W jaki sposób zachęcać uczniów do pełnych wypowiedzi ustnych? Wpis uzupełniony o przykłady nauczycielek z Frajdy nauczania: Jolanty Łosowskiej, Barbary Jaworowicz, Patrycji Doroszewskiej, Bożeny Rakowskiej, Żanety Wójcik, Agnieszki Wendy, Kariny Wójcik i Urszuli Lach.
Nauczyciele czasami zauważają, że uczniowie nie potrafią „sprzedać” tego co umieją. Nauczyciel wie, że potrafią więcej niż pokazują np. w pracy pisemnej. Czasami samo pisanie może być dla ucznia problemem. Okazuje się, że świetny pomysł ucznia „wyparowuje”, gdy ma go zapisać. A to skutkuje nieadekwatną oceną ze sprawdzianu pisemnego.
Możliwe, że bardziej efektywne byłoby „porozmawiania” z uczniem. Może się okazać, że wtedy uczeń pokaże znaczenie więcej i osiągnie większy sukces.
Jasne jest, że umiejętność jasnego i skutecznego pisania jest podstawową umiejętnością, którą powinni rozwijać wszyscy uczniowie. Czasami jednak przekaz pisemny dla uczniów jest bardzo trudny i zaciemnia informację, co naprawdę umieją.
Zachęcając nauczycieli do kontaktu werbalnego z uczniami, zdaję sobie sprawę, że może być to trudne, gdyż wymaga poświęcenia czasu na rozmowę indywidualną. Nauczyciel może woleć sprawdzian pisemny, gdyż wie, że w ten sposób uczeń będzie sprawdzany na egzaminach.
Szkoda, gdyż egzaminy ustne są bardziej „ludzkie”, bardziej przyjazne dla uczniów i bardziej powszechne w dorosłym życiu.
Czasami, w klasach panuje zwyczaj wywoływania przez nauczyciela ucznia do odpowiedzi przy tablicy. Uczeń wyrwany do odpowiedzi nie ma czasu się do niej przygotować, stresuje się zabieraniem głosu przed całą klasą i w konsekwencji nie przedstawia swojej wiedzy.
Zastanówmy się, jak można ustnie pozyskiwać lepszą, wiarygodniejszą informację od uczniów? Szczególnie w tych przedmiotach, gdzie pisanie nie jest podstawową umiejętnością, którą z uczniami ćwiczymy.
► Karty odpowiedzi
Nauczyciel przygotowuje karty odpowiedzi do wyboru, Uczeń zamiast sam formułować odpowiedź, wybiera jego zdanie właściwą. Karty odpowiedzi mogą być polegać na wyborze jednej lub wielu właściwych odpowiedzi.
Użyteczna może być technika kart A, B, C, D. Uczniowie wybierają jedną z odpowiedzi, a następnie w grupach uczniów, którzy wybrali te samą odpowiedzi przygotowują jej uzasadnienie. Już sam wybór daje nauczycielowi informację, o wiedzy uczniów, a konieczność uzasadnienia wyboru, pokazuje tok ich rozumowania.
► Chóralne odpowiadanie
Nauczyciel zadaje pytanie, na które wszyscy uczniowie odpowiadają głośno ustnie. Ta technika nie pozwala śledzić indywidualnych odpowiedzi uczniów, ale daje uczniom możliwość odpowiedzi na każde pytanie, a nie tylko na jedno lub dwa podczas lekcji. Nauczyciel może wsłuchać się w chóralna odpowiedź i zorientować się na ile jest właściwa. Można następnie z uczniami, przedyskutować właściwą odpowiedź.
► Dyskusja w parach
Nauczyciel zadaje pytanie, ale pozwala uczniom przez chwilę porozmawiać na temat odpowiedzi w parach. Można następnie wylosować ucznia do odpowiedzi i zapytać pozostałych, czy ustalona przez nich w parach odpowiedź, była taka sama.
