Cud fiński

W aktualnym numerze Polityki (nr 15 (2802)) pojawił się artykuł Marka Ostrowskiego i Jędrzeja Winieckiego – „Dobrze być biednym”. Mowa w nim o edukacji w Finlandii. Polecam.
Jak wiadomo Finowie mają świetne wyniki w badaniach PISA, a ich oszałamiająca kariera w edukacji zadziwia świat.
Kiedyś zapytałam jednego z zaangażowanych w edukację Finów jak im się udało z tą edukacją? Odpowiedział, że tajemnica jest prosta. Rząd postanowił ZAUFAĆ szkołom, przestać je sprawdzać, a pieniądze przeznaczone na nadzór przekazać na doskonalenie nauczycieli.
Recepta krótka, prosta i jak genialna.
Nie mogę zrozumieć, dlaczego nie korzystamy z doświadczeń Finów? Dlaczego nasza polityka edukacyjna idzie w całkiem przeciwnym kierunku?

Wielu Finów bywało u nas z wizytą i opowiadało nam szczerze o swoim cudzie. Ale my jesteśmy mądrzejsi i sami chcemy się przekonać, że droga którą obraliśmy jest błędna.
Wracam do artykułu w Polityce:

• „Szkoły wszędzie są dobre”;  „Równość jest jedną z zasadniczych spraw w Finlandii” – czyli nie sekcjonują dzieci, nie robią rankingów szkół. Nie można sobie załatwić lepszej szkoły, bo wszystkie są tak samo dobre.

A u nas? Rankingi szkół według wyników egzaminów, jedne szkoły lepsze, drugie gorsze i nierówne szanse dla dzieci.

• „Mają doskonałych nauczycieli” ; „W hierarchii zawodów dorośli wymieniają najlepsze w takiej kolejności: 1.lekarz, 2. nauczyciel, 3. duchowny”; „Jest co najmniej 8 osób na jedno miejsce” (chodzi o wydziały pedagogiczne)

A u nas? Nauczyciel – zawód niedoceniany. W epoce niżu mamy może wystarczającą liczbę nauczycieli, ale nadal panuje pogląd:  został nauczycielem, bo do niczego lepszego się nie nadawał. Opowiadała mi koleżanka nauczycielka, że chwaliła się uczniom, że miała dobre stopnie w szkole. Uczniowie powątpiewali: I została pani tylko  nauczycielką?

• „Nie mamy ani miejsc, by pozbyć się najgorszych uczniów, ani by pracować osobno ze szczególnie uzdolnionymi. Wszyscy uczą się razem, w grupach” – Ważne słowa: RAZEM, W GRUPACH.

A u nas? Hasła: praca z uczniem zdolnym i słabym, z każdym osobno. INDYWIDUALIZACJA zamiast RAZEM. U nas uczeń ma pracować sam, potem trzeba go sprawdzić i ocenić. Na pracę w grupach nie ma czasu, bo trzeba „realizować” program właściwie nie do zrealizowania.

• „Fiński program szkolny jest praktycznie taki sam jak program międzynarodowej matury (IB)” – IB jest programem sprawdzonym w różnych krajach świata, pracuje się w nim na co dzień metodą projektu.

A u nas? Mam własne programy, nie korzystamy z innych, bo nasze polskie jest najlepsze.

• „Osiągnęliśmy narodowy konsensus: że jedyna droga do przyszłości to inwestycja w nauczanie” – Zauważmy, że użyto słowo – nauczanie, a nie edukacja.

A u nas? Ciągle za małe inwestowanie. Wyszarpane przez nauczycieli podwyżki pensji, które nie zamieniają się w lepsze nauczanie.

• „Wracając do nauczycieli: mają duża swobodę w pracy, nie ma instytucji inspekcji”

A u nas? Przepisy, papiery zależność granicząca z ubezwłasnowolnieniem. Wszystko w imię porządku  i braku zaufania. Jeśli nie narzuci się procedury postępowania i nie sprawdza się pracy nauczyciela, to on na pewno zacznie oszukiwać i przestanie właściwie nauczać. A czy niekontrolowany lekarz  źle leczy? Nie, więc może nauczyciel też jest obdarzony dobrą wolą i odpowiednimi  umiejętnościami? Obecne tendencje zmiany w oświacie idą w kierunku  zwiększenia nadzoru!

• „Zatrudnieni w fińskich szkołach wcale nie zarabiają rewelacyjnie” – No nareszcie, podobnie jak u nas. Ale fińscy nauczyciele dostają coś, czego nie można zamienić na żadne pieniądze: docenienie i szacunek.
• „Wiek szkolny nie jest wczesny – 6 lub 7 lat – ale wszystkie dzieci mają miejsce w przedszkolu”

A u nas? Właśnie trwa kampania na rzecz wcześniejszego pójścia do szkoły. Podobno nasze dzieci tracą siedząc w domu. Ale nie chodzą do przedszkoli, bo ich nie ma.  Można by poczekać z pójściem do szkoły sześciolatków i najpierw przygotować przedszkola dla każdego dziecka.

• „Wszyscy uczniowie za darmo stołują się między lekcjami, z podatków opłacane są także przybory i transport dzieci do szkół. Pisanie podręczników szkolnych, też darmowych, tradycyjnie powierza się najlepszym autorom i ilustratorom”

A u nas? Dzieci na wsiach mają jeden autobus, nie mogą zostać w szkole na zajęciach dodatkowych, stołówki polikwidowano (za drogie, gminy nie stać), podręczniki drogie, ciężkie i zmieniające się, więc nie mogą przechodzić na następne dzieci. Wielu znanych mi nauczycieli woli pracować bez podręcznika, bo nie znajduje odpowiedniego.

• „Szkoła oszczędza stresu oceniania, bo oceny są opisowe” – faktycznie stosowane tam jest ocenianie kształtujące.

A u nas? Polska szkoła jest chora na stopnie. Wszyscy domagają się ocen. Panuje pogląd, że uczniowie bez ocen nie będą się uczyć. Trzeba straszyć egzaminami i pozostawieniem na drugi rok.
Zachęcam do przeczytania artykułu, można się z niego też dowiedzieć na jakich zasadach budowany jest sukces innych potentatów oświatowych, takich jak np. Chiny.
Ja  bym starała się wzorować na Finlandii – kształcić dobrze i dokształcać nauczycieli, zaufać im i przestać ich ciągle kontrolować. Z niewolnika nie ma dobrego pracownika.