(Narzędzia OK, które mogą przysłużyć się naprawianiu relacji i uwalnianiu emocji uczniów po odosobnieniu)
Wpis Kariny Wójcik uzupełniony przykładami nauczycielek w ramach inicjatywy – Pokaże to na przykładzie: Joanny Sulek, Żanety Wójcik, Barbary Jaworowicz, Agnieszki Zagdańskiej i Izy Jaskółki-Turek.
Nadchodzi czas powrotu uczniów do szkół. Nie miejmy jednak złudzeń, że w sali spotkamy ten sam zespół klasowy, z którym rozstaliśmy się na kilkanaście tygodni temu. Już we wrześniu nauczyciele starali się „nadrobić” czas relacji zatracony na wiosnę, ale szybki powrót do nauki zdalnej nie pozostawił wątpliwości, że nie wszystko udało się osiągnąć, a być może, że staniemy teraz przed jeszcze większymi problemami jeśli chodzi o relacje i samopoczucie uczniów.
Korzystając na lekcjach on-line z podziału na grupy, zauważyłam, że uczniowie bardzo tego potrzebują nie ze względu na możliwość pracy w grupach, ale na możliwość rozmowy i widzenia się w grupach. Po upływie czasu na zadania rzadko zdarzało się, że mieli gotowe wspólne rozwiązania, za to wracali z uśmiechem, jakby mieli tajemnicę. A gdy pochwaliłam ich uśmiechnięte buzie, jeden z uczniów powiedział: „Bo my proszę pani się nie widujemy w grupach bez nauczyciela i fajnie było”. Postanowiłam, że będę robić to częściej, bo to naprawia ich relacje.
30 minutowa lekcja wymagała także od nauczyciela bardzo dokładnego wybierania treści, nie zaśmiecania lekcji niepotrzebnymi zagadnieniami – liczyły się konkrety. Wykorzystajmy te „gratisowe” 15 minut na lekcji stacjonarnej na naprawianie, tworzenie, przywracanie relacji między uczniami. To z pewnością zaowocuje i osobiście liczę na to, że unikniemy w ten sposób wielu problemów rówieśniczych, które mogą się z czasem pojawić.
WSKAZÓWKA:
Dla przebiegu lekcji ważne jest, abyśmy określili ramy czasowe poniższych ćwiczeń. W ten sposób będziemy mogli zadbać zarówno o uczniów jak i o materiał do przekazania.
1) Niedokończone zdania służą nam zazwyczaj do podsumowania lekcji. A gdyby tak zastosować je w inny sposób? Są świetnym pomysłem na początek zajęć jako ZADANIE NA DOBRY POCZĄTEK, aby wyczuć nastrój klasowy lub/i na zakończenie, aby przekonać się czy nasza lekcja przysłużyła się przywracaniu dobrych relacji, poprawieniu nastroju.
Przykłady niedokończonych zdań służące uruchomieniu emocji:
– Przed wejściem do klasy …
– Po wejściu do klasy …
– Na dzisiejszej lekcji spodobało mi słowo „ …”, ponieważ …
– Dzisiaj uspokoiło mnie …
– Czuję się zdenerwowany/a, bo
– Uśmiechnęłam/Uśmiechnąłem się, gdy …
– …
2) List to narzędzie wymagające nieco więcej czasu, ale umożliwiające dotarcie do emocji ukrytych głębiej. Nie każdy uczeń dobrze będzie czuł się w takiej formie, dlatego nie trzeba naciskać na długie wypowiedzi, czasem kilka zdań, a nawet jedno wystarczy, aby wyrazić więcej. Warto tę formę wykorzystać na lekcji wychowawczej lub na języku polskim.
Przykłady tematów listu , któe mogą zainspirować ucznia do wypowiedzi:
– Czuję się …
– Nauka zdalna dała mi … , ale zabrała …
– Izolacja i brak przyjaciół spowodowały, że …
– Radziłem/łam sobie dobrze/źle, gdy …
– …
3) Wykorzystując Ocenę Koleżeńską na początku powrotu uczniów do szkoły warto wprowadzić pary dowolne. Uczniowie dobiorą się wtedy według swoich sympatii, co pozwoli im na swobodne wyrażanie myśli bez skrępowania, a przecież o to nam chodzi.
