Dużo wiemy na temat oceniania kształtującego, znamy jego pięć strategii, które tworzą ramy OK, znamy elementy oceniania kształtującego, które są składowymi strategii, czyli wytycznymi jak wprowadzać strategie do nauczania i znamy pewne techniki OK, czyli sposoby techniczne, jak działać.
Dla nauczyciela ważne są bardzo te ostanie, bo to są narzędzia jego pracy. Dlatego postanowiłam o nich napisać. Oczywiście nie o wszystkich, bo wiele z nich tworzą nauczyciele na swój własny użytek. Skupię się na tych, które są dostępne w księgarni prowadzonej przez Centrum Edukacji Obywatelskiej – księgarni Civitas: https://civitas.com.pl/ . Wszystkie z nich były wymyślone przez nauczycieli praktyków i są możliwe do wykonania samodzielnego, a w księgarni można zakupić już gotowe. Brałam udział w tworzeniu i projektowaniu tych pomocy dydaktycznych i mocno je Wam polecam. Przedstawię je od strony – Po co je stosujemy?, to jest najważniejsze, jeśli nie wiemy po co, to stają się tylko gadżetem i nie poprawiają procesu nauczania.
Przedstawię w kolejności powstawania: Metodnik, kostki dydaktyczne, heksy, pudełko refleksji i skrzyneczkę mistrzów.
Zacznę od zbioru pomocy zawartych w jednym – Metodnik: https://civitas.com.pl/pl/p/METODNIK-/40 .
Historia: Pamiętam, jak metodnik się rodził. Podejrzeliśmy w Wielkiej Brytanii, w szkole prowadzonej przez żonę profesora Dylana Wiliama, kalendarze uczniowskie, które miały w sobie również „światła”. Te kalendarze towarzyszyły uczniom w nauce. Postanowiliśmy dodać jeszcze tablice samo ścieralne. patyczki i tak powstała wielofunkcyjna pomoc.
Nazwa „metodnik” zwyciężyła w konkursie, który rozpisaliśmy wśród nauczycieli uczestniczących w programie Szkoła ucząca się. Dawne czasy, teraz ta nazwa weszła już do słownictwa pedagogicznego.
- Zacznijmy od świateł.
Jest to technika samooceny stosowana po to, aby uczeń mógł sam ocenić swój poziom zrozumienia zagadnienia. Dla nauczyciela i nauczycielki, aby mogli w szybki sposób zorientować się – gdzie są uczniowie w procesie uczenia się.
Jest to bardzo ważne w ocenianiu kształtującym, gdyż bezpośrednio odnosi się do zasady OK – Nauczyciel pozyskuje informacje od uczniów, które pozwalają rozpoznać, jak przebiega proces, aby nauczyciel modyfikował na bieżąco swoje nauczanie.
Światła składają się z trzech kartek: zielonej, żółtej i czerwonej. Nauczyciel, gdy chce sprawdzić, gdzie są uczniowie w procesie uczenia się, prosi ich, aby wystawili odpowiednie światło:
- Zielone – wszystko rozumiem
- Żółte – mam pewne wątpliwości
- Czerwone – nie rozumiem
Rozwinięciem tej techniki jest poproszenie, aby „żółty” uczeń porozmawiał z „zielonym” w celu rozwiania wątpliwości , a „czerwonych” zbiera nauczyciel i tłumaczy im powtórnie zagadnienie.
- Druga składowa metodnika to – Patyczki.
Patyczki stosujemy, gdyż chcemy losować uczniów do odpowiedzi. Badania pokazują, że jeśli polegamy na własnym wyborze uczniów, to pytamy stale tych samych uczniów, a reszta nie angażuje się w naukę.
