Jak przeciwdziałać drobnym wykroczeniom uczniów?
Jak myślimy o dyscyplinie, to przychodzi nam na myśl narzucanie pożądanych rodzajów zachowań. Jednak, gdy sięgniemy do łacińskiego znaczenia słowa disciplina, to dowiemy się, że oznacza ono – nauczanie i wiedzę.
Jak postępować, aby dyscyplina służyła świadomej zmianie zachowań, a nie narzucaniu i karaniu uczniów za złe zachowanie, aby była działaniem proaktywnym i wspierającym?
W tym wpisie zajmiemy się praktycznymi radami dla nauczycieli – jak ograniczyć niepożądane zachowania uczniów i naruszanie dyscypliny spowodowanych małymi wykroczeniami.
Kluczem jest dobra komunikacja pomiędzy uczniem i nauczycielem.
- Poznanie swoich uczniów.
Do nauczania, uczenia się i wychowania niezbędne są dobre relacje. Im silniejszy związek i im lepiej rozumiemy naszych uczniów, tym więcej mamy możliwości działania, gdy sytuacja staje się trudna. Podstawą jest poznanie uczniów, ich sytuacji szkolnej i domowej. Kluczem jest stwarzanie warunków, sprzyjających rozmowie, w której najważniejsze jest słuchanie ucznia. W szkole niestety standardem jest to, że mówi nauczyciel, a w budowaniu relacji ważne jest przede wszystkim słuchanie.
- Znane oczekiwania
Uczniowie muszą znać i akceptować zasady zachowania i to czego się od nich oczekuje. Nauczycielom wydaje się, że wystarczy przedstawienie zasad, a nawet tylko ich udostepnienie. To jednak jest stanowczo za mało. Najlepiej, gdy zasady są tworzone razem z uczniami i gdy są dokładnie omówione z przykładami zachowań zgodnych i niezgodnych z tymi zasadami. Do zasad trzeba wracać i w razie potrzeby je modyfikować, to powinien być „żywy” dokument. Uczniowie, którzy mają wpływ na tworzenie norm, są bardziej skłonni do ich przestrzegania.
- Poznanie przyczyn
Każdy człowiek może zbłądzić, uczeń też, trzeba mieć to na względzie i nie reagować odruchowo. Każda sytuacja jest inna i warto poznać jej przyczyny.
Poznać je można pytając i słuchając ucznia. Ważne jest podejście do ucznia z wiarą w jego dobre intencje.
- Życzliwość i wzajemny szacunek
O wzajemnym szacunku należy z uczniami rozmawiać. Nie warto przymykać oczu na agresywne zachowania np. na korytarzu szkolnym. Warto poświęcić kilka chwil lekcji na przywrócenie życzliwości. Ważną częścią jest przykład, jaki daje sam nauczyciel i jak on sam przestrzega ustalonych zasad.
- Docenianie wysiłku uczniów
Najlepszym sposobem na zapobieganie nieodpowiednim zrachowaniom, jest doceniania właściwych zachowań. Ważne jest już samo ich zauważenie, na przykład docenienie, że uczeń próbuje lub robi postępy w nauce lub w zachowaniu, docenianie nawet malej zmiany, np. większe skupienie na nauce, kulturalne zachowanie itp. Jednocześnie warto zachęcać uczniów do dalszej pracy nad sobą. Docenienie zachęca do właściwych zachowań.
- Reakcja na występowanie drobnych problemów
Mając dobre relacje z uczniami, znacznie łatwiej rozwiązywać problemy.
Często nie warto „robić sprawy” z drobnego wykroczenia. W stosunku do drobnych wykroczeń można opracować sygnały niewerbalne, które sprowadzają ucznia na właściwą drogę, może to być stuknięcie w ławkę, lub dotkniecie ramienia ucznia. Często jest to lepsze niż zatrzymywanie się nad wykroczeniem przez dłuższy czas i drążenie sprawy.
- Oferowania wsparcia
Wiele problemów wynika z poczucia osamotnienie uczniów lub z chęci bycia zauważonymi. Dlatego ważna jest uwaga, jaką poświęca nauczyciel uczniowi. Zwracanie uwagi na samopoczucie ucznia, pytanie go: „Czy wszystko w porządku?” lub „Wyglądasz na zdenerwowanego – czy potrzebujesz kilku minut, żeby się uspokoić?”. Takimi komunikatami nauczyciel wysyła sygnał, że mu na uczniu zależy, że go zauważa. Nie do przecenienie są króciutkie rozmowy na osobności, w których nauczyciel słucha ucznia.
Wyobraźmy sobie ucznia, który wpada do klasy kilka minut po dzwonku, przerywając lekcję. Zamiast nagany, można zapytać, czy coś się stało i poprosić, aby uczeń zajął cicho swoje miejsce. Potem, nawet w trakcie lekcji, można usiąść przy uczniu i zapytać, dlaczego się spóźnił i wyrazić nadzieję, że nie będzie się to powtarzać. Można poprosić go, aby zastanowił się nad skutkami spóźnienia i rozwiązał problem z dotarciem na zajęcia punktualnie. Można wyjaśnić, że wchodzenie do sali lekcyjnej po czasie, przeszkadza w prowadzeniu lekcji, wielu uczniów nie zdaje sobie z tego sprawy.
Celem interwencji dyscyplinarnych jest zmiana niepożądanego zachowania przy jednoczesnym budowaniu i utrzymywaniu dobrych relacji z uczniami oraz wzmacnianiu społeczności jako całości.
Kiedy pojawiają się poważniejsze problemy lub wyrządzana jest krzywda, możemy wtedy wykorzystać relacje i umiejętności, które zbudowaliśmy, aby dojść do rozwiązania problemu i naprawić szkody.
Inspiracja artykułem Marieke van Woerkom
https://www.edutopia.org/article/proactive-approach-discipline