Dzięki rozmowie w parach uczniowie mają szansę uczyć się od siebie wzajemnie i wspólnie przygotować się do udzielenia odpowiedzi.
► Zestaw pytań
Nauczyciel przygotowuje dla uczniów zestaw pytań. Dzieli uczniów na grupy tak samo liczne, jak liczba pytań.
Każde pytanie jest napisane na osobnym pasku papieru i umieszczone pośrodku grupy. Każdy uczeń na zmianę wybiera pytanie, stara się odpowiedzieć na nie głośno, a następnie w razie potrzeby prosi innych członków grupy o pomoc.
Ta technika zapewnia uczniom wzajemne nauczanie, wymianę myśli i ćwiczenie umiejętności wypowiadania się.
Następnym krokiem może być wylosowanie przedstawiciela grupy do udzielenia odpowiedzi na forum klasy.
Dlaczego ustne sprawdzanie wiedzy?
- Możliwość obserwowania procesów myślowych uczniów
- Obserwacja, jak uczeń daje sobie radę z rozwiązywaniem problemów
- Budowanie pozytywnych interakcji nauczyciel-uczeń
- Personalizacja kontaktu z uczniem
Jak można sprawdzać ustnie wiedzę uczniów?
► Prezentacje/demonstracje klasowe
Nauczyciel podaje temat, a uczniowie indywidualnie lub w grupach przygotowują prezentację. Może to być prezentacja komputerowa lub na plakatach. W czasie nauki zdalnej mogą uczniowie przygotowywać prezentację wspólnie w chmurze.
► Wywiady/konferencje z nauczycielem
Nauczyciel przeprowadza z uczniem wywiad na wcześniej określony temat. Pytania wywiadu mogą być uczniowi znane wcześniej, wtedy jego odpowiedzi będą lepsze.
► Sesje pytań i odpowiedzi
Uczniowie otrzymują z wyprzedzeniem listę tematów/pytań do przygotowania, uczniowie losują pytania, przygotowują się na nie odpowiedzi i po kolei są losowani do udzielenia na nie odpowiedzi.
Wcześniejsza możliwość przygotowania zmniejsza niepokój związany z koniecznością przemawiania na żywo przed innymi.
Umiejętność pisania i wypowiadania się to dwie ważne umiejętności. Powinniśmy obie z nich ćwiczyć z uczniami. Przy wypowiedziach ustnych trzeba zadbać, aby nie były one lakoniczne i prosić ucznia o uzasadnienie swojej odpowiedzi.
Inspiracja artykułem Curtisa Chandlera
https://www.middleweb.com/44844/other-ways-for-kids-to-show-what-they-know/
Jolanta Łosowska Szkoła Podstawowa nr 2 im. Kornela Makuszyńskiego w Chojnie
Edukacja wczesnoszkolna – klasa 3
- Pytania uczniów – podstawą do ułożenia testu
W klasie tworzymy grupy, zespoły 4 osobowe. Zadaniem każdego zespołu jest ułożyć co najmniej 4 pytania do działu (bloku). Zebrane pytania są odczytywane i wywieszane w klasie w widocznym miejscu. Wspólnie wybierane są pytania do testu, tak by ich odpowiedzi zawierały najważniejsze z bloku informacje. Ile pytań? Zależy od nauczyciela, potrzeb uczniów, czasu jaki przeznaczymy na test itp. Należy odczytać wszystkie pytania, mogą bowiem się powtarzać, być do siebie podobne lub niezwiązane z tematem. Warto też zwrócić uwagę na rodzaj pytań, raczej otwarte, jeśli wybierzemy pytanie zamknięte, to zwykle po nim pojawia się kolejne „Dlaczego”. Na pytania, które zostaną możemy po teście, odpowiedzieć wspólnie, chętni mogą zrobić to w domu i podzielić się z innymi.
