moim domu (58%)”.
• Wybrane z zestawu wady: „Lekcje są monotonne i mało ciekawe (52%)”; „Muszę włączać kamerę (43%)”; „Musze skończyć niektóre pracy w ciągu lekcji (38%)”; „Nie mam kontaktu z kolegami na żywo (33%)”.

Opinie uczniów Marzenny Dąbrowskiej, nauczycielki matematyki w   III LO z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Marii Dąbrowskiej w Płocku

• Zalety: „Możliwość wykonywania ćwiczeń i nauki w swoim własnym tempie i zakresie”; „Odkrywanie nowych możliwości nauki oraz nauka samodzielności”; „Możliwość odrabiania lekcji i uczenia się „we własnych godzinach” i poświęcanie więcej czasu na to, czego się nie rozumiem”; „Bardzo fajnie  wytłumaczone przykłady przez panią i później praca własna. W razie problemów pomoc w rozwiązaniu i świetne notatki.”; „Podobają mi się lekcje online. Możemy wtedy zobaczyć jak Pani rozwiązuje przykład. Jest to również namiastka lekcji na żywo podczas której kontakt z nauczycielem jest zupełnie inny niż gdy otrzymujemy tylko w wiadomości na dzienniku.”; „Zaoszczędzam czas tracony wcześniej na transport do szkoły i można uczestniczyć w lekcjach będąc chorym i leżąc w łóżku.”

 

• Trudności zdalnego uczenia się: „ Brak bezpośredniego kontaktu z nauczycielem. Trudności z organizacją pracy w domu.”; „Nie widzę nauczyciela. Trudniej jest mi się skupić. Cała organizacja dnia się zmienia, gdyż siedzimy w domu, a nie w szkolnych ławkach. Wolę rozmawiać z nauczycielem „na żywo”. Wiele prac przychodzi na różne portale, strony, aplikacje. Jest zamieszanie.”; „Przyzwyczajenie siebie do zdalnego nauczania. Jest to jednak coś innego niż było przez tyle lat i nie potrafimy jeszcze zrozumieć, że jest to jednak swojego rodzaju szkoła a nie czas wolny.”; „Dla mnie najtrudniejsza jest samo motywacja. Często odkładam zabranie się za lekcje na później, na jutro. Chodząc do szkoły nie miałam takiej możliwości i dlatego wszystko robiłam systematycznie.”

Uczennica klasy 8 Magdaleny Grzeszkiewicz- Brzęckiej, nauczycielki polskiego w Szkole Podstawowej nr 15 w Koninie.

„Sądzę, że jest to forma nauczania, która nie sprawdzi się na dłuższą metę. Osobiście bardzo chciałabym mieć przy sobie osobę, która byłaby w stanie wytłumaczyć i rozwiać moje wątpliwości. Wiem, że nauczyciele oferują nam swoją pomoc i wręcz zachęcają do korzystania z niej, jednak nadal utrzymuję, że poszerzanie horyzontów w szkole (przy eskorcie osób, z którymi się dogadujemy) jest o wiele łatwiejsze i bardziej efektowne”

Uczniowie klasy 5 Doroty Podorskiej nauczycielki języka polskiego w  Szkole Podstawowej w Chodczu

 

91% ankietowanych uczniów jest zadowolona z nauczania online. Kilka opinii uzasadniających te opinię:

„Podoba mi się forma pracy klasowej, nie jest tradycyjna, jest inna i notatki mamy na classroom i mogę w całości przepisać ją do zeszytu, wcześniej nie zdążyłem i moje notatki były niepełne”; „Podoba mi się, że możemy się widzieć przez kamerki i Pani zadaje nam takie fajne prace domowe, jak np. mitologiczna klasówka”; „Mam ciągły kontakt, mogę o wszystko zapytać i jest dużo zajęć, które mobilizują do samodzielnego myślenia. Bardzo fajne są lekcje na żywo”; „Ciekawe zajęcia, wszystko jest zrozumiałe, a gdy nawet nie jest, to możemy w każdej chwili dopytać”; „Podoba mi się, że na classrromie mogę odtwarzać lekcje zamieszone przez Panią lekcję na żywo. Pomaga mi to w zrozumieniu lekcji. Pomocne są też filmiki do tematów”.

