Lęk matematyczny jest powszechną i znaczącą przeszkodą dla wielu uczniów, zwłaszcza tych z trudnościami w nauce, które zakłócają rozumienie matematyki.
Znane jest pojęcie dyskalkulii, którą wywołuje lęk przed matematyką i blokuje uczenie matematyki. Dyskalkulia – znana również, jako „dysleksja matematyczna”, „zaburzenie uczenia się matematyki”, „specyficzne trudności w uczeniu się matematyki” i pod innymi nazwami, charakteryzuje się trudnościami, które powodują osiąganie słabych wyników matematycznych.
Toczy się dyskusja, czy dyskalkulia może być uznana za dysfunkcję, tak jak dysleksja. Jeszcze kilka lat temu w Polsce, Ministerstwo Edukacji podważało istnienie tej dysfunkcji.
Uważam, że zrozumienie problemu dyskalkulii pomoże nauczycielom w wyborze odpowiednich metod nauczania, a w konsekwencji także przestraszonym matematyką uczniom. Szczególnie wydaje mi się pomocne, przyjrzenie się błędom popełnianym przez uczniów i ich przyczynom. W artykule z którego korzystałam są zamieszczone liczne przykłady błędów i wyjaśnienia, skąd mogą pochodzić.
Oznaki i objawy dyskalkulii
- Brak płynności liczenia, używanie palców i znaków do śledzenia liczenia.
- Pomaganie sobie w liczeniu przez mówienie na głos.
- Zgadywanie wyniku bez liczenia.
- Wadliwe lub jedynie częściowe zapamiętywanie procedur matematycznych.
- Za mała pamięć robocza – mieszanie operacji, znaków, cyfr i pomysłów, utrata ciągłości w podczas rozumowania.
- Nieświadome błędy w liczeniu, rozumowaniu i pisaniu.
- Używanie prostych operacji zamiast bardziej skomplikowanych, np. wielokrotne dodawanie i odejmowanie zamiast odpowiednio mnożenia i dzielenia.
- Problemy z wizualizacją liczb, kształtów, zmian orientacji, układów i obiektów w przestrzeni.
Nie wszyscy uczniowie z dyskalkulią mają wszystkie te trudności. Najlepiej myśleć o dyskalkulii, jako o zespole cech, które wynikają z deficytów procesów mózgowych obejmujących percepcję, pamięć roboczą, przetwarzanie i komunikację.
Inne często występujące cechy zespołu dyskalkulii to trudności:
- w rozpoznawaniu czasu; odczytywaniu godzin na zegarze,
- w planowaniu, śledzeniu i interpretacji informacji pochodzących z kalendarzy, harmonogramów i dat,
- w zapamiętywaniu, np. kodów, numerów telefonów, adresów, haseł,
- nawigacji i orientacji od lewej do prawej, od góry do dołu,
- z wyobraźnią przestrzenną,
- z pamięcią wzrokową,
- w zapamiętywaniu procedur i sekwencji np. w tańcu, sporcie, jeździe na rowerze.
Dyskalkulia to nie jest osiąganie słabych wyników w nauce matematyki, spowodowanych nieuwagą, chorobą, niewystarczającym zainteresowaniem, zaległościami w nauce, złym nauczaniem i innymi przyczynami środowiskowymi.
Uczniowie z dyskalkulią mogą nieświadomie popełniać błędy, które są błędnie rozpoznawane, jako nieostrożność, brak zainteresowania i inne negatywne zachowania. Często dyskalkulia wiązana jest z ADHD.
Przykłady błędów uczniowskich popełnianych podczas nauki matematyki
- Obstawanie przy czymś.
Przykłady:
- Uczeń stara się odjąć 3 od 4 i otrzymuje prawidłową odpowiedź. Mimo to błędnie wpisują, jako swoją odpowiedź liczbę 3 – ostatnią liczbę, którą zastosował.
- Uczeń musi rozszerzyć ułamek 5/6 tak, aby jego mianownik wynosił 48. Prawidłowo rozumuje, że musi pomnożyć licznik przez 8. Gdy mnoży 5 przez 8, błędnie podaje, jako iloczyn 46 zamiast 40, gdyż nieświadomie zachowuje „6” z oryginalnego mianownika i dołączenie go do wyliczenia.
- Pomieszane operacje.
Przykład: Uczeń musi pomnożyć 6 przez 2. Chociaż widzi symbol mnożenia, jego mózg natychmiast dodaje te liczby i błędnie wymienia odpowiedź, jako „8”.
- Podstawianie numerów
Przykład: Uczeń musi znaleźć iloczyn 321 x 3. Zamiast pomnożyć liczbę jedności przez 3, błędnie dodają te liczby i uzyskuje 4. Następnie, zamiast pomnożyć 3 przez liczbę dziesiątek 2, mnoży ją przez 4 – nieświadomie zachowuje liczbę 4 i zastępuje nią 3.
- Mieszanie podobnych brzmiących liczb.
Przykłady:
- Mieszanie „12” z „20”, ponieważ oba zaczynają się od dźwięku „dwa”
- Mieszanie „16” i „60”, ponieważ oba zaczynają się od „szóstki”
- Mieszanie liczb o podobnym kształcie
Przykład: Mylenie liczb „2” i „5”z powodu tej samej krzywizny wizualnej.