- Praca w parach – nauczyciel czuwa J
Uczniowie w wyznaczonym czasie, w parach czytają przygotowany w domu tekst. Udzielają sobie informacji zwrotnej zgodnie z kryteriami głośnego czytania i zaznaczają w zeszycie (my też zaznaczaliśmy na tekście czytanym). Nauczyciel podchodzi do par i chwilę się przysłuchuje. Też może udzielić informacji zwrotnej – kolorem. Tym sposobem nauczyciel jest w stanie wysłuchać większej liczby osób, niż kiedy każdy uczeń czyta głośno w klasie. Dla uczniów mniejszy stres, wspólna praca, wartościowa ocena koleżeńska, dla nauczyciela szybka diagnoza. Warto zaznaczyć, że dzieci nie siedzą w ławkach (chyba, że chcą, u nas niektórzy siedzieli). Znajdują sobie bezpieczną przestrzeń w klasie, tak by sobie nie przeszkadzać.
Barbara Jaworowicz – Szkoła Podstawowa w Skulsku, fizyka
Omówienie przebiegu i wyników doświadczenia na lekcjach fizyki, to okazja do rozmowy oraz wyjaśniania zjawisk fizycznych. Podam przykład z lekcji fizyki w klasie VII.
Temat: Ciśnienie hydrostatyczne
Cel lekcji: Dowiesz się od czego zależy i od czego nie zależy ciśnienie wody w naczyniu.
Uczniowie w grupach wykonują doświadczenie (najlepiej na boisku), polegające na badaniu ciśnienia hydrostatycznego zależnego od wysokości słupa cieczy znajdującego się w butelce. W tym celu w plastikowej butelce za pomocą ostrego narzędzia (uwaga na zachowanie zasad BHP) wykonują otwory. Napełniają butelkę wodą. Obserwują strumienie wody wydobywające się z butelki. Najpierw w grupach dyskutują na temat osiągniętych wyników, potem nauczyciel wyznacza ucznia, który omawia przebieg doświadczenia oraz formułuje wnioski. Inni uczniowie mogą dopowiadać, wyjaśniać, dyskutować na temat obserwowanego zjawiska. Nauczyciel prosi uczniów o odniesienie się do celu lekcji. Od czego zależy ciśnienie wody w butelce?
Ten rodzaj rozmowy z uczniami nigdy nie kojarzy im się z odpowiedzią, to naturalne, że obserwujemy dane zjawisko i dyskutujemy nad jego przebiegiem, planujemy inne, które potwierdza nasze hipotezy lub te hipotezy obala. Uczniowie w ten sposób głęboko przetwarzają informacje i skutecznie się uczą.
Barbara Jaworowicz – Szkoła Podstawowa w Skulsku, fizyka
Ustnie wyjaśnij na czym polega twój błąd. Przykład z fizyki: uczeń rysuje na tablicy wykres zależności szybkości od czasu, w ruchu jednostajnym prostoliniowym. Błędnie zaznacza jednostki na osi. Nauczyciel wskazuje ten błąd, ale nie tłumaczy na czym on polega, prosi o to ucznia. Uczeń dokonuje analizy tego co zrobił, zauważa, że odległość pomiędzy 0 m/s – 2 m/s wynosi 2 kratki, 2 m/s – 4 m/s wynosi 2 kratki, od 4 m/s – 5 m/s dwie kratki a powinna być 1 kratka, ponieważ 1 kratka odpowiada wartości prędkości 1 m/s. Uczeń poprawnie zaznacza jednostki na osi. Rozumie na czym polegał jego błąd, w przyszłości nie popełni tego błędu.
Patrycja Doroszewska, Szkoła Podstawowa nr 47 w Gdyni, Gdyński Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli, język niemiecki
Dzięki ustnemu kontaktowi uczniowie uczą się formułowania opinii oraz przedstawiania argumentów. Przy okazji uczniowie doskonalą umiejętność prowadzenia konwersacji. Są to bardzo ważne umiejętności w codziennym życiu.