Przykłady zastosowania OK w przywracaniu relacji:
– 2 gwiazdy 1 życzenie – rozmowa w parach ograniczona czasem, np.2 minuty, ma dotyczyć wykonanego zadania, natomiast następne 2 minuty mogą dotyczyć dowolnego lub określonego przez nauczyciela luźnego tematu, np. co myślisz o dzisiejszej pogodzie.
– zapisanie przez uczniów 3 tylko pozytywnych komentarzy na temat pracy koleżanki/kolegi
4) Termometr to jedna z metod ewaluacji wewnętrznej służąca do „mierzenia temperatury” w grupie. Termometr można narysować na tablicy czy na planszy i poprosić uczniów o przyklejenie karteczek samoprzylepnych lub „cenek” tam, gdzie najlepiej mieszczą się ich emocje. Dla dzieci młodszych możemy zaproponować skalę w postaci rysunków. [1]
Metodą Termometru najlepiej można zbadać nastrój klasy. Ma ona jednak pewną wadę – każdy uczeń widzi co zaznaczają inni, dlatego warto wcześniej porozmawiać z uczniami czemu ma służyć takie ćwiczenie. Samo znaczenie nie kończy ćwiczenia. Powstały wynik należy potem omówić z uczniami. Można to zrobić na dwa sposoby:
- a) U zaznaczają i od razu następuje dyskusja nad powstałym rezultatem
- b) U zaznaczają na początku lekcji, a pod koniec zajęć mają możliwość zmiany swojej decyzji i wtedy następuje dyskusja. U powinni uzasadnić swój wybór zarówno przy zmianie jak i przy pozostaniu przy początkowej decyzji.
Przykłady skali na termometrze:
– bardzo dobrze radzę sobie z po powrocie do szkoły – bardzo źle radzę sobie po powrocie do szkoły
– chcę, aby rodzice pomagali mi w trudnym czasie – chcę, aby nauczyciele pomagali mi w trudnym czasie.
Joanna Sułek nauczycielka matematyki w SP nr 3 im. Jana Pawła II w Mińsku Mazowieckim
W czasie pracy zdalnej organizuję aktywności, które wymagają interakcji. Przykładowo, pomimo wszelkich przeszkód odbyły się mikołajki klasowe. Dzieci „biegały” po wirtualnych pokojach i wypytywały, jaki prezent chciałaby dostać osoba, którą mieli obdarować. W trakcie tego dochodzenia mogli pytać wszystkich z wyjątkiem osoby „obdarowywanej” Następnie wykonywali rysunek z przedmiotem, który chcieliby wręczyć koleżance bądź koledze. Na koniec zabawy udostępniłam ekran i wszyscy mogliśmy podziwiać wykonane prace i pomysłowość ich autorów. Zadbałam o przestrzeń na swobodne wypowiedzi uczniów.
Tak jak Karina, staram się często organizować pracę w grupach na moim przedmiocie. Szczególnie przy realizacji miniprojektów, uczniowie kontaktują się ze sobą również po lekcjach. Wykorzystuję do tego aplikację, w której uczniowie nie tylko mogą przedstawić efekty swojej pracy, ale też mogą się ze sobą komunikować poprzez wewnętrzny chat.
Ponadto ważne jest dla mnie, aby każdą lekcję rozpocząć powitaniem, zapytać dzieci, jak mija im dzień. Poświęcam chwilę na wypowiedzi uczniów związane z ich sprawami.
W toku lekcji zdalnej, tak jak w czasie lekcji w szkolnych salach, dbam o przestrzeń na pytania uczniów i na wspólną dyskusję. Jako wychowawczyni czuwam nad relacjami, pomagam rozwiązywać problemy, które w warunkach zdalnych również się pojawiają, a trudniej je uczniom samodzielnie rozwiązać.
Mam nadzieję, że moje działania ułatwią nam wszystkim powrót do szkoły.
Żaneta Wójcik Nauczyciel plastyki oraz prowadząca rewalidację w Szkole Podstawowej nr 36 w Tychach.