Na swoim patyczku uczeń wpisuje swoje imię, nauczyciel zbiera patyczki i po zadaniu pytania losuje patyczkami ucznia do udzielenia odpowiedzi. Zapewnia to, że wszyscy uczniowie myślą nad odpowiedzią na zadane pytanie. W ocenianiu kształtującym zalecane jest, aby uczniowie mieli czas, po zadaniu pytania, na porozmawianie w parze na temat odpowiedzi. Wtedy nauczyciel losując patyczek pozwala uczniom z pary wyznaczyć osobę do odpowiedzi. Według profesora Dylana Wiliama patyczki nie są lubiane przez uczniów osiągających dobre wyniki w nauce, gdyż często obawiają się, że gdy zostaną wylosowani, to nie będą znali odpowiedzi. Ale z czasem wszyscy uczniowie przyzwyczajają się do tej techniki i zaczynają ją cenić.
- Białe tablice
Służą szybkiemu zorientowaniu się jaką odpowiedź ma każdy z uczniów w klasie. Jest to bardzo ważne informacja dla nauczyciela, której nie mógł by uzyskać szybko w inny sposób. Białe tablice to tablice samo ścieralne, na których piszemy flamastrem ścieralnym.
Nauczyciel zadaje pytanie i prosi uczniów o zapisanie w kilku słowach odpowiedzi i podniesienie tablicy do góry. Nauczyciel przechodząc po klasie może szybko zorientować się, jakich odpowiedzi udzielali uczniowie. Ta technika angażuje uczniów, gdyż każdy uczeń musi coś na swojej tablicy napisać. Jeśli podniesie pustą tablicę, to nauczyciel będzie wiedział, że odpowiedź nie jest uczniowi znana i trzeba wrócić do pytania.
- Karty A, B, C, D
Służą do wyboru przez ucznia odpowiedzi z podanej kafeterii czterech propozycji. Nauczyciel zadaje pytania i przedstawia cztery (lub mniej) propozycji odpowiedzi, Uczniowie wybierają dla nich właściwą i podnoszą kartę z odpowiednią literą. Jednak nie sam wybór jest najważniejszy. Po jego dokonaniu nauczyciel prosi uczniów, aby zebrali się przy literce, którą wybrali i przygotowali uzasadnienie swojej odpowiedzi.
- Zdania podsumowujące
Ostatnia aktywna część metodnika koresponduje z techniką „wyjściówek”. Polega ona na tym, że uczniowie kończą jedno z zaproponowanych zdań i kartkę z zapisanym zdaniem zostawiają wychodząc z klasy lub chętni czytają swoją refleksję na forum klasy. Technika ta jest przydatna z dwóch powodów:
- Uczniowie zastanawiają się nad swoja refleksją i ją zapisują, co pogłębia ich uczenie się.
- Nauczyciel pozyskuje informację, jak może planować dalsze nauczanie
- W metodniku jest jeszcze jedna karta – Zakaz podnoszenie rąk
Ma ona promować zasadę nie zgłaszania się uczniów do odpowiedź poprzez podniesienie ręki. Koresponduje ona z patyczkami.
Metodnik pomaga wprowadzać V strategię OK – Wspomagajmy uczniów tak, aby stali się autorami procesu własnego uczenia się. Pomaga uczniom wziąć odpowiedzialność za swój proces uczenia się.
Trzeba zaznaczyć, że metodnik może być stosowany na każdym poziomie nauczania od przedszkola po wyższą uczelnię, a nawet na warsztatach dla dorosłych.
Szerszy opis metodnika na stronie https://civitas.com.pl/pl/p/METODNIK-/40, ale rekomendujemy własne wykonanie tej pomocy. Każda z poszczególnych technik może być stosowana osobno, w metodniku są one zebrane w jednym miejscu.
KOSTKI METODYCZNE
Po tej złożonej, choć niezwykle użytecznej technice przejdźmy do kostek metodycznych (https://civitas.com.pl/pl/p/Kostki-metodyczne/47) .
Historia: Pomysł narodził się po konferencji edukacyjnej w Chicago, gdzie zauważyliśmy kostki do nauki ortografii, pomyśleliśmy, że podobne kostki mogą przydać się przy rozpoczynaniu i zakończeniu lekcji.
Celem stosowania kostek jest pobudzenie refleksji ucznia – Co już wiem na dany temat? (kostka na początek lekcji – niebieska) i Czego się nauczyłam/em? (kostka czerwona na podsumowanie).
Kostki mają na ścianach wypisane pytania, uczeń rzuca kostką i czyta pytanie, na które uczniowie odpowiadają.
