W tym wpisie przedstawię 6 strategii, które na pierwszy rzut oka są sprzeczne z naszą intuicją i z tym do czego przywykliśmy. Jednak badania pokazują, że to one właśnie są skuteczne.
Mam w związku z tym propozycję, abyście wybrali jedną z nich i wypróbowali w pracy z uczniami. Można oczywiście zawierzyć badaniom, ale one dają statystyczny obraz, który wcale może się nie sprawdzać u Was w klasie. Jeśli wypróbujecie jakiś sposób i on się sprawdzi, to zostanie z Wami, jeśli tego nie zrobicie to pozostanie tylko wspomnieniem z tej lektury.
Poczekam na Wasze króciutkie sprawozdania do 15 czerwca, a potem napisze jeszcze raz ten artykuł uwzględniając Wasze przykłady. Jeśli chcecie, aby pod Waszym przykładem znalazła się informacja o Was, to ją wpiszcie. Przykłady wpisujcie w komentarzach do tego wpisu na www.oknaucznie.pl lub przesyłajcie do mnie na adres: danuta.sterna@gmail.com
- Ocenianie
- Powszechnie uważa się, że czym więcej oceniania tym dla uczniów lepiej. Badania jednak sugerują, że zbyt wiele formalnych ocen powoduje, że uczniowie koncentrują się na samych ocenach, zamiast myśleć o rzeczywistych lukach w nauce i sposobach na ich uzupełnienie. Oceny w formie stopni zachęcają do kładzenia nacisku na ilościowe aspekty uczenia się, i jednocześnie obniżają kreatywność, sprzyjają lękowi przed porażką i osłabiają zainteresowanie.
Korzystne jest przejście na ocenianie kształtujące w postaci przekazywania uczniom informacji zwrotnej w miejsce wystawiania stopni. Przy czym w takie ocenianie mogą być aktywnie włączeni sami uczniowie poprzez stosowanie samooceny i oceny koleżeńskiej.
- Jest jeszcze jedno miejsce, gdzie mniej oznacza lepiej – ilość przekazywanych uczniowi informacji. Zaskakujące, a bardzo skuteczne, jest odejście od udzielania informacji zwrotnej do wszystkiego, a zamiast tego ograniczenie informacji zwrotnej np. tylko do trzech aspektów. Uczniowi łatwiej jest skupić się na mniejszej liczbie uwag i starać się poprawić tylko w ich zakresie.
- Przy czym dobre wyniki w informacji zwrotnej osiąga się jeśli wcześniej przed wykonaniem pracy nauczyciel określa swoje oczekiwania i przekaże (kryteria sukcesu) uczniom.
Jedno z badań z 2023 r. wykazało, że kiedy uczniowie otrzymują tabele oceniania (rubryki) z przykładami, na podstawie których mogą oceniać własną pracę, to dokonana przez nich samoocena poprawia w przyszłości wyniki nauczania nawet o pół stopnia.
- Badanie z 2022 r. wykazało, że kiedy uczniowie odgrywają aktywną rolę w przekazywaniu informacji zwrotnych sobie i swoim rówieśnikom, to prowadzi to do „znacznie lepszych wyników w nauce”, nie mówiąc już o poprawie metapoznania.
Podsumowanie:
Odejść od stopni, przejść na informację zwrotną, ograniczyć informację zwrotna tylko do kilku aspektów, podawać uczniom kryteria sukcesu, umożliwiać uczniom samoocenę i ocenę koleżeńską.
- Nieznane teksty
Powszechnie uważa się, że najlepiej dopasować materiały i teksty do możliwości ucznia, tak aby mógł powoli i ze zrozumieniem zapoznawać z nimi się.
Jednak według eksperta i badacza umiejętności czytania i pisania, Timothy’ego Shanahana, regularny kontakt z tekstami z poziomu czytania powyżej obecnego prowadzi do wyraźnego wzrostu płynności i rozumienia tekstu mówionego oraz zwiększa zdolność uczniów do radzenia sobie z bardziej złożonymi tekstami w przyszłości.
Trudno się na pierwszy rzut oka z tym zgodzić, gdyż możemy sądzić, że takie podejście może zniechęcić ucznia i osłabić jego motywację do czytania.
Jednak Timothy’ego Shanahana twierdzi, że uczniowie stają się bardziej zmotywowani do czytania, gdy robią postępy w czytaniu trudnych tekstów. Rzecz w tym, że, kiedy uczniowie stają przed wyzwaniami, które akceptują, to nie trzeba się martwic, że się zniechęcą lub stracą motywacje.
Umiar jest tutaj kluczem. Trzeba pamiętać, że wyzwanie musi być ze strefy najbliższego rozwoju. Jeśli będzie ono za trudne, to uczniowie go porzucą. Według mnie ważne jest świętowanie sukcesu, nawet małego, to zachęca do podejmowania wyzwań.
Podsumowanie: Pracować z uczniami na materiałach, które trafiają w ich strefę najbliższego rozwoju, nie rezygnować z wyzwań.
- Projektowanie niepowodzeń
Manu Kapur, naukowiec zajmujący się nauczaniem i twórca koncepcji produktywnej walki, zwraca uwagę, że nieprawdą jest, że pozytywne emocje są zawsze dla procesu uczenia się pozytywne, a negatywne zawsze negatywne. W rzeczywistości, jeśli nigdy nie doświadczamy frustracji i nie napotykamy problemów, to się prawdopodobnie nie uczymy (Edutopia w wywiadzie z 2022 r.).
