Skąd nauczyciel wie, że jego uczniowie się uczą?

Najczęściej dowiadujemy się o efektach naszego nauczania po sprawdzeniu klasówki kończącej temat.  Jednak jest to za późno, aby zareagować i coś poprawić. Przystąpiliśmy już do nowego tematu, trudno powrócić do wcześniejszego i to zazwyczaj tylko z częścią klasy, której klasówka nie wypadła dobrze.

To jest trudność w systemie szkolnym. Polega ona na tym, że nauczyciel stara się nauczyć uczniów, uczniowie stwarzają wrażenie, że się uczą, a sprawdzian pokazuje, że się nie nauczyli wystarczająco dobrze. Jak można zareagować wcześniej? Jak sprawdzić, czy uczniowie naprawdę się uczą w trakcie procesu nauczania?
Podczas warsztatów dla nauczycieli dotyczących praktyki Rozwijania lekcji (praktyka współpracy nauczycieli proponowana w programie Szkoła Ucząca się, prowadzonym przez CEO i PAFW) udało nam się opracować listę wskaźników, które mogą świadczyć o tym, że uczniowie się uczą. Mogą one świadczyć o uczeniu się uczniów, ale nie muszą, bo każdy z nich może być spowodowany innymi przyczynami niezwiązanymi ze staraniami nauczyciela. Wymyślone przez nas wskaźniki mogą być też pomocne przy obserwacji lekcji dokonywanej przez innego nauczyciela. Prowadzącemu lekcję trudno jednocześnie nauczać i obserwować uczniów, dlatego pomocne oczy obserwującego mogą się przydać i w omówieniu lekcji można odwołać się do wskaźników.
W żadnym wypadku nie sądzimy, że udało nam się spisać wszystkie wskaźniki. To na pewno tylko część, zostawiamy sprawę otwartą w pytaniu: „Skąd wiemy, że nasi uczniowie się uczą?”
Poniżej przedstawiam dowody uczenia się uczniów, które możemy obserwować na lekcji (podane przez uczestników warsztatów).
Uczniowie:

• potrafią określić, jakie są cele lekcji i kryteria sukcesu, wiedzą po co i czego mają się nauczyć,
• potrafią w ciągu lekcji odpowiedzieć na pytanie, czy cel lekcji został osiągnięty,
• potrafią ułożyć kryteria sukcesu do lekcji i zadania,
• potrafią określić, czego wymaga od nich nauczyciel,

• zadają pytania, dopytują, dociekają,
• chętnie uczestniczą w dyskusji,
• ironizują, krytykują, żartują na temat poznawanej wiedzy,
• są zainteresowani opracowaniem referatów oraz przyniesieniem dodatkowych pomocnych materiałów,
• polemizują z tezami, argumentują swoją opinię,
• są zainteresowani kolejnym krokiem w nauczaniu, pytają o to,
• wykonują polecenia – rozwiązują zadania lub podejmują próby, rozmawiają na temat sposobów rozwiązania, tłumaczą sobie wzajemnie, wymyślają niestandardowe rozwiązania
• potrafią przedstawić drogę swojego rozumowania,
• potrafią zaprezentować wyniki swojej pracy,

• są zainteresowani informacją zwrotną do swojej pracy
• potrafią skorzystać z informacji zwrotnej pochodzącej od nauczyciela lub koleżanki lub kolegi,
• poprawiają swoją pracę korzystając ze wskazówek,

• potrafią dokonać oceny koleżeńskiej i samooceny,
• potrafią efektywnie pracować w grupach i w parach,
• chętnie podejmują pracę nad projektem grupowym

• potrafią precyzyjnie określić z czym mają trudności, czego nie wiedzą i nad czym muszą jeszcze popracować
• potrafią zilustrować poznawaną wiedzę przykładami też przykładami zastosowania,
• potrafią zastosować poznaną wiedzę w nowej dziedzinie, łączą wiedzę z różnych dziedzin,
• są czujni, dostrzegają błędy,
• sami budują zadania,
• potrafią podsumować czego się nauczyli (odnieść się do celów lekcji) i poddać to samodzielnej refleksji,
• potrafią dokonać wyboru.

 
A teraz zadanie dla czytelnika. Dlaczego ułożyłam wskaźniki w pięć kategorii?