Artykuł składa się z dwóch części. W pierwszej przedstawiamy koncepcję OK zeszytu wakacyjnego, który mogą wykorzystać rodzice w czasie, gdy ich dzieci przymusowo są
w domu. W drugiej adaptujemy pomysł do zdalnego nauczania, który może być wykorzystany przez nauczyciela każdego przedmiotu i na każdym poziomie nauczania.
Część I
Pomysł ten powstał już wcześniej – zanim pojawiła się pilna potrzeba wprowadzenia zdalnych działań. Stało się to przy okazji OK zeszytu. Chcieliśmy wtedy zachęcić rodziców, opiekunów, nauczycieli świetlic do prowadzenia z uczniami zeszytu, który nazwaliśmy „OK zeszytem wakacyjnym”. Jednakże nazwa nie miała dosłownie odnosić się do wakacji – to pewnego rodzaju symbol. Chcieliśmy dobitnie zaznaczyć, że nie jest to zeszyt prowadzony podczas lekcji.
Tę koncepcję można streścić w kilku zdaniach. Opiszemy ją w 5 punktach (ilustrując przykładem).
Dobrowolny wybór tematu.
Osoba dorosła (D) opiekująca się młodym człowiekiem (M) pyta go o jego zainteresowania – Co Cię interesuje? Jakie zagadnienia chciałbyś poznać lepiej?
Młody człowiek odpowiada: Ostatnio interesowały mnie gwiazdy.
- Cel i kryteria.
(D): A co Cię w tym interesuje i dlaczego? Co konkretnie chciałbyś wiedzieć?
Młody człowiek (M) określa swój cel i kryteria sukcesu, czyli – co będzie wskaźnikiem, że cel udało się osiągnąć.
Na przykład:
Cel: Poznam mapę nieba, którą mogę zobaczyć w nocy.
Kryteria sukcesu:
- Będę znał nazwy konstelacji widocznych nocą z mojego okna.
- Będę umiał ocenić (w przybliżeniu) odległość gwiazdy od powierzchni Ziemi.
- Będę znał historie powstawania gwiazd.
- Będę wiedział dlaczego i jak różni się mapa gwiazd widziana z różnych miejsc
na Ziemi.
- Założenie OK zeszytu.
(D): Podejdźmy do tego systematycznie. Co powiesz o tym, aby zapisać Twoje oczekiwania? Załóżmy zeszyt do zapisywania Twojej drogi poznawania gwiazd.
Młody człowiek przeznacza na zapisywanie zeszyt, który tytułuje „OK zeszyt poznawania gwiazd”. Zapisuje w nim cele i kryteria sukcesu. Ozdabia swój zeszyt według własnego pomysłu.
- Praca z OK zeszytem.
Dorosły i Młody wspólnie zastanawiają się, co można byłoby zrobić, aby osiągnąć założone kryteria. Zadają sobie pytania: Z jakich źródeł można skorzystać? Kogo zapytać? Co powinno znaleźć się w zeszycie?. (M) decyduje, (D) może tylko pomagać w planach. OK zeszyt należy całkowicie do (M), nie jest przez (D) oceniany, (D) ma wgląd w niego jedynie wtedy, gdy (M) chce mu go pokazać. Powstaje plan działań, który zostaje również zapisany w OK zeszycie wraz z planowanym harmonogramem. (M) może korzystać ze wskazówek (D), ale może też sam chcieć planować i realizować swój OK zeszyt.
Rola (D) polega na docenianiu osiągnięć (M), służeniu mu pomocą i wskazówkami. (M) i (D) umawiają się na „stop-klatki”, podczas których omawiane są wpisy, wklejki i refleksje (M) na temat gwiazd. Omawiane są sukcesy w osiąganiu założonych kryteriów i następne kroki. (M) zapisuje swoje refleksje. (D) może, jeśli (M) zechce, zapisać również swoje docenienia i wskazówki. Może to być informacja zwrotna
w dwóch punktach:
- Co już zostało zrobione?
- Co jeszcze pozostało do zrobienia i ewentualne wskazówki, jak to zrobić.