Kapur radzi nauczycielom planować od czasu do czasu lekcje, które są poza zasięgiem uczniów. Zdecydować się na to, że uczniowie poniosą porażkę w trakcie próby wykonania zadań.
Nie oznacza to, że dobrze jest, gdy uczniowie stale odnoszą porażki. Pomysł polega na tym, aby takie lekcje przeprowadzać, gdy uczniowie uczą się kluczowej koncepcji. Po pozwoleniu uczniom na zmaganie w poszukiwaniu prawidłowej odpowiedzi, nauczyciel powinien wyjawić uczniom rozwiązanie. Przełomowe badanie z 2012 roku wykazało, że ta metoda może podwoić u uczniów ich zrozumienie.
Podobnie w klasach matematycznych badacz Peter Liljedahl sugeruje, że dobrze jest zacząć od trudnych łamigłówek, które zmuszają uczniów do osiągnięcia granic możliwości. Najlepiej, gdy pracują w grupach i mają możliwość dyskutowania.
Moim zdaniem satysfakcja wynikająca z rozwiązania zadania po porażce jest większa, niż zakończenie lekcji porażką i wyjaśnieniem rozwiązania przez nauczyciela.
Podsumowanie: Stawiać przed uczniami na początku wyzwania, dopuszczać do porażki i kończyć sukcesem.
- Quiz na początek
Przeprowadzenie quizu na temat nieznanego materiału może wydawać się chybionym pomysłem. Jednak badanie przeprowadzone w 2021 r. pokazuje , że podejście zwane testowaniem wstępnym może być w rzeczywistości skuteczniejsze niż inne, bardziej typowe strategie poznawania, co już uczniowie wiedzą. W badaniu uczniowie, którzy przystąpili do testu przed opanowaniem materiału, osiągnęli lepsze wyniki od rówieśników, którzy uczyli się bardziej tradycyjnie (49%). Naukowcy doszli do wniosku, że popełnianie wielu błędów w testach wstępnych jest kluczem do sukcesu, ponieważ pobudza ciekawość uczniów i popycha ich do poszukiwania właściwych odpowiedzi, gdy w końcu napotkają nowy materiał.
Te odkrycia pokrywają się z badaniem z 2018 r., które wykazało, że dokonywanie świadomych domysłów i generowanie błędów przed badaniem informacji pomogło w uczeniu się. Oba badania wskazują na ideę, że nauka jest głębsza – i trwalsza – kiedy uczniowie robią coś źle i poprawiają swoje nieporozumienia i błędy.
Podsumowanie: Robić testy wstępne, dzięki czemu można lepiej się dowiedzieć, co uczniowie już wiedza i zachęcić ich do poznawania nowej wiedzy.
- Nie odpowiadać na pytania uczniów
Nauczyciele czasami myślą, że ich obowiązkiem jest odpowiadanie na pytania uczniów. Ten obowiązek zwalnia często uczniów z myślenia, bo i tak otrzymają od nauczyciela odpowiedź. Lepszą strategia jest nieodpowiadanie w pełni, a jedynie kierowanie uczniami, aby sami znaleźli odpowiedź. Takie postępowanie zwiększa poczucie pewności uczniów.
Aby skutecznie ograniczyć odpowiadanie nauczyciela i zwiększyć zaangażowanie uczniów można najpierw zamodelować produktywną dyskusję wśród uczniów. Pomocna może być taktyka mapowania dyskusji — polega ona na tym, że nauczyciel lub uczeń wizualnie rejestruje przebieg dyskusji.
Korzystne jest zadawanie uczniem pytań: „Dlaczego jest to trudne?” lub „Czego już próbowaliśmy?”. To może skłonić uczniów do przemyślenia możliwych rozwiązań, zanim nauczyciel wkroczy z własną odpowiedzią.
Pomocna może być technika, zapytaj dwóch, zanim zapytasz mnie. Polega ona na zasadzie, ze zanim uczeń zapyta nauczyciela powinien zapytać dwoje innych uczniów, czy nie znają odpowiedzi.
Podsumowanie: Nie odpowiadać natychmiast na pytania uczniów, pomagać im samym znaleźć odpowiedź.
- Więcej hałasu
Cicha, opanowana klasa może być postrzegana jako sukces nauczyciela, ale w rzeczywistości taka sytuacja często maskuje brak zainteresowania, a nawet nudę. Zazwyczaj nauczyciele nie pozwalają na hałas podczas lekcji. Można jednak kontrolować hałas – określić, kiedy jest on dozwolony i wyznaczyć części dnia szkolnego, podczas których można zachowywać się głośno. Przejęci kontroli może polegać na zapytaniu uczniów o ciekawą historię, i poproszenie ich, aby opowiedzieli je sobie wzajemnie w parach. Takie rozmowy w parach na początku i na końcu lekcji to skuteczna strategia prowadzenia lekcji. Taka dodatkowa przerwa w lekcji daje oddech psychiczny nową motywację do działania.
Historia początkowa może dotyczyć tego z czym proponowany temat lekcji uczniom się kojarzy, wtedy dodatkowo można pozyskać ważną informację.
Historia końcowa zaś może skupiać się na tym, co uczniowie chcieliby na dany temat wiedzieć. Ale historie nie muszą być związane z tematem lekcji.
Podsumowanie: Kontrolowany hałas w klasie może służyć procesowi uczenia się.
A teraz przesłanie z początku wpisu. Spróbujcie cos z tego i podzielcie się rezultatami.
Inspiracja artykułem Andrew Boryga
https://www.edutopia.org/article/6-counterintuitive-strategies-to-boost-student-learning