 

Uczniowie Bożeny Rakowskiej, nauczycielki nauczania wczesnoszkolnego w  Szkole Podstawowej nr 3 w Sulechowie

• Co lubię w nauczaniu zdalnym?: „Pisanie na czacie”; „Czas rozpoczęcia zajęć. Nie zaczynamy o 8.00 i mogę dłużej pospać”; „Ciszę i spokój”; „Samemu wybieram zadanie, które chcę wykonać”; „Nikt nie przeszkadza”;  „Własne notatki”; „Możemy się zobaczyć” „Materiały, które pani pokazuje są interaktywne i możemy się fajnie bawić”; „Dodatkowe zadania do wyboru”; Małe projekty, które sama planuję i wykonuję.

 

• Czego nie lubię?: „Szumu w słuchawkach”; „To, że jesteśmy niby razem ale jednak osobno”; „Nie mogę przytulić się do pani”; „Brakuje mi informacji do zadań, które robię w trakcie zajęć i muszę ciągle pytać panią”; „Muszę bardzo uważać, bo nie ma koło mnie koleżanki”; „Bo nie ma prac w zespołach”; „Bo nie bawimy się razem”;  „Świętowania z OK zeszytem”; „Bo widzę tylko 3 osoby a reszta to tylko ikonki”.

 

 

Uczniowie klasy  szóstej Moniki Soroki nauczycielki języka polskiego w Szkole Podstawowej nr 78 w Poznaniu

• Co lubię: „Siedzenie w domu”; „To, że mam lepsze oceny”; „To, że można wstać na lekcje 5 min przed”; „To, że mogę zrobić lekcje wtedy kiedy chcę”; „To, że mi się łatwiej pracuje”; „To, że można na spokojnie dostać drugą szanse na odpowiedź”; „Więcej czasu na robienie lekcji”
• Czego nie lubię?: „Siedzenie w domu”; „Brak spotkań z innymi osobami”; „Więcej jest zadawane, dużo pracy domowej”; ”Nauczyciel nie może nam dobrze wytłumaczyć”; „Czasem są problemy, np. z Internetem lub sprzętem i ciężko jest nadrobić straconą lekcje”; „Że nie ma WF”; „Tego, że nieraz jest tego dużo i przez cały dzień siedzę przy komputerze”.

 

Uczniowie klasy 8 Joanny Sułek, nauczycielki matematyki w SP nr 3 w Mińsku Mazowieckim

 

• Co mi się podoba?: „Podoba mi się to, że kończę te lekcje wcześniej”; „Siedzę w domu i nie muszę chodzić do szkoły”; „Dłużej śpię”; „Możemy te lekcje robić, o której godzinie chcemy, możemy sobie ustawić lekcje wygodnie”; „Mogę słuchać muzyki w trakcie lekcji”; „Nie muszę się spieszyć. Mogę odrabiać lekcje na świeżym powietrzu”, „Można zdobyć łatwo dobrą ocenę”; „Nauczyciele wymyślają też raz na jakiś czas kreatywne projekty, za którymi bardzo przepadam, lub sprawdziany, które pozwalają na pracę z książką. Takie zadania sprawiają, że nabywam dużo wiedzy, pomijając stres”; „To, że na pewno jest mniej stresu, który potrafił towarzyszyć nam w szkole”; „Przez zdalne nauczanie nie nosimy książek w plecaku co odciąża nasz kręgosłup, poza tym wszystkie książki i materiały do nauki mam pod ręką”

 

• Co mi się nie podoba?: „Strasznie dużo pracy domowej i częste problemy z wysyłaniem”; „Czasami zadania da się zrobić w tyle czasu, co trwa lekcja ale zanim się siądzie do zadań trzeba się z tematem zapoznać nauczyć go i na zadania średnio starcza czasu”; „Nie podobają mi się lekcje przez kamerkę wolę robić sama na classroomie”; „Przez zdalne nauczanie niszczymy swój wzrok wgapiając się godzinami w ekran laptopów/telefonów”