Szata graficzna i zawartość zeszytu jest sprawą młodego człowieka.
- Powstaje OK zeszyt na temat gwiazd. Kończy się podsumowaniem pracy i samooceną oraz pytaniem – co udało się osiągnąć? Taki OK zeszyt zostaje z (M), który może do niego sięgać, chwalić się nim i go uzupełniać.
Część II
Pomysł OK zeszytu wakacyjnego jest naszym zdaniem możliwy do wykorzystania podczas zdalnego nauczania. Może być on szczególnie trafiony w sytuacji, gdy uczniowie znają już OK zeszyt, ponieważ pracowali z nim wcześniej na lekcji. Możliwa jest też praca z nim bez wcześniejszego takiego doświadczenia.
Jak widzimy realizację tego pomysłu w zdalnym nauczaniu?
- Najpierw należy poinformować uczniów o pomyśle. Następne przedstawić
im program, który powinien być zrealizowany z danego przedmiotu np. do wakacji. Zadanie nie musi być powiązane z realizacją programu. W obecnej sytuacji staramy się przecież o to, aby uczniowie w ogóle chcieli z nami zdalnie współpracować. Dajemy uczniowi wybór – pozwalamy mu na zastanowienie się nad tym, czym chce się zająć. Propozycje można ująć w postaci przygotowanych przez nauczyciela pytań kluczowych, które zainteresują uczniów.
Na przykład – biologia, klasa VI.
Koronawirus przeszkodził nauczycielowi w zapoznaniu uczniów z tematami: „Gady, Ptaki”.
Nauczyciel proponuje uczniom do wyboru cztery pytania kluczowe, którymi mogą się zająć w swoich OK zeszytach:
- Dlaczego gady mogą żyć na pustyni, a płazy nie mogą?
- Jakie są różnice w budowie jaszczurek, żółwi, węży i krokodyli oraz w środowiskach ich życia?
- Dlaczego ptaki potrafią latać?
- Dlaczego ptaki wędrują,? Które gatunki opuszczają Polskę, a które do niej przylatują na zimę?
- Rozpoczyna się indywidualna praca z uczniem. Pytamy go o cel i kryteria związane z wybranym przez niego tematem. W razie potrzeby dajemy propozycje i wskazówki. Jest to praca indywidualna i pomnożona przez liczbę uczniów – dla nauczyciela może być wyczerpująca. Jeśli jest prowadzona mailowo lub telefonicznie, to jej czas się skraca.
- Uczeń zakłada zeszyt. Zeszyt może być:
- Rzeczywisty – uczeń przesyła nauczycielowi zdjęcia lub skany stron.
- Wirtualny – uczeń przesyła nauczycielowi zeszyt drogą mailową lub zamieszcza
go w chmurze.
- Po określeniu przez ucznia zadań i skonsultowaniu ich z nauczycielem (czy prowadzą do osiągnięcie celu), uczeń pracuje nad realizacją zadań i w określonych terminach konsultuje swoją pracę z nauczycielem (mailowo lub telefonicznie).
Jeśli kilku uczniów wybierze ten sam temat, to można pracować wspólnie, wzajemnie się inspirując. Nauczyciel może wtedy przesyłać sukcesywnie prace pomiędzy uczniami lub zrobić spotkanie na Skypie z grupą uczniów. Możliwa jest wtedy ocena koleżeńska.
Ważne są uwagi i docenienia ze strony nauczyciela.
- W podsumowaniu pracy ucznia przede wszystkim ważna jest jego własna samoocena. Może w niej pomóc informacja zwrotna od nauczyciela lub ocena koleżeńska. Najważniejsza jest jednak refleksja samego ucznia na temat tego, czego się nauczył.
Ta metoda jest użyteczną bez względu na wiek ucznia. Jeśli uczeń jest
w klasie początkowej, to można zaangażować rodziców, a jeśli jest to uczeń licealny,
to można z nim pracować nad tym, co tak naprawdę go interesuje, a to gwarantuje sukces.
Danuta Sterna i Michał Szczepanik
