Każdy z nauczycieli wie, że kluczowe dla procesu nauczania jest zainteresowanie uczniów tematem. Przedstawię wskazówki wynikające z oceniania kształtującego, które mogą pomoc zaangażować uczniów niezależnie od tematu i przedmiotu.
Przedstawię cztery sposoby, jak to można zrobić na dowolnym przedmiocie, bez względu na temat i w stosunku do wszystkich uczniów.
Są to: wywiady, poczucie sensu, powtórka, praca w grupie i samodzielność.
Wykorzystam do tego strukturę pięciu strategii oceniania kształtującego:
- Określajmy i wyjaśniajmy uczniom cele uczenia się i kryteria sukcesu.
- Organizujmy w klasie dyskusje, zadawajmy pytania i zadania, dostarczające informacji o tym, czy i jak uczniowie się uczą.
- Udzielajmy uczniom takich informacji zwrotnych, które umożliwiają im robienie widocznych postępów.
- Umożliwiajmy uczniom wzajemne korzystanie ze swojej wiedzy i umiejętności.
- Wspomagajmy uczniów tak, aby stali się autorami procesu własnego uczenia się.
- Wywiady.
Uczniowie pracują lepiej, gdy znają innych uczniów i mają do nich zaufania i darzą się wzajemnie szacunkiem.
Drugą strategię oceniania kształtującego (OK), można określić jednym słowem – dialog: II. Organizujmy w klasie dyskusje, zadawajmy pytania i zadania, dostarczające informacji o tym, czy i jak uczniowie się uczą.
Warto zachęcić uczniów do dialogu, wymiany opinii i poznania się. Do tego posłużyć mogą wywiady przeprowadzane pomiędzy uczniami w zmieniających się parach. Wywiady mogą mieć na celu poznanie innej osoby, ale mogą być związane z tematem lekcji. Pytania do wywiadu (związanego z tematem) mogą brzmieć:
- Z czym ci się ten nowy temat kojarzy?
- Co już na dany temat wiesz?
Dzięki takim pytaniom uczniowie sięgają do wiedzy, którą już mają, a to jest podstawa do uczenia się czegoś nowego.
- Sens.
Uczniowie powinni czuć sens uczenia się danego tematu.
Tu może pomoc I strategia oceniania kształtującego: Określajmy i wyjaśniajmy uczniom cele uczenia się i kryteria sukcesu.
Nauczyciel musi być przygotowany na wytłumaczenie uczniom – czego i po co będą się uczyć.
Może ustalać cele wraz z uczniami, co wpływa na ich większe zaangażowanie. Tu mogą przydać się tak zwane pytania kluczowe, czyli takie pytania, na które uczniowie będą chcieli szukać odpowiedzi. Wtedy celem lekcji może być poszukiwanie odpowiedzi na to pytanie, np.:
- Jak wyglądałoby nasze życie, gdyby II Wojnę Światową wygrał Hitler?
- Która z dróg wybrać, aby pokonać jak najmniejszą różnicę wzniesień?
- Gdzie zaplanować miejsce spotkań, aby cztery osoby miały jednakowo do niego blisko?
- Co byś doradził Jankowi, który planuje położenie terakoty w łazience? Jaki rodzaj powinien kupić, aby było jak najmniej strat.
- W tym rozumowaniu jest błąd, czy umiecie go znaleźć?
Najlepiej, gdy cel jest związany z życiem i z tym co uczniów otacza.
- Powtórka.
Przed każdym tematem uczniowie powinni otrzymać kryteria sukcesu, czyli wskazówki: Po czym poznamy, że umiemy i potrafimy. To ma też związek z I strategia OK: Określajmy i wyjaśniajmy uczniom cele uczenia się i kryteria sukcesu.
Na zakończenie tematu powinniśmy wraz z uczniami sprawdzić, czy osiągnęliśmy ustalone kryteria sukcesu. Może to być w formie powtórki, która upewni uczniów, że się nauczyli tego, czego powinni. Może to być też test próbny, który daje uczniowi poczucie bezpieczeństwa przed sprawdzianem. Taki test próbny nie powinien być oceniany stopniem. Ocenianie kształtujące proponuje ocenę w postaci informacji zwrotnej. O informacji zwrotnej mówi III strategia OK: Udzielajmy uczniom takich informacji zwrotnych, które umożliwiają im robienie widocznych postępów.
Świadomość ucznia, że się nauczył i przygotował do sprawdzianu niezwykle wzmaga w nim chęć uczenia się następnych zagadnień.
- Praca w grupie.
Praca w zespołach mobilizuje uczniów do współpracy, zwiększa szanse na nauczanie się i sprawia, że nauka staje się przyjemnością. Nauka jest procesem społecznym, rzadko kto lubi uczyć się sam. Ocenianie kształtujące odnosi się do tego w IV strategii: Umożliwiajmy uczniom wzajemne korzystanie ze swojej wiedzy i umiejętności.
Uczniowie mogą pracować w małych zespołach, ale też świetną formą pracy jest praca w parach. W jej trakcie uczniowie mają szanse uczyć się od siebie wzajemnie i poznawać się.
Uczniowie lubią rozmawiać ze sobą o tym, czego się uczą. Nawet pojęcia matematyczne, zwłaszcza pojęcia złożone, mogą podlegać dyskusji. Jeden uczeń może wyjaśnić koncepcję innemu uczniowi i dzięki temu obaj korzystają.
- Samodzielność
Dużym motywatorem do uczeni się jest pozwolenie uczniowi na samodzielność. O samodzielności i odpowiedzialności mówi V strategia oceniania kształtującego: Wspomagajmy uczniów tak, aby stali się autorami procesu własnego uczenia się.
Z samodzielnością wiąże się autonomia. Pozwolenie uczniowi na decyzję i wzięcie za nią odpowiedzialności. Pierwszym krokiem w samodzielności jest pytanie uczniów o opinię, a drugim pozwolenie na własne decyzje.
Inspiracja artykułem Esther Wojcicki