„Lekcje na platformie meet o wczesnych godzinach. Takie lekcje nie tylko są niewygodne ale też bezcelowe, ponieważ większość uczniów albo jest na skraju zaśnięcia, albo dosłownie zasypia. W mojej opinii to tylko zmarnowany czas. Większość z nas ma duże problemy z wczesnym pójściem spać i wczesnym wstawaniem (a nawet może być to niemożliwe przez hormony). Gdy odchodzi konieczność ubrania się, wyjścia z domu, w skrócie – ogarnięcia się, na prawdę trudno zmobilizować się do wstania na te lekcje, a szczególnie do wstania na tyle wcześnie, by być w pełni sił umysłowych. Rozumiem, że próba jak najlepszego odwzorowania normalnego planu zajęć wygląda pięknie na papierze, ale w rzeczywistości dla większości się to nie sprawdza. Uczniowie byliby szczęśliwsi i bardziej produktywni gdyby mogli wstawać o 10. Poza tym fajnie by było gdyby nauczyciele uczący przedmiotów nieegzaminacyjnych trochę zmniejszyli ilość zadań. Wiem, że każdy przedmiot jest ważny i powinniśmy szanować go, jak i samego nauczyciela i jego czas ale gdy na horyzoncie jest rekrutacja szacunek do przedmiotu przestaje się tak, aż tak, liczyć w oczach ucznia – przykra prawda. Za to nauczyciele przedmiotów egzaminacyjnych w takiej sytuacji mogliby dawać więcej materiałów powtórkowych lub dać uczniowi wolną rękę w wykonywaniu zadań np. z repetytoriów, które 90% uczniów zakupiło w własnym zakresie. Nauczanie zdalne jest całkiem ok rozwiązaniem w obecnej sytuacji jednak o wiele bardziej wolałabym spotkać się z innymi ,,twarzą w twarz” i móc uczestniczyć w prawdziwej lekcji w szkole. Nie ma chyba rzeczy, która nie podoba mi się w nauczaniu zdalnym, ponieważ wiem, że nauczyciele robią, co mogą”;

 

Uczniowie Michała Szczepanika nauczyciela biologii w Szkole Podstawowej w Poczesnej.

 

• Podoba mi się: „Luźność” jeżeli chodzi o godziny zajęć”; Prezentacje z tłumaczeniem nauczyciela”; „Spokój”; „Lubię to że nie trzeba włączać kamerek”; „Lubię to, że mogę robić notatki we własnym tempie i dodawać pomocnicze rysunki i to, że nie ma sprawdzianów”; „Podejście niektórych nauczycieli np. z biologii który nie stawia jedynek”

 

• Nie podoba mi się: Przekazywanie informacji jest cięższe i mniej zrozumiałe”; „Z niektórych przedmiotów jest zadawane za dużo materiału”; „Moi koledzy się mało odzywają”; „Porannych lekcji ponieważ są za wcześnie”; „Tłumaczenia nam, że coś musimy zrobić na już i nie rozumienia że my też mamy swoje życie i problemy”.

 

Uczniowie klas 1-3 technikum informatycznego, nauczycielki matematyki  Ewy Szpot 

z Zespołu Szkół Technicznych w Ostrowie Wielkopolskim

 

 

• Co lubię w zdalnym nauczaniu?: „Jest prosto, zawsze można się łatwo przygotować”; „Lekcje o późniejszej godzinie niż w szkole”; „To, że mogę pracować swoim tempem, milsza atmosfera w trakcie lekcji, mniejszy stres, możliwość podejrzenia niezrozumiałych rzeczy w trakcie lekcji”; „Jest o wiele łatwiej zdobyć dobrą ocenę niż w normalnym nauczaniu, można uczyć się w każdym miejscu i lepiej zagospodarować czas”; „Mogę uczestniczyć w lekcjach w piżamie”; „Robię zadania regularnie mam dużo czasu dla siebie w porównaniu gdzie w szkole ledwo co wracałem do domu i musiałem do 20 robić lekcje”; „Więcej czasu na rozwijanie własnych pasji, możliwość robienia zadań we własnym tempie”; „Możliwość zaplanowania sobie zajęć i obowiązków według własnego harmonogramu i dopasowania tego do naszego planu dnia.”; „Mniejszy stres związany z czynnościami typu: chodzenie do tablicy, wypowiadanie się na środku klasy itp. Większa swoboda odnośnie godzin lekcyjnych np.: osoby dojeżdżające do szkoły np. pociągami, nie muszą wstawać bardzo wcześnie rano (6:00-6:30/7:00), aby zdążyć na lekcje o 8 rano, jednocześnie mając mniej czasu w domu na odrobienie zadań domowych po powrocie”; „Że jednocześnie mogę robić cokolwiek innego”; „To iż nie muszę jeździć do szkoły oraz to że można robić niektóre rzeczy w swoim czasie. Nikt również nie przeszkadza na lekcji oraz nie trzeba tracić czasu na uciszanie niektórych osób”; „W nauczaniu zdalnym dobrym jest to, że jest o wiele mniej stresu podczas zajęć i wykonywaniu zadań, czy sprawdzianów”; „Prace indywidualną, mniej godzin poświęcam na naukę w domu, zdecydowanie bardziej efektywną ( mam lepsze oceny obecnie) niż jak podczas uczęszczania do szkoły”; „To, że teoretycznie tracę mniej czasu na szkołę, przed kwarantanną traciłem dziennie około 3h, aby dojechać i wrócić z Ostrowa. Nie muszę wstawać o 6 rano, tylko około godziny przed pierwszą lekcją, mogę zjeść na spokojnie śniadanie a na lekcji dopijać kawkę i nikt się do tego mnie nie przyczepi. Krótko mówiąc jak dla mnie, czyli zabieganego człowieka, zdalne nauczanie jest zdecydowanie bardziej wygodne niż normalne”; „Wygodę oraz możliwość uczestniczenia w lekcji niezależnie od miejsca w którym się znajduję. Możliwość ewentualnego dostosowania planu zajęć po rozmowie z nauczycielem. Możliwość nagrania lekcji (za zgodą nauczyciela) w celu powtarzania materiału. Oszczędność czasu (czas który poświęcałbym na dojazd do szkoły, powrót z niej i „ogarnięcie się po zajęciach” mogę poświęcić na samokształcenie, rozwój pasji czy pracę”.
• Czego nie lubię?:

