Rozmowy o nauczaniu – W jakim stopniu jestem nauczycielem OK – zwiastun, artykuł, materiał pomocniczy i scenariusz spotkania

Zwiastun

Spotkanie – Na ile jestem nauczycielem OK w mojej pracy z uczniami? przeznaczone jest dla szkól, które starają się pracować ocenianiem kształtującym.

Profesor Dylan Wiliam uważa, że stosowanie oceniania kształtującego przynosi spektakularne efekty, gdy stosuje się je „dzień po dniu i minuta po minucie”.  Jest to bardzo ambitne zadanie i mało komu udaje się mu sprostać.  Wielu z nas stara się, na ile jest to możliwe w ich szkole, być praktykami OK i dla każdego może oznaczać to co innego. Każdy z nas ma ograniczenia wpływające na stosowanie OK, część z nich wynika z prawa oświatowego, część ze zwyczajów szkoły, a część ze stosowanych przez nas  metod nauczania.

W czasie spotkania podzielimy się doświadczeniami z praktyk stosowanych w naszej szkole i zastanowimy się, jaka zmiana w naszej szkole jest możliwa.

Spotkanie potrwa do 1,5 godziny.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………….

Artykuł

W jakim stopniu stosuję OK w mojej pracy z uczniami?

Dylan Wiliam uważa, że stosowanie oceniania kształtującego przynosi spektakularne efekty, gdy stosuje się je „dzień po dniu i minuta po minucie”.  Jest to bardzo ambitne zadanie i mało komu udaje się mu sprostać.  Wielu z nas stara się – na ile jest to możliwe w ich szkole – być praktykami OK, ale dla każdego może  to oznaczać coś innego.

Popatrzmy od strony prawa oświatowego. Każdy z nauczycieli – stosujący ocenianie kształtujące – jest zmuszony do dokonania pewnego kompromisu pomiędzy ocenianiem kształtującym a stawianiem stopni na koniec roku. Stopnie muszą się pojawić na koniec, obojętnie czy wystawiane przez nauczyciela, czy z wykorzystaniem samooceny. Jedynie nauczyciele wczesnoszkolni mogą pokusić się o pełne stosowanie OK, gdyż nie muszą wystawiać stopni końcowych. To tylko jedno z ograniczeń, ale jest wiele innych, które wynikają np. ze zwyczajów szkoły, w której nauczyciel pracuje.

Każdy z nas stara się wypracować możliwą dla siebie praktykę OK.

Zastanówmy się: na ile jesteśmy nauczycielami „okejowymi”?

Bardzo trudno jest przeanalizować własny stopień zaangażowania w OK. Trudność wynika z dwóch powodów:

1. Istnieją różne stopnie wykorzystywania elementów OK i zależne są od różnych czynników.
2. Trudno jest samemu przed sobą przyznać się, że czegoś nie robimy, choć uważamy, że powinniśmy.

Przedstawię w kolejności elementy OK, a także pytania, nad którymi warto się zastanowić, aby ocenić własny stopień wykorzystywania ich w pracy z uczniami.

1. Cele

• Jak często podaję uczniom cele lekcji? Na każdej lekcji, czy np. zbiorczo do całego działu?
• Czy sprawdzam zrozumienie przez uczniów celów lekcji (jak to robię i jak często)?
• Czy nawiązuję do celów w czasie lekcji (jak to robię i jak często)?
• Czy sprawdzam z uczniami poziom osiągnięcia celu (jak to robię i jak często)?
• Czy formułuję cele lekcji razem z uczniami (jak często)?
• Czy wykorzystuję do zmian w moim nauczaniu podsumowanie i refleksję uczniów (kiedy i w jakich warunkach mi się to zdarzyło)?
• Czy wprowadzam kolejne zagadnienia nawet wtedy, gdy uczniowie komunikują mi, że nie rozumieją czegoś lub gdy cele nie zostały osiągnięte (kiedy i w jakich warunkach mi się to zdarzyło)?

2. Kryteria

• Jak często podaję uczniom kryteria sukcesu do lekcji? Czy robię to na każdej lekcji, czy np. zbiorczo do działu?
• Jak często podaję uczniom kryteria sukcesu do zadania edukacyjnego?
• Jak często podaję uczniom kryteria sukcesu do sprawdzianu?
• Czy sprawdzam zrozumiałość przez uczniów kryteriów do lekcji (jak to robię i jak często)?
• Czy nawiązuję do kryteriów w czasie lekcji (jak to robię i jak często)?
• Czy sprawdzam z uczniami poziom osiągnięcia kryteriów (jak to robię i jak często)?
• Czy daję możliwość uczniom dodania własnych kryteriów sukcesu (jak to robię i jak często)?
• Czy moja informacja zwrotna do prac uczniów nie wykracza poza określone wcześniej kryteria?