Jako wychowawca klasy, zawsze staram się dbać o pozytywne relacje. Jest to bardzo trudne zadanie, ponieważ w okresie dorastania dla ucznia nawet drobny problem, urasta do ogromnej rangi. Często pojawiają się problemy z odrzuceniem, samotnością i brakiem zrozumienia. Na zajęciach zdalnych, zdecydowanie widać potrzebę kontaktu z rówieśnikami ale również, zauważyłam zdecydowane poluźnienie więzi rówieśniczych.
Uczniowie na poziomie klasy VII niechętnie opowiadają o swoich uczuciach, dlatego też uważam, że warto przypomnieć im, że są dziećmi i wykorzystać zabawę jako formę naprawienia relacji i uwolnienia emocji uczniów. Na godzinie wychowawczej możemy zorganizować budowanie największego bałwana w grupach, bitwę na śnieżki z gazet lub kalambury. To dobry początek, aby wprowadzić zadania, w których uczniowie opowiedzą nam o swoich uczuciach, marzeniach lub problemach.
Dobrym pomysłem jest gra ,, Złota rybka”. Każdy z uczestników przedstawia na karteczce trzy życzenia, o jakie poprosiłby złotą rybkę. Rówieśnicy w klasie wspólnie zastanawiają się, co dana osoba mogłaby zrobić, aby życzenia się spełniły.
Złota rybka może spełniać życzenia dotyczące problemów z wielu aspektów życia ucznia. Rówieśnicy pod nadzorem nauczyciela mogą pomóc znaleźć rozwiązanie. Tym samym, zmienią swój sposób postrzegania rówieśników i zacieśnią się ich więzi emocjonalne.
Powrót uczniów do szkoły, po tak długiej przerwie, może wyzwolić poczucie niepewności
i zachwianie pewności siebie. Nauczyciel powinien do tego nie dopuścić. Jednym ze sposobów będzie przeprowadzenie ćwiczenia: ,,Opowiedz mi o swoim sukcesie” ,w którym uczniowie mogą pochwalić się, w jakich dziedzinach życia ostatnio odnieśli sukces z zaznaczeniem, że może być to nawet bardzo drobna rzecz. Duże i trwałe sukcesy są zbudowane z wielu małych i drobnych osiągnięć. W ten sposób możemy nie tylko zbudować pozytywne relacje wśród rówieśników ale również zmotywować ich do zmian i działania.
Barbara Jaworowicz – nauczycielka fizyki w Szkole Podstawowej w Skulsku
Moje trzy propozycje:
- Zadam uczniom dwa pytania:
- Czego ode mnie potrzebujesz, aby bezpiecznie wrócić do nauki w szkole?
– rozmowy na trudne dla Ciebie tematy,
– powtórzenia partii materiału, którego nie zrozumiałeś podczas pracy zdalnej,
– współpracy z kolegami podczas nauki w klasie.
- Co możesz Ty zaoferować swoim kolegom:
– współpracę podczas realizacji zagadnień omawianych na lekcji,
– pomoc z danego zakresu materiału (np. jestem dobry z przeliczania jednostek temperatury …)
– inne.
- Na moich lekcjach zdalnych z fizyki uczniom najbardziej brakuje eksperymentowania. Obiecałam swoim uczniom pierwsza lekcję w szkle z eksperymentem Planuję:
– pokazy nauczyciela,
– pokazy uczniowskie,
– wspólne eksperymentowanie w grupach (jeżeli pozwolą nam na to przepisy sanitarne)
- Poproszę uczniów o zaprezentowanie kolegom z klasy fragmentu własnego OK zeszytu, którym chcą się pochwalić, który najbardziej według nich wspomagał ich uczenie się lub był dla nich najfajniejszy, warty pokazania.
Uczniowie zaznaczą w swoich OK zeszytach te elementy, które chcą zaprezentować, zrobimy zdjęcia, a z nich prezentacja multimedialna. Poszczególne slajdy prezentacji będą omawiali autorzy materiałów.
Agnieszka Zagdańska, Szkoła Podstawowa nr 3 w Kołobrzegu
- Ćwiczenie integracyjne: Cebula
Uczniowie stoją w parach naprzeciwko siebie, tworząc wspólnie dwa kręgi. Na sygnał nauczyciela przez minutę opowiadają na zadany temat (po 30 sekund każdy). Po upływie czasu wewnętrzny krąg przesuwa się o jedno miejsce w prawo. Uczniowie w ten sposób otrzymują kolejnego partnera do rozmowy. Zamiana zachodzi kilkakrotnie, aż do wyczerpania pytań.
