Tworzenie warunków, w których uczniowie czują się emocjonalnie bezpieczni i mają możliwość bycia wysłuchanymi, ma fundamentalne znaczenie dla ich osiągnięć i rozwoju.
Na początek podzielę się pewnym doświadczeniem z mojej pracy jako nauczycielki matematyki w liceum. W klasie miałam ucznia, który rujnował mi lekcje. Spóźniał się notorycznie, po wejściu do sali witał się długo z innymi uczniami przez podanie ręki, nigdy nie miał pracy domowej, wypowiadał się głośno i nie na temat. Żadne polecenia z mojej strony nie działały. Oprócz tego nie uczył się matematyki w ogóle. Po pewnym czasie zmagań postanowiłam zaproponować mu kontrakt. Zawarliśmy umowę, ale prawie od razu uczeń ją złamał.
Znałam jego historię, miał tylko mamę, która właściwie się nim nie interesowała, jego dotychczasowe doświadczenie szkolne można było nazwać krótko – porażką. Po złamaniu kontraktu udałam się do dyrektorki, która powiedziała: „No wiesz, możemy go usunąć ze szkoły, ale on innej szkoły nie skończy”. W konsekwencji (umowy kontraktowej) został przeniesiony do innej klasy.
Co w sumie uznaję to za moją klęskę, gdyż podrzuciłam ucznia innemu nauczycielowi, a nie rozwiązałam problemu.
Uczeń ukończył szkołę, poszedł na studia i w naszej szkole został …. nauczycielem filozofii. Gdy go spotkałam po latach powiedział do mnie: „Nie wiem, jak Pani ze mną wytrzymywała” .
Jakie wnioski z tej historii?
- Gdybyśmy relegowali go ze szkoły, to on żadnej szkoły by nie skończył – dyrektorka miała rację.
- Jego wcześniejsze doświadczenia szkolne ukształtowały go w kierunku buntu przeciwko szkole i dorosłym – nie potrafiliśmy jako nauczyciele tego przełamać.
- Niechęć do matematyki i brak postępów w opanowaniu programu nie były tak bardzo istotne – uczniowi udało się zdać maturę i skończyć z powodzeniem studia.
- Czy mogliśmy zachować się lepiej w stosunku do tego ucznia?
Badania pokazują, że usuwanie uczniów ze szkoły lub pozostawianie ich w tej samej klasie na drugi rok, są dla nich szkodliwe. Jednocześnie wiemy, jak trudne jest radzenie sobie z trudnym i niezmotywowanym do uczenia się uczniem.
W sytuacjach stresowych może nam się wydawać, że tylko konsekwentne przestrzeganie zasad ma sens. Ale badania mówią co innego. Potrzebne jest bezpieczeństwo emocjonalne, troska, współczucie, jako niezbędny budulec do stworzenia pozytywnych warunków dla trudnego ucznia.
Innymi słowy najbardziej liczy się empatyczne podejście.
Warto pamiętać, jak głębokie rysy może spowodować zaniedbanie, rozwód rodziców, ubóstwo, wykluczenie i nadużycia. Przez trudne przeszłe doświadczenia dzieci mają problemy w szkole. A nauczycielom wydaje się, że te trudne zachowania są skierowane tylko do nich. Dziecko nie przychodzi do szkoły, jako biała karta, ma w swojej życiowej książce zapisane wiele doświadczeń.
Dzieci z traumatycznymi przeżyciami, często mają nadpobudliwe reakcje negatywne. Wtedy kara, która wzmacnia wstyd lub upokorzenie, zwiększa tylko prawdopodobieństwo przyszłych niepożądanych zachowań. Najlepszym sposobem dla nauczycieli na pokonanie nadpobudliwych negatywnych afektów jest wzmacnianie radości, zainteresowania i przynależności do grupy.
Podstawa to poczucie bezpieczeństwa. Jednym z czynników bezpieczeństwa jest świadomość, że jestem wysłuchany i moje zdanie ma znaczenie.
Dla uczniów bardzo istotne jest, aby to dorośli liczyli się z ich opinią, pytali o nią i wprowadzali ich sugestie. Takie postępowanie poprawia motywację uczniów do uczenia się, dyscyplinę i relacje w klasie.
Jednym ze sposobów pozyskiwania opinii uczniów i umożliwienia im bycia wysłuchanymi jest spotkanie w kręgu. Polega on na wypowiadaniu się na ustalony temat każdej osoby w kręgu.
Warto, aby empatia i współczucie były obecne podczas procesu nauczania i w czasie całego pobytu ucznia w szkole, tak aby eliminować strach i wstyd, które mogą zawładnąć umysłem dziecka i spowodować duże problemy.
Wracając do mojego ucznia, co powinnam ja i szkoła zrobić dla niego, aby wykazać się współczuciem i empatią?
Inspiracja artykułem Carli Tischio
https://www.ascd.org/el/articles/compassion-a-teachers-greatest-learning-tool
