Znowu o nauczaniu matematyki

Witold Szwajkowski opublikował w Magazynie Dyrektora Szkoły „Sedno”  nowy tekst o nauczaniu matematyki „Matematyka w kontekście”.  Dzięki uprzejmości pisma publikujemy go na stronie Skarbca Akademii SUS.
http://ceo.org.pl/portal/b_akademia_sus_skarbiec_akademii_sus_materialy_dla_nauczycieli_doc?docId=59288.
Zachęcam do przeczytania, gdyż autor porusza wiele nowych i ciekawych aspektów i popiera je ciekawymi przykładami.

Odniosę się do dwóch fragmentów tekstu.

1. „W kulturze zachodniej talent jest przedkładany nad wytrwałość i pracowitość, więc wkładanie wysiłku w opanowanie danej umiejętności może być interpretowane jako ujawnienie braku talentu. Z tego powodu dziecko często rezygnuje z osiągnięcia celu po pierwszej nieudanej próbie w obawie przed kompromitacją, o prowadzi do wycofania i negacji potrzeby opanowania danej umiejętności. Szczególnie dotyczy to zrozumienia pojęć i opanowania umiejętności matematycznych, które wymagają ponadstandardowej wytrwałości i bardzo dużego wysiłku − opanowanie ich nie daje żadnych korzyści zrozumiałych dla dziecka”

Faktycznie, mówi się o zdolnościach matematycznych. Chwała dziecku, które je ma. Doceniane są szybkie, efektowne pomysły. Uczeń szybko orientuje się, że warto takie mieć, a jeśli ich nie ma, zniechęca się. Bo jest to dowód na to, że nie urodził się ze zdolnościami i sprawa przepadła.
Jest całkiem inaczej. Praktyka w rozwiązywaniu zadań, pracowitość, czas poświęcony na zastanawianie się dają właśnie efekt „uzdolnienia”. Dziecko, które spotkało się wcześniej z różnymi sposobami rozwiązań problemów, gdy spotka nowy problem, łatwiej wpada na pomysł jego rozwiązania. Tylko że prawda, o której piszę, nie jest powszechnie znana i podkreślana w szkole.
„Opanowanie umiejętności matematycznych wymaga szczególnej wnikliwości i refleksyjności, więc nie mieści się w obecnych standardach społecznej aktywności i komunikacji. W matematyce ważniejsze od podania dobrego wyniku jest prześledzenie drogi lub dróg dochodzenia do rozwiązania i ewentualna korekta popełnionych błędów, ale wymaga to pewnej dojrzałości. Dziecku łatwiej więc jest próbować robić dobre wrażenie na nauczycielu i zgadywać odpowiedź, zwłaszcza że za bezrefleksyjne podanie odgadniętej odpowiedzi bywa często chwalone”
Dodam więcej. Sam nauczyciel często występuje w roli geniusza. On zna rozwiązanie każdego zadania. Uczeń myśli sobie Nauczyciel wie, ja nie, wniosek – ja jestem głupi, a on od urodzenia mądry. A przecież nauczyciel rozwiązał setki takich zadań i nawet nie musi się zastanawiać nad rozwiązaniem, od razu pojawia mu się ono przed oczami. To bardzo zniechęcające dla ucznia.
Jak to zmienić?
Nauczyciel powinien pokazywać drogę dochodzenia do rozwiązania, nawet mylić się i razem z uczniami szukać błędu. Również nauczyciel musi wierzyć i to okazywać, że uczniowie są zdolni i są w stanie się nauczyć. Wierzyć, że jeśli oni rozwiążą tyle zadań co on, to też nie będą mieli żadnych kłopotów.
W jednej ze szkół prowadziłam konkurs matematyczny dla uczniów, ale nie na prawidłowe rozwiązanie zadania, ale na najbardziej elegancki sposób dojścia do wyniku.
A przede wszystkim hasło – matematyka nie jest trudna, tylko wymaga pracy.

1. „Systemy bazujące na selekcji są potrzebne, ale nie mogą być połączone z budowaniem frustracji i upokorzenia uczniów, którzy nie są w stanie poradzić sobie ze stawianymi im wymaganiami, co – niestety – ma obecnie miejsce. Dzieci niewykazujące zdolności muzycznych czy predyspozycji sportowych nie są zmuszane do gry na instrumentach lub uprawiania sportu. Dzieci niewykazujące talentu do matematyki przez całe lata są zmuszane do pamięciowego przyswajania niepotrzebnych umiejętności”

Można odnieść wrażenie, że oba fragmenty (1 i 2) przeczą sobie, ale tak nie jest. Wszystko zależy od tego, jak traktujemy matematykę szkolną. Jeśli ma to być praktyczna umiejętność, to powinna być tak nauczana, aby każdy mógł ją posiąść. Jeśli matematykę szkolną traktujemy jak sztukę, to wtedy można mówić o wrodzonych zdolnościach i wtedy jestem zdania, że nie wszyscy muszą tę sztukę opanować. Wtedy proponuję, aby uczniowie opanowywali tylko te sztuki, która im się podobają.
Nie traktujmy matematyki jak selekcjonera do udanego przyszłego życia!
Zastanówmy się, jaką rolę ma pełnić matematyka szkolna, bo jak na razie nie „wyrabia się” z żadną.