Przykładowe pytania:
- dotyczące lockdownu:
– Czego się nauczyłem podczas zdalnego nauczania ?
– Jakie jest Twoje najzabawniejsze wspomnienie z tego okresu?
– Czego brakowało Ci najbardziej podczas zdalnego nauczania?
– Któremu nauczycielowi chciałbyś/ chciałabyś podziękować i za co ?
– Kto był dla Ciebie największym wsparciem podczas izolacji i dlaczego?
- niezwiązane ze zdalnym nauczaniem:
– Jakie jest Twoje najzabawniejsze wspomnienie ze szkoły?
– Co byś zrobił/ zrobiła, gdybyś wygrał/ wygrała milion złotych?
– Co jest Twoją najmocniejszą stroną i jak chcesz ją wykorzystać?
– Co moglibyśmy w tym roku zorganizować jako zespół, aby sprawić sobie przyjemność, poczuć się lepiej, spędzić wspólnie czas?
Pomysły dotyczące wspólnych wycieczek i wydarzeń można spisać po zabawie na plakat. Dzięki temu można zorientować się, czego uczniowie potrzebują, za czym najbardziej tęsknią. Można odrzucić pomysły, których nie da się zrealizować na przykład ze względów finansowych. Pozostałe zapisy można poddać głosowaniu i wybrać te najatrakcyjniejsze dla całej grupy.
- Krąg
Uczniowie siadają w kręgu. Każdy uczeń ma za zadanie powiedzieć osobie siedzącej po jego lewej stronie coś miłego. Prowadzący podaje dokładne polecenie typu:
Powiedz koledze/ koleżance siedzącej po Twojej lewej stronie za co ją cenisz.
lub
Wymień jedną mocną stronę kolegi/ koleżanki siedzącej po Twojej lewej stronie.
Uczniowie wypowiadają się na forum, zgodnie z ruchem wskazówek zegara.
Mocne strony uczniów/ klasy mogą zostać zapisane na plakacie. Te cechy warto wzmacniać i je wykorzystywać w codziennej pracy z uczniami. Plakat można wzbogacić o drugą część: Nasze wyzwania. Tutaj już każdy uczeń indywidualnie może zapisać swoje pomysły, cele do zrealizowania oraz wymienić osoby, które mogłyby mu w tym pomóc.
- Dłoń
Każdy uczeń/każda uczennica odrysowuje na papierze swoją dłoń. Wycina ją. Następnie na każdym palcu zapisuje swoje mocne strony lub takie umiejętności, z których zespół będzie mógł korzystać w przyszłości. Uczniowie umieszczają swoje „pomocne dłonie” na wspólnym plakacie. W ten sposób dają sygnał, w jakich sytuacjach będzie można liczyć na ich pomoc i wsparcie.
- W czym jesteśmy podobni?
Uczniowie stają w zwartej grupie. Jeden z nich znajduje się kilka metrów od wszystkich i mówi: Na moją lewą stronę zapraszam tych, którzy lubią sport tak jak ja. Wszyscy miłośnicy sportu wybiegają z grupy i stają obok. Osoba, która była najszybsza zostaje i łapie za rękę pytającego. Pozostali uczniowie wracają do grupy. Uczeń, który był najszybszy zadaje własne pytanie. Sytuacja się powtarza. Pod koniec gry osoby stojące na brzegach mają tylko po jednej wolnej ręce. Ich zadaniem jest znalezienie wspólnej cechy, aby móc połączyć krąg.
Iza Jaskółka-Turek- pedagożka i terapeutka pedagogiczna. Pracuje z uczniami o specjalnych potrzebach edukacyjnych w Szkole Podstawowej nr 2 w Będzinie
- „Jak się dziś czujesz w skali…”
Zajęcia w szkole często rozpoczynam od poproszenia uczennic i uczniów o określenie swojego nastroju poprzez wskazanie buźki, która oddaje ich nastrój. Podczas zajęć zdalnych zmodyfikowałam to, prosząc dzieci o określenie jak się dziś czyją w skali np. Gumowej kaczki, kota, owcy.