„Brak możliwości częstego spotykania się z kolegami, ciężko jest mi się skupić na lekcji”; ”Braku uniwersalności, braku jednego systemu oceniania, wysyłania zadań w różnych miejscach”; „Braku motywacji”; „Pytań, kartkówek”; „Ograniczeń internetowych/sprzętowych itp.”; „Gdy byłem w szkole zawsze miałem z kimś porozmawiać. Teraz jest z tym problem :(„; „Nie lubię nadmierności zadań w krótkim terminie do wykonania z wielu przedmiotów na raz”; „E-lekcji, moim zdaniem są one bezużyteczne, lepsza byłaby lista zadań od każdego nauczyciela”; „Niejednokrotnie jesteśmy zalewani zadaniami domowymi. Nauczyciele nie biorą pod uwagę że mamy też inne przedmioty jak i własne zainteresowania.”; „Nie lubię tego że siedzę w domu, nie widzę się ze znajomymi, ani nauczycielami. W domu też jest ciężej się skupić na lekcji”; „Braku kontaktu z ludźmi, napływu dużej ilości zadań.”; „Ciężej jest z samą nauką i samodzielną pracą podczas jak i po zajęciach, gdyż dużo rzeczy potrafi rozpraszać w domu.”; „Że nie wszyscy nauczyciele robią spotkania i trzeba się domyślać ,,co autor miał na myśli” podczas odrabiania wysłanego zadania”; „Czasami nadmiar zadań niż zrobilibyśmy na lekcjach oraz niedokładne podanie instrukcji lub niepełne wytłumaczenie przez nauczyciela jak wykonać dane zadanie”; „Braku możliwości spotkania się z kolegami/koleżankami z klasy”; „Tego, że niektórzy nauczyciele wysyłają zadania aby zdobyć oceny a nie przywiązują uwagi aby wytłumaczyć nam albo powiedzieć co zrobiliśmy .”; „Niektórzy nauczyciele zadają mnóstwo zadań, nie pokazują, jak mamy je zrobić i czasem trzeba bardzo dużo czasu spędzić szukając informacji na ten temat, gdzie moglibyśmy to zrobić o wiele szybciej po wytłumaczeniu/lekcji.”; „Gdy ma się jakiś problem trudniej jest się spytać o wyjaśnienie, nauczyciel nie może podejść pokazać”; „Ze względu na to, że jeszcze nigdy wcześniej coś takiego nie miało miejsca, początkowo bardzo przeszkadzał chaos wprowadzony dezorganizacją placówki. Dodatkowo lekcje dłuższe niż 30 min. lub odbywające się od razu po poprzedniej (bez przerwy) sprawiają, że z czasem bardzo ciężko jest się skupić i przyswajać nowe informacje. Uważam że maksymalny czas pracy bez przerwy żeby był jakkolwiek efektywny powinien wynosić max.1,5h. i 30 min. przerwy”.