Kostka niebieska niesie dodatkową korzyść dla procesu nauczania, gdyż nauczyciel z odpowiedzi uczniów może wnioskować, co już na dany temat wiedzą, wykorzystać to i dostosować plany nauczania.
Kostka czerwona jest wspaniałą zachętą do refleksji, bez której niemożliwe jest efektywne uczenie się.
Kostki można oczywiście wykonać samemu z papieru lub używając innych kostek do gry. Zamiast kostek można używać innego losowania pytań np. – koło fortuny.
HEKSY
Heksy (https://civitas.com.pl/pl/p/Heksy-edukacyjne/54)
Historia: Pomysłem heksów zainspirował nas profesor Jan Potworowski, który przez długi czas współpracował z nami w programie SPLO – Studia Podyplomowe Liderów Oświaty. Zauważyliśmy, że w nauczaniu niezwykle ważne jest powiązanie pomiędzy pojęciami.
Stworzyliśmy zestaw 60 sześciokątów do wielokrotnego użytku. Na każdym z nich wpisujemy pojęcie związane z tematem, może to zrobić nauczyciel lub nauczyciela razem z uczniami. Polecamy uczniom w grupach dokładanie do wylosowanego kartonika innego i wyjaśnienie, jak łączą się te pojęcia ze sobą. Uczniowie tworzą mapę pojęć i powiązań. Technika bardzo korzystna przy podsumowaniu lekcji, pobudza refleksję uczniów i szukanie powiązań.
Heksy można samemu łatwo zrobić (lub z uczniami). Wystarczy wyciąć sześciokąty, jeśli je zalaminujemy, to mogą być używane wielokrotnie.
PUDEŁKO REFLEKSJI
Pudełko refleksji (https://civitas.com.pl/pl/p/Pudelko-Refleksji/85)
Historia: Pomysł przyszedł nam do głowy podczas trwania kursu OK zeszyt, zdaliśmy sobie sprawę, jak ważna jest refleksja w nauczaniu. W kursie promowaliśmy wiele sposobów na animowanie refleksji uczniowskiej i postanowiliśmy je zawrzeć w jednej pomocy dydaktycznej. Wraz z Okejkami (mentorkami kursu) opracowaliśmy 28 takich sposobów, do nich zaś karty z poleceniami.
Celem stosowania tej pomocy jest zachęcenie uczniów do refleksji i uczynienie jej bardziej dla nich atrakcyjną.
Karty można stosować w dwojaki sposób:
- Nauczyciel wyciąga kartę dla całej klasy
- Uczeń losuje kartę dla siebie.
Każdy nauczyciel może wykonać taki zestaw kart dla siebie, w księgarni może zakupić wzór estetycznie wykonany.
SKRZYNECZKA MISTRZÓW
Skrzyneczka mistrzów (https://civitas.com.pl/pl/p/Skrzyneczka-Mistrzow-/87) to nasz najmłodszy pomysł.
Historia: Jest on odpowiedzią na problem jaki mają nauczyciele ze zróżnicowanym poziomem nauczania w jednej klasie. Celem stosowania tej pomocy jest „zagospodarowanie” uczniów, którzy już opanowali materiał, aby nauczyciel mógł spokojnie zająć się uczniami, którzy pozostają w tyle. Jeśli nauczyciel nie zajmie sensownie uczniów, którzy są w przodzie, to oni zaczynają się nudzić, przeszkadzać w lekcji i przestają się uczyć. Z drugiej strony niezważanie na uczniów pozostających w tyle, powoduje, że ich tracimy.
Pomoc składa się z 50 kart z pomysłami zadań dla uczniów, którzy już opanowali materiał. Uczeń losuje kartę z poleceniem i wykonuje zadanie, które oddaje po wykonaniu nauczycielowi. W ten sposób nie idziemy z uczniami szybciej, a głębiej.
Karty można wykonać samodzielnie, ważne, aby wybrać takie, które dla uczniów mogą być atrakcyjne.
Przygotowuję dodatkowy wpis o pomocach, które nauczyciel może sam zrobić dla swoich uczniów.
