Czy uczniowski zeszyt może wpłynąć na jakość uczenia się uczniów i na nauczanie? OK zeszyt na pewno tak, a szczególnie gdy staje się przedmiotem współpracy nauczycieli w dziedzinie nauczania. W ramach programu Szkoła Ucząca Się prowadzonego przez Centrum Edukacji Obywatelskiej i Polsko-Amerykańską Fundację Wolności wprowadzamy z powodzeniem OK zeszyt do szkół od grudnia 2015 roku. Okazało się, że jest on bardzo pomocny w nauczaniu i uczeniu się. W niektórych szkołach nauczyciele stosujący OK zeszyty zaczęli w tym obszarze ze sobą współpracować. Tę drogę wybrała również Szkoła Podstawowa im. Adama Mickiewicza w Skalmierzycach.
Nasze szkolne doświadczenia w pokazywaniu i oglądania zeszytów rozpoczęliśmy już
w ubiegłym roku, kiedy to ośmioro nauczycieli podjęło się wprowadzenia OK zeszytów
w pracy z uczniami i jednocześnie rozpoczęło internetowy kurs „OK zeszyt” organizowany przez CEO. W niewielkiej radzie pedagogicznej była to spora grupa. A już na pewno na tyle różnorodna, aby współpracując, wpływać na jakość uczenia się w szkole. Jak to się zaczęło? Bardzo nieformalnie, po prostu z ciekawości, szukając odpowiedzi na pytania: jak inni nauczyciele radzą sobie z OK zeszytem? Jak wyglądają zeszyty u innych? Jakie elementy stałe w pracy z OK zeszytem wybrali w swoich klasach? Jak przekonali uczniów, że zeszyt może być ważny, a zapisywanie swoich myśli cenne i uczące? I jak pracować na lekcji z OK zeszytem? Nic tak nie wzmacnia współpracy, jak wspólny cel, atrakcyjne zadanie i nowe wyzwanie. Wszystkie te elementy pojawiły się już na pierwszym spotkaniu. Zrodził się więc pomysł, aby umówić się na następne spotkanie, by znów przynieść zeszyty, by je oglądać
i analizować.
Dziś nadal praktykujemy wspólne oglądanie Ok zeszytów. Zapraszamy też do siebie nauczycieli z innych szkół, tak jak miało to miejsce w kwietniu b.r. na ogólnopolskiej konferencji „OK zeszyt jako sposób na podniesienie jakości uczenia się uczniów i budowania partnerstwa w szkole” zorganizowanej wspólnie z CEO: https://sus.ceo.org.pl/ok-zeszyt/o-dzialaniu/aktualnosci/laboratorium-ok-zeszytu-w-skalmierzycach. Najważniejsze jednak jest to, że w szkole powstała nowa przestrzeń do współpracy nauczycieli, wymiany doświadczeń, wzajemnego inspirowania się, rozmawiania o uczeniu i nauczaniu.
Czy tylko oglądamy zeszyty? Oczywiście, że nie. Choć na początku tak było.
Z perspektywy czasu było to bardzo ważne doświadczenie i przełomowe. Bowiem, pokazanie zeszytów swoich uczniów innym nauczycielom, to tak jak otwarcie drzwi do klasy, pokazanie tego co było na lekcji w postaci efektu: uczniowskiej pracy w zeszycie. Pokazanie swojego warsztatu pracy innym, poprzez zeszyt ucznia. Nie każdy nauczyciel
i nie zawsze jest gotowy na takie doświadczenia. Potrzebne są wzajemne zaufanie
i partnerstwo, o których tak wiele mówi się przy okazji OK zeszytu i które wpisane są w ocenianie kształtujące. Nie ma tu miejsca na ocenianie pracy nauczyciela czy wzajemne porównywanie. Ważne, aby nauczyć się współpracy opartej na docenianiu i świętowaniu nawet małych sukcesów. Ważne, aby wspólnie patrzeć na trudności i porażki, jako naturalny element uczenia się i rozwoju.
Jak oglądać OK zeszyty? Decyzja leży po stronie nauczycieli. Praktyka oparta na partnerstwie i ucząca partnerstwa zakłada również dowolność w wyborze obszarów, nad którymi nauczyciele będą chcieli w oparciu o OK zeszyt współpracować. Dowolność może przejawiać się już w doborze grupy uczniów, których zeszyty będą przedmiotem analizy podczas spotkań: mogą to być zeszyty z jednego przedmiotu, z jednej klasy, zeszyty jednego ucznia z różnych przedmiotów. Partnerstwo polega na podejmowaniu decyzji przez samych nauczycieli, nad czym chcą pracować, co chcą doskonalić dzięki stosowaniu OK zeszytu. Dla jednego zespołu będzie to wzajemne uczenie się oceniania kształtującego lub wzajemne inspirowanie i wspieranie we wprowadzaniu OK zeszytu. Dla innego praca nad zadaniami edukacyjnymi, które mogą pomóc uczniom w uczeniu się, czy pytaniami, które warto uczniom zadawać, aby pobudzać ich do myślenia
i samodzielności. A dla innych jeszcze fachowa dyskusja nad uczeniem się konkretnych uczniów.