 

 

Podsumowanie:

Zauważyłam powtarzające się w opiniach zalety uczenia się zdalnego:

• Nauka we własnym tempie. Możliwość odrabiania lekcji i uczenia się „we własnych godzinach”
• Lekcje we własnym domu, bez potrzeby dojazdu do szkoły. Możliwość uczestniczenia w lekcji niezależnie od miejsca w którym się znajduję.
• Możliwość zaplanowania sobie zajęć i obowiązków według własnego harmonogramu
• Lekcje krótsze
• Samodzielna praca ucznia
• Możliwość nagrania lekcji (za zgodą nauczyciela) w celu powtarzania materiału

 

Oprócz tego pojawiły się pewne zalety, ale zależne od prowadzenia lekcji przez nauczyciela:

Mobilizacja do samodzielnego myślenia. Brak ocen niedostatecznych. Uzyskanie lepszych ocen. Brak  sprawdzianów. Możliwość zapytania o wszystko. Ciekawe zajęcia. Samodzielny wybór zajęć do wykonania. Przygotowane przez nauczyciela materiały interaktywne. Mini projekty do samodzielnego wykonania przez ucznia. Ciekawe formy klasówki. Dobre notatki. Nikt nie przeszkadza na lekcji oraz nie trzeba tracić czasu na uciszanie niektórych osób. Możliwość robienia czegoś dodatkowego podczas lekcji, np. słuchanie muzyki. Mniej stresu. Więcej czasu na rozwijanie własnych pasji.

Można określić wymienione w opiniach uczniów wady zdalnego nauczania:

• Za dużo zadawane do zrobienia
• Nie ma kontaktu z kolegami na żywo
• Brak bezpośredniego kontaktu z nauczycielem.
• Lekcje są monotonne i mało ciekawe
• Trudności z organizacją pracy w domu.
• Odkładanie zabrania się za lekcje na później
• Brak wystarczającej pomocy ze strony nauczyciela, niemożność dopytania
• Gdy ma się jakiś problem trudniej jest się spytać o wyjaśnienie, nauczyciel nie może podejść pokazać
• Brak pracy zespołowej
• Czasem są problemy, np. z Internetem lub sprzętem
• Za dużo czasu przy komputerze
• Ograniczenia internetowe/sprzętowe
• Brak WF

 

Oprócz tego pojawiły się pewne wady, zależne od prowadzenia lekcji przez nauczyciela:

• Brak jednego systemu oceniania.
• Ciężej się skupić na lekcji.
• Niepełne wytłumaczenie przez nauczyciela jak wykonać dane zadanie.

 

Ciekawe są opinie uczniów w sprawie włączania kamery. Dla jednych uczniów jest to zaleta, gdyż widzą innych uczniów, a dla innych wadą.

 

Wnioski i rady dla nauczycieli prowadzących zdalne nauczanie.

• Pozwól uczniom na uczenie się w ich własnym tempie.
• Pozwól uczniom na odrabianie prac, w czasie, który sami sobie wyznaczą.
• Prowadź krótsze lekcje, rób przerwy.
• Nie zadawaj dużo prac domowych.
• Pozwól uczniom na wybór pracy i na samodzielne rozwiązywanie zadań (bez narzucania sposobu rozwiązania). Mobilizuj uczniów do samodzielnego myślenia.
• Dopuszczaj możliwość nagrania lekcji, aby uczniowie mogli ją sobie odtworzyć.
• Nie stawiaj ocen niedostatecznych za pracę zdalna ucznia. Nie rób sprawdzianów na ocenę.
• Daj możliwość uzyskania przez uczniów lepszych ocen.
• Daj uczniom możliwość pytania o wszystko.
• Pracuj nad ciekawymi zajęciami dla uczniów. Przygotowuj materiały interaktywne. Proponuj uczniom mini projekty.
• Dbaj o dobre notatki uczniów.
• Dbaj o zachowanie porządku i skupienia podczas lekcji.
• W miarę możliwości organizuj prace w grupach
• Bądź dostępny, gdy uczniowie mają pytania.
• Pomóż uczniom zaplanować ich prace w domu, aby mogli wykonać polecane zadania.
• Uwzględnij problemy techniczne z Internetem lub sprzętem.
• Nie zadawaj za dużo prac wymagających długiej współpracy z komputerem. W miarę możliwości zapewniaj uczniom ruch w czasie lekcji zdalnej.
• Dogadaj się z innymi nauczycielami w sprawie systemu oceniania.