- Mylenie reguł i procedur
Przykłady:
- Uczeń musi znaleźć iloczyn 52 x 31. Prawidłowa procedura to najpierw pomnożyć „1” przez „2”, a następnie, przez „5”, ale uczeń odwraca kolejność.
- Wielokrotne dodawanie, aby uniknąć trudności z mnożeniem.
- Niezapamiętywanie wartości miejsca po przecinku, co powoduje błędy w obliczeniach.
Przykłady błędów dyskalkulicznych popełnianych w życiu
- Trudności w obliczaniu np. napiwków i transakcji pieniężnych.
- Trudność w zapamiętywaniu zasad sportowych i zapisywaniu punktów podczas gry.
- Unikanie czynności wymagających strategicznego myślenia, np. w niektórych sportach, grach wideo itp.
- Trudności z przetwarzaniem szybkich bodźców wzrokowych. Dzieje się to wtedy, gdy bodźce pojawiające się szybciej niż mózg jest w stanie je przetworzyć, powoduje to uczucie zagubienia i trudności w nadążaniu.
- Rozpoznawanie czasu. Na przykład niezdolność do dokładnego postrzegania upływu czasu, trudności z punktualnością.
- Trudności z zapamiętywaniem twarzy, imion i ważnych faktów.
- Nadmierna impulsywność, spontaniczność, brak konsekwencji i zapominanie.
Co może zrobić nauczyciel?
Dyskalkulia objawia się inaczej u każdej osoby, za to lęk jest taki sam u wielu osób i jest wszechobecny. Lęk jest naturalną konsekwencją, tego, że nie jesteśmy w stanie działać zgodnie z potrzebami lub oczekiwaniami nam stawianymi. Wcześniejsze negatywne doświadczenia z matematyką owocują lękiem przed następnymi. Lęk może przytłoczyć zdolności umysłowe ucznia, zniechęcić do matematyki i spowodować jej unikanie.
Najskuteczniejsze rady, w przypadku nauczania matematyki ucznia z dyskalkulią, polegają na ćwiczeniu języka matematyki, zrozumienia pojęć i budowania pewności siebie poprzez osiąganie sukcesu oraz unikanie wytwarzania lub nasilania u ucznia niepokoju związanego z matematyką.
Jakie strategie mogą być pomocne?
Strategia nr 1: Stosowanie różnych sposobów dotarcia do ucznia.
Używanie środków wizualnych, słuchowych i ruchowych. Koncentrowanie się na mocnych stronach ucznia, aby zmaksymalizować efekty uczenia się.
Strategia nr 2: Uczenie matematyki tak, jak języka obcego
Matematyka jest uniwersalnym językiem, którego należy się uczyć z rozmyślną uwagą na symbole, wzory, słowa, ramy, strukturę i inne części matematyki. Trzeba sprawdzać, czy:
- terminy i słownictwo matematyczne są odpowiednie do poziomu klasy,
- dla uczniów jasne są wzajemne powiązania symboli, wzorów i kształtów,
- interpretacja zadania jest zrozumiała (np. czy jasne jest przełożenie zadania tekstowego na równania i odwrotnie).
Inne pomocne rady
- Pokaż tylko jeden problem na raz, aby zmniejszyć przytłoczenie.
- Pozwól uczniom na głośne rozumowanie.
- Monitoruj pracę uczniów pod kątem nieświadomych błędów dyskalkulicznych.
- Podziel i uprość informacje (np. podziel wieloetapowe zadania tekstowe na mniejsze etapy).
- Organizuj prace uczniów w krótkich odcinkach czasowych.
- Proś uczniów, aby pokazali, swoje rozumowanie i znaczenie pojęć.
- Używaj mierników czasu.
- Nie obciążaj nadmiernie pamięci, pomagaj zapamiętać poprzez np. przedstawienia wizualne.
Co zrobić, aby zmniejszyć niepokój matematyczny?
- Naucz uczniów pozytywnych afirmacji, takich jak „Umiem matematykę. Jestem dobry z matematyki”.
- Poproś uczniów, aby zapisali swoje odczucia, które towarzyszą im przy przystąpieniu do testu (udowodniono, że to pomaga zmniejszyć niepokój).
- Nie sprawiaj, by uczeń czuł się źle z powodu popełnianych błędów.
- Mów uczniom, że liczenie jest umiejętnością wrodzoną i każdy rodzi się matematykiem.
- Wspieraj u uczniów wiarę, że jeśli tylko włożą wysiłek, to im się uda.
- Utrzymuj pogląd, że nie ma ludzi niezdolnych, tylko jeszcze się nie nauczyli.
Pomocne linki
- Autotest: https://www.additudemag.com/screener-dyscalculia-symptoms-test-children/?src=embed_link
- Objawy dyskalkulii: https://www.additudemag.com/screener-dyscalculia-symptoms-test-children/?src=embed_link
- Bezpłatny przewodnik po nauczaniu: https://www.additudemag.com/download/executive-function-adhd-school-guide/?src=embed_link
- Objawy ADHD, które komplikują nauczanie matematyki: https://www.additudemag.com/math-learning-disabilities-dyscalculia-adhd/?src=embed_link
Zaczerpnięte z artykułu Renee Hamilton-Newman
https://www.additudemag.com/math-anxiety-dyscalculia-learning-strategies/