3. Pytania kluczowe

• Jak często formułuję pytania kluczowe do lekcji?
• Czy moje pytania kluczowe „prowadzą lekcję”?
• Czy sprawdzam, na ile moje pytania kluczowe są trafione, czyli czy angażują uczniów w lekcję?

4. Zadawanie pytań uczniom

• Ile pytań zadanych przeze mnie jest z wyższych poziomów taksonomii Blooma, czyli nie tylko są pytaniami o wiedzę (jaka część moich pytań dotyczy wiedzy, a jaka nie)?
• Czy moi uczniowie zadają mi pytania, czy w klasie istnieje kultura zadawania pytań i uzyskiwania odpowiedzi?
• Czy uczniowie na moich lekcjach dyskutują między sobą (jak często)?
• Czy losuję uczniów do odpowiedzi (w jaki sposób i jak często)?
• Czy stosuję pozyskiwanie odpowiedzi w parach (w jaki sposób i jak często)?
• Czy „pracuję” z błędną odpowiedzią (jak to robię i jak często)?
• Ile czasu czekam na udzielenie odpowiedzi przez ucznia?

5. Pozyskiwanie informacji od uczniów o ich uczeniu się

• Czy rozmawiam z uczniami o tym, jak się uczą (jak często)?
• Czy wykorzystuję informacje od uczniów do modyfikowania swojego nauczania?
• Czy dbam o to, aby żaden uczeń nie miał problemów z nadążaniem?

6. Informacja zwrotna dla ucznia

• Czy mam system rozdzielenia oceny kształtującej od sumującej (jaki)?
• Kiedy i jak często daję uczniom informacje zwrotną do ich prac?
• Z jakich części składa się moja informacja zwrotna?
• Czy moi uczniowie korzystają z mojej informacji zwrotnej (po czym to poznaję)?
• Czy pozwalam moim uczniom poprawiać prace (ile razy i na jakich warunkach)?
• Jak często posługuję się oceną koleżeńska i jaką ona ma postać?
• Czy pracuję z uczniami nad jakością ich oceny koleżeńskiej? Jeśli tak, to w jaki sposób?

7. Praca zespołowa

• Jak często polecam uczniom pracę w parach?
• Jak często zalecam uczniom pracę w grupach?
• Czy pracuję nad tym, aby praca uczniów w grupach była efektywna (w jaki sposób)?
• Czy moi uczniowie mają okazję uczyć się od siebie nawzajem?

8. Uczeń autorem swojego procesu uczenia się

• Czy daję uczniom możliwość samodzielnego dochodzenia do rozwiązania (jak często)?
• Kiedy i w jakich warunkach moi uczniowie mają wybór?
• Jak często inicjuję samoocenę uczniowską (w jakiej postaci)?
• Czy pracuję z uczniami nad jakością ich samooceny? Jeśli tak, to w jaki sposób?

 

 

 

 

 

 

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Materiał pomocniczy

Na ile stosuję OK w mojej pracy z uczniami?

 

Cele (Strategia I)	Jak często  i w jaki sposób to robię to obecnie?	Jak często uważam, że n-l Okejowy powinien to robić?
Jak często podaję uczniom cele lekcji?
Czy sprawdzam zrozumiałość przez uczniów celów lekcji?
Czy nawiązuję do celów w czasie lekcji?
Czy sprawdzam z uczniami poziom osiągniecia celu?
Czy formułuję cele lekcji razem z uczniami?
Czy wykorzystuję do zmian w moim nauczaniu podsumowanie i refleksję uczniów?
Czy nie idę dalej, gdy uczniowie komunikują mi, że nie rozumieją czegoś lub, gdy cele nie zostały osiągnięte (kiedy i w jakich warunkach mi się to zdarzyło)?

 

 

 

 

Kryteria sukcesu (Strategia I)	Jak często  i w jaki sposób to robię to obecnie?	Jak często uważam, że n-l Okejowy powinien to robić?
Jak często podaję uczniom kryteria  sukcesu do lekcji?
Jak często podaję uczniom kryteria  sukcesu do zadania edukacyjnego?
Jak często podaję uczniom kryteria  sukcesu do sprawdzianu?
Czy sprawdzam zrozumiałość przez uczniów kryteriów do lekcji?
Czy nawiązuję do kryteriów w czasie lekcji?
Czy sprawdzam z uczniami poziom osiągnięcia kryteriów?
Czy daję możliwość uczniom dodania własnych kryteriów sukcesu?
Czy moja informacja zwrotna do prac uczniów nie wykracza poza określone wcześniej kryteria?

