Problem wypalenia zawodowego nauczycieli jest stale aktualny, ale w obecnym czasie staje się jeszcze bardziej nabrzmiały.
Odnoszę wrażenie, że w naszym kraju zdajemy sobie z tego problemu sprawę, ale nic nie robimy, aby go rozwiązać.
Polecam nauczycielom i dyrektorom przeczytanie artykułów:
- Rebecca Vukovic z dnia 13 listopada 2020 r
- Profesor Diris A. Santoro https://www.edweek.org/ew/articles/2020/11/12/teacher-demoralization-isnt-the-same-as-teacher.html?cmp=eml-enl-eu-mostpop&M=59767908&U=1114171&UUID=df76b1a8f066e9404492b0ec63c63378
Pierwszy z nich pochodzi z Australii. Kraj ten wykonuje wiele badań edukacyjnych, również na temat samopoczucia i stresu nauczycieli. Zacytuję kilka z nich. Myślę, że wyniki badań nie różniły by się bardzo, gdyby były przeprowadzone w naszym kraju.
Badania
Międzynarodowe badania OECD Teaching and Learning International Survey (TALIS 2018) pokazują, że
- prawie sześciu na 10 australijskich nauczycieli (58%) twierdzi, że odczuwa dość dużylub duży stres w swojej pracy.
- jedna czwarta nauczycieli australijskich (24%) poinformowało, że ich praca wpływa (trochę lub bardzo) negatywnie na ich zdrowie psychiczne, a 21% zdecydowało, że ich praca ma negatywny wpływ na zdrowie fizyczne.
Objawami odczuwanego stresu są: wypalenie zawodowe, stres fizyczny i emocjonalny, obniżona pewność siebie i obniżone poczucie własnej wartości oraz zniszczone relacje osobiste (Gardner, 2010). W niektórych przypadkach stres może owocować odejściem nauczycieli z zawodu oraz powodować znaczną utratę doświadczenia i umiejętności (Howard & Johnson, 2004).
Najnowsze badania pokazują, że również dyrektorzy szkół są przytłoczeni ilością wykonywanej pracy, mają duże problemy ze snem i doświadczają obraźliwych ataków ze strony rodziców uczniów.. (Riley i in., 2020).
Czynniki chroniące przed stresem i wypaleniem
Badania sugerują, że dobre samopoczucie nauczycieli nie tylko poprawia ich zdrowie, ale także ma pozytywny wpływ na uczniów i ich wyniki w nauce.
W swojej prezentacji Teacher wellbeing and its impact on the learning learning (Cross, 2014), profesor Winthrop Donna Cross przytacza następujące czynniki, które chronią przed stresem i wypaleniem nauczyciela:
- Zwiększanie poczucia własnej skuteczności
- Relacje z uczniami i współpracownikami
- Wsparcie udzielane przez koleżanki i kolegów
- Docenienie w pracy
(Klassen i in., 2012; Flook i in., 2013; Gardner 2010; Schwarzer & Hallum, 2008)
W swoim artykule Klassen i in., „Relacje nauczycieli z uczniami: niedoceniany składnik podstawowych potrzeb psychologicznych nauczycieli” (2012) zaznacza, że docenienie w pracy (nawet przy braku zewnętrznych nagród) zwiększa motywacje wewnętrzną.
Autorzy artykułu twierdzą, że nauczyciele muszą czerpać przyjemność z pracy, aby mieli energii do nauczania. Z drugiej strony złe relacje z uczniami zmniejszają zaangażowanie nauczycieli w nauczanie, a konsekwencji zmniejsza się przyjemność z pracy oraz podnosi się poziom lęku i złości, co wpływa na wyczerpanie emocjonalne.
Widać stąd, że jedne czynniki napędzają inne, dlatego warto uwzględnić wszystkie czynniki wymienione wcześniej.
W drugim artykule znalazłam jeszcze inny aspekt prowadzący do wypalenia zawodowego. Autor artykułu twierdzi, że jednym z powodów, dla których nauczyciele nie są zainteresowani nauczaniem i czasami porzucają pracę w szkole jest to, że nie postrzegają swojej pracy, jako miejsca, w którym mogą realizować swoje wartości. Psycholog Howard Gardner określa to jako niemożność wykonywania „dobrej pracy”. Każdy z nauczycieli rozpoczynając prace w szkole miał nadzieję na realizowania wyższych wartości, takich jak pomoc uczniom i społeczeństwu. Często w miarę upływu czasu i koncentracji edukacji na testowaniu, tracą sens swojej pracy. Dodatkowym demotywatorem, choć nie głównym, są słabe zarobki w zawodzie nauczycielskim. Jednak prawdopodobieństwo, że w najbliższej przyszłości znacznie wzrośnie wynagrodzenie nauczycieli jest zerowe, kryzys gospodarczy wywołany Covid 19 nie daje nadziei w tej sprawie.
Jeśli chcemy zatrzymać naszych najlepszych nauczycieli, musimy umożliwić im „dobrą pracę”. Wskazany jest powrót do wartości i nadziei, które kierowały nauczycielami wybierającymi ten zawód. Trzeba wykorzystać czas i sposoby na wykonywanie dobrej pracy, kiedy tylko jest to możliwe.
Pytanie, które może być dyskutowane w gronie nauczycieli to: Czego teraz potrzebujesz, aby dobrze pracować?
Reasumując, można dbać o dobre samopoczucie nauczycieli starając się:
- Zwiększać poczucia własnej skuteczności nauczyciela, czyli skupianie się na efektach nauczania i wychowania.
- Budować relacje pomiędzy nauczycielami, poprzez współpracę, dzielenie się dobrymi praktykami i dyskusje o trudnościach i sukcesach w nauczaniu.
- Stawiać na relacje pomiędzy uczniami i nauczycielami, podkreślać ich ważności i wartość.
- Doceniać pracę nauczyciela i rozumieć jej trudność.
- Powracać do pierwotnej motywacji do pracy w szkole i jej sensowności obecnie.