PRZYKŁADY ZADAŃ
-prawda czy fałsz
Uczniowie formułują 4 pełne zdania na wybrany temat, może być podsumowanie działu. Jedna informacja jest nieprawdziwa, pozostali zgadują które zdanie jest nieprawdziwe.
-gry planszowe
Zadaniem uczniów może być odpowiedź na pytanie pełnym zdaniem lub stworzenie zdań w określonym czasie lub zastosowanie określonej konstrukcji.
– nagrywanie
zdaniem uczniów jest nagranie odpowiedzi na przygotowane przez nauczyciela pytania. Dobrze sprawdza się przy nauce zdalnej.
-pytania na karteczkach
każdy uczeń przygotowuje pytanie na żółtej karteczce np. do ostatniej lekcji, następnie uczniowie losują i odpowiadają na pytanie pełnym zdaniem
– patyczki
na patyczku laryngologicznym piszemy pytania – uczniowie losują i tworzą pełne zdanie. Jeśli odpowiedź nie jest prawidłowa, patyczek wraca do puli, jeśli prawidłowa, uczeń zatrzymuje patyczek.
-początki zadań
uczniowie otrzymują początki zadań, które mają dokończyć
-wymiana pytań
uczniowie przygotowują po trzy pytania np. do przeczytanego tekstu, następnie zadają je partnerowi. Partner odpowiada pełnym zdaniem
-kalambury
uczniowie opisują pełnymi zdaniami zjawisko lub pojęcie, reszta klasy odgaduje.
Bożena Rakowska, Szkoła Podstawowa nr 3 im. Janusza Kusocińskiego w Sulechowie, Edukacja wczesnoszkolna klasa 1.
Uczniowie siedzą w kręgu na tak zwanej „Naradzie Zdobywców”. Na środku znajduje się skrzynka z pytaniami. Każdy uczeń losuje pytanie i siedząc przygotowuje sobie odpowiedź. Pytania dotyczą „świeżego tematu”. Jeżeli uczeń ma problem z odpowiedzią może poprosić o pomoc kogo chce. Pytania celowo dublują się i w momencie, gdy jeden uczeń odpowiada, to drugi, który ma to samo pytanie, dopowiada lub pasuje.
Ten sam sposób wykorzystuję podczas zabawy „Sprawdzam”. Uczniowie utrwalają wówczas informacje zdobyte w czasie pracy projektowej lub po przeczytanej lekturze.
Na matematyce stosuję zabawę „Komentator – sprawozdawca”. Zadaniem uczniów jest ustne przedstawienie swojego procesu myślenia na konkretach (klocki, liczmany). Uczeń, który jest komentatorem, wykonując ruch np.: układa klocki i ma za zadanie komentować, co robi i dlaczego?
Przykład:
Mama kupiła 8 pączków. Ciocia przyniosła 10 pączków. Olek zjadł 2 pączki, a babcia podzieliła te, które zostały po równo na 4 talerze. Ile pączków jest na jednym talerzu?
Działanie ucznia:
Układa 8 klocków i komentuje: Mama kupiła 8 pączków, dlatego ułożyłem 8 klocków. Teraz dokłada następne 10 klocków i ponownie komentuje: ciocia przyniosła 10 pączków, więc dosuwam do 8 klocków 10. Teraz zabiera 2 klocki i komentuje: Olek zjadł 2 pączki, dlatego zabieram 2 klocki. W tym momencie może narysować sobie 4 okręgi lub wykorzystać książki, zeszyty i mówi są 4 talerze. Dalej, w sposób jaki chce, rozkłada klocki na talerze i komentuje. Na zakończenie buduje odpowiedź na postawione pytanie.
Oczywiście może zdarzyć się tak, że uczeń popełni błąd. Wówczas zatrzymuję działanie ucznia i wchodzę w rolę „sprawozdawcy”. Zadaję komentatorowi pytania otwarte, które pomagają uczniowi „wyjść” z błędu.
