Notatki są kluczowe dla uczenia się. Pomagają w wyborze najważniejszych zagadnień, uruchamiają refleksję i są niezbędne przy powtórzeniu. Jednak sporządzania notatek trzeba się nauczyć. Warto o tym pomyśleć na początku roku i wpleść sposoby uczenia w tok lekcji. W tym wpisie – kilka takich pomysłów.
Robienie notatek obejmuje konieczność podejmowania wielu decyzji dotyczących tego, jakie i ile informacji należy uwzględnić.
Dodatkowo, notatki są przeważnie sporządzane na bieżąco. Czyli słuchamy wykładu lub czytamy tekst i musimy jednocześnie sporządzać notatkę. Teoria obciążenia poznawczego mówi, że mózg nie radzi sobie dobrze z wielozadaniowością, zatem oczekiwanie, że uczniowie będą słuchać, rozumieć, analizować i syntetyzować, wszystko w tym samym czasie, jest raczej zdane na niepowodzenie.
Zdajemy sobie sprawę, że uczniowie pisząc notatkę muszą:
- przepisać treść slajdu lub zapisać treść przedstawionych informacji (Co powiedział nauczyciel?),
- zrozumieć (Co to oznacza?),
- zastosować (Zastanowić się jak to się łączy z kontekstem),
- przeanalizować (Jakie pomysły składają się na ten pomysł?),
- ocenić (Które z tych pomysłów są wystarczająco ważne, aby je zapisać?)
- dokonać syntezy (Jak przedstawić pomysły w taki sposób, który pozwoli je zapamiętać?).
Ponieważ nie da się tego robić jednocześnie ważne jest, aby robić przerwy na sporządzenie notatki. Czasami (na szczęście już znacznie już rzadziej) nauczyciele sadzą, że mogą podać uczniom notatkę sporządzoną przez siebie. Niestety wtedy traci się wtedy całe dobro ze sporządzania notatki samodzielnej.
Biorąc pod uwagę wymienione wcześniej zadania, jasne jest, że uczniowie muszą być nauczeni, jak robić notatki. Jeśli tego nie potrafią, to ich zapisy nie są dla nich użyteczne i mogą zniechęcić się wykonywania notatek.
Przedstawię propozycję – jak przygotowywać uczniów do robienia dobrych, użytecznych notatek. Nie są odkrywcze, ale warto o nich pamiętać i je stosować.
- Podkreślanie
Można zacząć przygotowywać uczniów do robienia notatek poprzez wstępne polecenie podkreślenie w tekście kluczowych słów lub wykreślenie zbędnych. Wtedy z całego tekstu zostaje ograniczona liczba słów, na podstawie, której łatwiej zrobić notatkę.
Korzystne jest również podkreślanie kolorami tekstu. Można przed czytaniem określić, jakim kolorem będą podkreślane odpowiednie zagadnienia.
- Podpowiedzi nauczyciela
Niektórzy nauczyciele przygotowują materiał pomocniczy w postaci pytań, na które uczniowie, zapoznając się z tekstem lub słuchając wykładu, mają odpowiedzieć. To koncertuje uczniów na myśleniu o ważnych aspektach tematu i daje wskazówki – co trzeba zapamiętać. Jest to duża pomoc dla sporządzającego notatki.
- Wspólne robienie notatek.
Polega na przeznaczeniu czasu i miejsca na dyskusję w parach lub grupach w trakcie robienia notatki lub na jej końcu. Wymaga to robienia przerw na wspólna pracę.
Wspólne robienie notatek daje uczniom możliwość podzielenia się swoimi indywidualnymi notatkami z partnerem, grupą lub całą klasą. Dzięki temu uczniowie mogą sprawdzić, czy właściwie zrozumieli temat i uzupełnić swoje notatki o przemyślenia innego ucznia.
- Współtworzone notatki
W tej opcji nauczyciel i uczniowie pracują razem nad przygotowaniem notatki. Nauczyciel przedstawiając treści zadaje uczniom pytania i zaprasza do dyskusji nad odpowiedziami. Dopiero po dyskusji uczniowie mają czas na zapisanie refleksji. Taka strategia przygotowuje uczniów do sporządzania samodzielnych notatek.
- Przydział zadań
Nauczyciel przydziela po jednym pytaniu grupom uczniów i prosi, aby skupili się tylko na odpowiedzi na przydzielone im pytanie. Na koniec wykładu/czytania tekstu/oglądania filmu – odpowiedzi są zbierane od grup i przedstawiane na form klasy. Powstaje notatka z całości.
- Szukanie błędu
Nauczyciel opracowuje sam notatkę z błędami. Zadaniem uczniów jest znalezienie błędów i ich poprawienie. Nauczyciel może podać ile błędów popełnił lub nawet wskazać miejsca w notatce, gdzie zostały one popełnione.
- Notatka w parach
Nauczyciel co pewien czas robi przerwy i poleca uczniom napisanie notatki i skonsultowanie jej z partnerem. Można zachęcić uczniów do tej pracy -poprzez polecenie znajdywania różnic i podobieństw w notatkach.
- Mapa myśli
Uczniowie sporządzają mapę myśli. Sukcesywnie ją uzupełniają, a na koniec na jej podstawie odpowiadają na pytania, które zdaje nauczyciel. Odpowiedzi służą sporządzeniu notatki.
- Stop klatka
Nauczyciel dzieli przygotowany dla uczniów materiał na mniejsze fragmenty, uczniowie zapoznają się sukcesywnie z każda częścią i na tej podstawie przygotowują część notatki. Części na koniec tworzą całość. Metoda przydaje się też podczas oglądania dłuższych filmów, można wtedy ukierunkować myślenie uczniów opracowujących notatkę poprzez zadawanie im pytań.
Opracowywanie notatek nie jest łatwą sztuką, często nie radzą sobie z nią osoby dorosłe, a co dopiero uczniowie. Notatka ma służyć osobie, która ją opracowuje, nie może więc podlegać ocenie, nauczyciel zapoznają się z nią może dać informację zwrotną, wskazując na jej mocne strony oraz zasugerować propozycję ewentualnej modyfikacji.