Co nam daje oglądanie OK zeszytów? Przytoczę wnioski, jakie pojawiły się podczas ostatniego spotkania, podczas którego oglądaliśmy OK zeszyty z różnych przedmiotów trzech wybranych klas:
- na podstawie uczniowskich notatek, można dowiedzieć się, jak najchętniej uczą się uczniowie (np. jedni wybierają mapy myśli, inni linearne notatki, ktoś rysuje);
- uczniowskie refleksje, podsumowania są dowodem na myślenie, dlatego warto uczniów do tego wdrażać i uczyć ich formułowania;
- w Ok zeszycie nie są najważniejsze „fajerwerki”, zeszyt nie musi się podobać, ważne aby podobał się jego autorowi;
- każdy zeszyt może być inny, jak inny jest każdy uczeń;
- analizując zeszyty tego samego ucznia na kilku przedmiotach, dostrzegamy, jak funkcjonuje i uczy się w szerszej perspektywie, widzimy ucznia, a nie przedmiot nauczania, jest to też realna droga do indywidualizacji nauczania;
- warto dzielić się sposobami na wykorzystanie zeszytów podczas lekcji do wzajemnego uczenia się uczniów.
Nad czym chcemy pracować dalej? Chcemy nadal wykorzystać analizę OK zeszytów i obserwacje lekcji z OK zeszytami do planowania, doskonalenia i rozwijania nauczania opartego na partnerstwie pomiędzy nauczycielami a uczniami – w efekcie szukanie takich metod, form pracy, pytań, zadań, które będą te umiejętności oraz postawy wśród uczniów doskonaliły. OK zeszyt oparty jest na partnerstwie, zaufaniu i dobrowolności, to różni go od zwykłego zeszytu. To uczeń jest jego autorem i to uczeń musi odnaleźć sens i wartość w takim sposobie uczenia się. Taki sposób myślenia o uczeniu się i nauczaniu jest ściśle związany z V strategią oceniania kształtującego, która mówi o wspomaganiu uczniów w tym, aby stali się autorami procesu swojego uczenia się. W Ok zeszycie chcemy szukać śladów uczniowskiego myślenia, samodzielności i odpowiedzialności. Warto, aby praktyka współpracy nauczycieli wokół Ok zeszytu skupiała się na takich działaniach, które poprzez partnerstwo doprowadzą do przejęcia odpowiedzialności ucznia za uczenie się, czego wyrazem i dowodem będą jego prace i refleksje zawarte
w OK zeszycie.
Jak rozpocząć współpracę nauczycieli wokół OK zeszytu? Jedyny niezbędny warunek, to aby kilkoro nauczycieli w szkole wprowadziło do pracy z uczniami OK zeszyty. Ci, którzy jeszcze nie prowadzą i są zainteresowani mogą skorzystać z oferty
w ramach II edycji kursu OK zeszyt https://sus.ceo.org.pl/zeszyt-ok. Przed nami jeszcze kolejne wydarzenie adresowane tym razem do dyrektorów szkół, Ogólnopolska Konferencja Szkoły Uczącej Się: „Współpraca i partnerstwo pomiędzy nauczycielem a uczniem w nowej szkole podstawowej” https://sus.ceo.org.pl/sus/konferencja-sus-2017, podczas której zostanie zorganizowany panel dyskusyjny na temat roli OK zeszytu. Zanim podejmiemy decyzję, o wprowadzeniu OK zeszytów i zdecydujemy się na taką formę współpracy nauczycieli, to warto przyjrzeć się w ogóle zeszytom w szkole, w klasie i zadać sobie pytania: Do czego służą uczniom zeszyty? Ile w zeszycie myślenia nauczyciela, ile ucznia? Warto pomyśleć, patrząc na zeszyt: Co robił mój uczeń na tej lekcji? Czego się nauczył i jak się uczył?
Zacznijmy pracę z OK zeszytami, zdobądźmy własne doświadczenia, a następnie w grupie nauczycieli podzielmy się tym, co pomaga. Nie bójmy się również mówić o trudnościach. I do takiej refleksji, nauczeni własnym doświadczeniem, serdecznie zachęcamy. A że najwspanialsze rozwiązania przychodzą we współpracy, o niej również warto pomyśleć w kontekście uczniowskiego zeszytu.