Zarówno „Narada Zdobywców” jak i „Komentator – sprawozdawca” nie kojarzą się uczniom z odpowiedzią czy sprawdzaniem wiedzy.
Beata Minta, Szkoła Podstawowa nr 3 im. Kornela Makuszyńskiego w Koźminie Wielkopolskim, edukacja wczesnoszkolna
Do wypowiedzi ustnych należy dzieci odpowiednio przygotować. Dziecko musi wiedzieć, że ma prawo do błędu, że znajduje się w procesie.
W klasie często organizujemy „debaty na wszelkie tematy”. Dzieci dobierają się w grupy i przygotowują wypowiedzi na podany temat. Zawsze jedna strona składa się ze zwolenników, druga z przeciwników danej tezy. Uczniowie wiedzą, że swoją wypowiedź muszą poprzeć trzema argumentami. W ten sposób uczniowie zgłębiają wiedzę na dany temat, uczą się argumentować, nie boją się wypowiadać swoich myśli, swojego zdania. Potrafią też przyjąć argumenty innych.
Żaneta Wójcik Szkoła Podstawowa nr 36 w Tychach – nauczyciel plastyki i techniki
W przypadku historii sztuki, informacja ustna jest sposobem wypowiedzi ucznia na temat jego wiedzy ale również jego odczuć i odbioru poznawanych dzieł. Staram się, dobierać różne formy sprawdzenia wiadomości, aby kształtować w moich uczniach wrażliwość na piękno oraz zdolność oceny tego, co według nich jest interesujące, a co nie przypadło im do gustu. Powinno być to jednak poparte uzasadnieniem.
W takich działaniach pomocna jest np. prezentacja. Uczniowie wyszukują dzieła malarstwa, rzeźby lub architektury z konkretnego okresu. Przedstawiają je na forum klasy, opowiadają ciekawostki na ich temat, oraz starają się uzasadnić dlaczego wybrali właśnie to dzieło. Bez względu na to czy to co wybrali, im się podoba czy też nie. Posługując się tą samą metodą wypowiedzi ustnej jest prezentacja wybranego dzieła poprzez tablicę interaktywną, a następnie podział klasy na dwie grupy. Jedna grupa przedstawia pozytywne odczucia odbioru, druga opisuje negatywne. To wspaniała forma nauki odbioru sztuki współczesnej, która dla wielu ludzi jest niezrozumiała.
Jeśli chodzi o sprawdzenie wiedzy na temat sztuki dawnej, często wybieram porównywania dzieł. Uczeń otrzymuje na karteczce dwa dzieła z różnych epok, wyszukuje na ich temat informacje i dokonuje porównania. Następnie prezentuje swoje przemyślenia na forum klasy. Praca może być opatrzona ilustracjami i ciekawostkami. Tego typu działania świetnie sprawdzają się również podczas pracy w grupach. Umiejętność mówienia o tym, co myślimy na dany temat, o swoich odczuciach, zarówno pozytywnych jak i negatywnych, jest fundamentem w odbiorze sztuki. Nauczyciel czuwa nad rozmową, określa jej kierunek i zachęca do dyskusji. Dba aby wypowiedzi były poparte uzasadnieniem.
Sprawdzenie przyswojonych wiadomości będzie mniej stresujące dla ucznia jeśli pozwolimy mu dokonać wyboru sposobu wypowiedzi lub też znajdziemy złoty środek i podzielimy materiał na dwie części. Nauka historii sztuki pozwala na taką możliwość. Uczeń losuje kopertę z ilustracjami przedstawiającymi dziesięć dzieł sztuki z danej epoki. Wybiera trzy, według własnego uznania i przedstawia na ich temat możliwie najwięcej rzeczowych informacji. W krótkiej formie pisemnej może przedstawić tylko najważniejsze informacje, ponieważ sztuka to coś wizualnego, namacalnego a do jej zrozumienia, nauki odbioru i doświadczenia niezbędne są zmysły. Nie jestem zatem zwolennikiem nauki faktów i dat na pamięć, gdyż po jakimś czasie i tak uczniowie o tym zapominają.