W tym celu wyświetlam im przygotowane wcześniej zdjęcia-przykład
https://paczaizm.pl/w-skali-gumowej-kaczki-jak-sie-dzis-czujesz-od-1-do-9/
https://samequizy.pl/jak-sie-dzis-czujesz-w-skali-gumowej-kaczki/
Odpowiedź uczniowie zapisują na chacie. Dzięki tej prostej technice mogę szybko zorientować się w samopoczuciu uczennic i uczniów. A dzieciaki, jak same mówią, czuję się lżej kiedy mogą podzielić się ze mną swoim samopoczuciem.
- „Co nowego, co dobrego”
Każde zajęcia stacjonarne i zdalne rozpoczynam od zapytania dzieci „Co nowego, co dobrego”. Pozwala to uczennicom i uczniom na opowiedzenie o swoich dobrych chwilach, które mieli w minionym tygodniu. Dzieciaki bardzo lubią tą rundkę. Kiedyś zdarzyło mi się o niej zapomnieć i natychmiast mi o tym przypomniały.
Kiedy już wszyscy opowiedzą o dobrych chwilach, pozwalam dzieciom mówić także o tym, co było dla nich trudne.
Ja także opowiadam dzieciom o moich dobrych i smutnych chwilach. Pozwala nam to, na budowanie fajnych relacji w obrębie grupy.
Dodatkowo dzieci uczą się także dzielenia się z innymi osobami dobrymi i złymi momentami.
Dostają od siebie wzajemnie sporo wsparcia.
- Porozmawiajmy o tym, jak nam było kiedy byliśmy osobno
Kiedy już wrócicie do szkoły porozmawiaj z uczennicami i uczniami o tym, jak czuli się podczas izolacji. Warto zadbać o czas i miejsce takiej rozmowy. Rozmowa mogłaby się odbyć podczas pierwszej godziny do dyspozycji wychowawcy po powrocie do szkoły.
Dobrze byłoby ustawić ławki w kręgu, aby zadbać o dobry klimat.
Jeśli pracujecie z klasą I-III proponuję usiąść z dziećmi na dywanie.
Jeśli jednak nie wrócicie do szkoły-zastanówcie się nad przeprowadzeniem takiej rozmowy podczas wirtualnej lekcji np. na ZOOMie.
Podczas rozmowy mogą pomóc następujące pytania, które można zadać uczennicom i uczniom:
- Czego najbardziej brakowało Ci podczas przymusowej izolacji/pracy zdalnej?
- A co było fajnego?
- Jak wyglądał Twój typowy dzień podczas izolacji?
- W jaki sposób kontaktowałaś/łeś się z koleżankami i kolegami z klasy?
- Co Cię najbardziej zaskoczyło?
- Czego nowego dowiedziałaś/łeś się o sobie i o swoich kolegach?
- Czego dowiedziałaś/łeś się o swoim wychowawcy?
- Na co najbardziej się cieszyłaś/łeś myśląc o powrocie do szkoły?
- Czego się najbardziej obawiałaś/łeś?
Te pytania, to tylko podpowiedzi.
Pracując z młodszymi dziećmi warto zadbać o dostosowanie do nich pytań.
A może ciekawe byłoby zapytać uczennice i uczniów o to, jakie pytania chcieliby zadać w tej sprawie sobie nawzajem?
Warto zadbać o to, by:
-każdy z uczniów mógł się wypowiedzieć,
-uważnie wysłuchać tego, co mówią uczennice i uczniowie,
-pozwolić, aby mówili także o trudnych uczuciach i sprawach-dzięki temu wspólnie będzie można tym sprawom zaradzić,
-otwarcie powiedzieć także o sobie.
Podczas rozmowy w uczennicami i uczniami ważne jest, aby czuli, że to o czym mówią i co przeżywali jest rzeczywiście ważne dla nauczyciela.
Warto też dać czas na rzeczy ważne…
Fragment materiału opracowanego przez Izę Jaskółkę-Turek i Tomka Kołodziejczyka na potrzeby warsztatu „Jak reintegrować klasę po okresie izolacji”
[1] SEO „Era ewaluacji w edukacji”