Agnieszka Wenda, język polski,
– Przygotuj się do wypowiedzi
Uczniowie w parach dostają zadanie do wykonania. Wykonują je w określonym wcześniej czasie (np. 5 minut). Następnie są losowani do wypowiedzi na forum. Wylosowany patyczek wskazuje parę, a nie pojedyncze dziecko, które ma wykonać zadanie.
– Coś dobrego, coś miłego
Uczniowie nawzajem zadają sobie pytania po lekcji. Po wykonanym zadaniu udzielają sobie informacji zwrotnej, kończąc zdanie: „Chciałbym docenić cię za…”. Chodzi o to, aby wyeksponować dobre aspekty pracy osoby z pary i docenić się nawzajem.
– Teraz dopisałbym…
Uczniowie udzielają pisemnej odpowiedzi na zadane przez nauczyciela pytanie. Następnie nauczyciel inicjuje dyskusję wobec tego, co powinno znaleźć się we wzorcowej odpowiedzi. Kolejnym krokiem jest wylosowanie/wybranie jednego dziecka do odczytania odpowiedzi, którą wcześniej zapisał. Prosi o dokończenie zdania „Do swojej odpowiedzi teraz dopisałbym jeszcze.., ponieważ…” Losowanie uczniów można powtarzać. Polecam – to naprawdę ciekawe doświadczenie.
Karina Wójcik, Zespół Szkół Publicznych w Szewnie, język niemiecki
Język obcy to głównie ćwiczenia ustne, dlatego warto po nauczaniu zdalnym jeszcze bardziej zwrócić na nie uwagę. Jestem za ustaleniem z uczniami konkretnych umiejętności, zakresu słownictwa, z którego będą pytani oraz ustalenia jaką ocenę dostaną w formie informacji zwrotnej, czy sumującej.
- zadanie na dobry początek – rundka powitalna, podczas której uczniowie wypowiadają ustalone na wcześniejszej lekcji zdania, słówka, pytania (preferowana ocena w formie informacji zwrotnej)
- Eingangswort – podczas wejścia do klasy uczniowie otrzymują kartki z pytaniami/poleceniami z wcześniej ustalonego materiału, uczniowie mają kilka minut na przygotowanie się i po tym czasie rozpoczynają się odpowiedzi (preferowana ocena sumująca)
- gra karciana – w puli kart są pytania i odpowiedzi, uczniowie losują je, ustawiają się naprzeciwko siebie. Grupa z pytaniami czyta, a grupa z odpowiedziami zgłasza się do odczytania odpowiedzi (preferowana informacja zwrotna). Na kolejnej lekcji można skorzystać z tych samych pytań, a odpowiedzi już uczniowie powinni udzielać sami i wtedy można ocenić sumująco
- nauka na pamięć – wiersze, dialogi, scenki w parach/grupach potraktowane jako przedstawienie (ocena sumująca)
Urszula Lach – ZSP w Międzyrzeczu Górnym
Dzieci mają różne zainteresowania, aby rozwijać umiejętność wypowiadania się, można urządzić w klasie „Mam Talent”. Każde dziecko przedstawia w wybranej przez siebie formie, swoje umiejętności lub zainteresowania. Ważne, aby miały na to określony czas i opowiadały podczas pokazu, o tym co pokazują. Po każdym pokazie zostawiamy czas na pytania. Z jednej strony dzieci się uczą układać pytania, a z drugiej odpowiadać. „Mam talent” można także zrobić na podstawie opracowanego materiału i wtedy dzieci przygotowują prezentację, a później opowiadają o tym.