 

 

Pytania kluczowe (II strategia)	Jak często  i w jaki sposób to robię to obecnie?	Jak często uważam, że n-l Okejowy powinien to robić?
Jak często formułuję pytania kluczowe do lekcji?
Czy moje pytania kluczowe „prowadzą lekcję”?
Czy sprawdzam, na ile moje pytania kluczowe są trafione, czyli angażują uczniów w lekcję?

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Zadawanie pytań uczniom (II strategia)	Jak często  i w jaki sposób to robię to obecnie?	Jak często uważam, że n-l Okejowy powinien to robić?
Ile pytań zadanych przeze mnie jest z wyższych poziomów taksonomii Blooma, czyli nie tylko są pytaniami o wiedzę (jaka część moich pytań dotyczy wiedzy, jaka nie)?
Czy moi uczniowie zadają mi pytania, czy w klasie istnieje kultura zadawania pytań i uzyskiwania odpowiedzi?
Czy uczniowie na moich lekcjach dyskutują między sobą?
Czy losuję uczniów do odpowiedzi?
Czy stosuję pozyskiwanie odpowiedzi w parach?
Czy „pracuję” z błędną odpowiedzią?
Ile czasu czekam na udzielenie odpowiedzi przez ucznia?

 

 

Pozyskiwanie informacji od uczniów o ich uczeniu się. (II strategia)	Jak często  i w jaki sposób to robię to obecnie?	Jak często uważam, że n-l Okejowy powinien to robić?
Czy rozmawiam z uczniami o tym, jak się uczą ?
Czy wykorzystuję informacje od uczniów do modyfikowania swojego nauczania?
Czy dbam o to, aby żaden uczeń nie pozostał w tyle?

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Informacja zwrotna dla ucznia (III strategia)	Jak jest obecnie?	Jak powinno być w praktyce nauczyciela Okejowego?
Czy mam system rozdzielenia oceny kształtującej od sumującej (jaki)?
Kiedy i jak często daję uczniom informację zwrotną do ich prac?
Z jakich części składa się moja informacja zwrotna?
Czy moi uczniowie korzystają z mojej informacji zwrotnej (po czym to poznaję)?
Czy pozwalam moim uczniom poprawiać prace (ile razy i na jakich warunkach)?
Jak często posługuję się oceną koleżeńską i jaką ona ma postać?
Czy, a jeśli tak, to jak pracuję z uczniami nad jakością ich oceny koleżeńskiej?

 

 

Praca zespołowa (strategia IV)	Jak często  i w jaki sposób to robię to obecnie?	Jak często uważam, że n-l Okejowy powinien to robić?
Jak często polecam uczniom pracę w parach?
Jak często polecam uczniom pracę w grupach?
Czy pracuję nad tym, aby praca uczniów w grupach była efektywna (w jaki sposób)? Czy moi uczniowie mają okazję, uczyć się od siebie wzajemnie?

 

Uczeń autorem swojego procesu uczenia się (strategia V)	Jak często  i w jaki sposób to robię to obecnie?	Jak często uważam, że n-l Okejowy powinien to robić?
Czy daję uczniom możliwość samodzielnego dochodzenia do rozwiązania (jak często)?
Jak często inicjuję samoocenę uczniowską (w jakiej postaci)?
Czy, a jeśli tak, to jak pracuję z uczniami nad jakością ich samooceny?

 

…………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Scenariusz spotkania

 

Na ile jestem nauczycielem OK w mojej pracy z uczniami?

Przed poprowadzeniem spotkania lider:

1. Rozmawia z dyrektorem na temat wyboru tematu.
2. Rozmawia z dyrektorem, że chce przeprowadzić takie spotkanie i uzyskuje jego aprobatę i ew. zapewnienie, że dyrektor będzie na spotkaniu lub zachęci nauczycieli do uczestnictwa.
3. Zaprasza nauczycieli ustnie lub pisemnie do uczestnictwa w spotkaniu.

Ad 3. Propozycja ogłoszenia:

Drodzy nauczyciele, planujemy spotkanie w dniu….., o godzinie ……aby zastanowić się wspólnie nad tym – w jakim stopniu wykorzystujemy ocenianie kształtujące w naszej pracy. Każdy z nas ma ograniczenia wpływające na stosowanie OK, część z nich wynika z prawa oświatowego, część ze zwyczajów szkoły, a część ze stosowanych przez nas metod nauczania. Podzielimy się doświadczeniami z praktyk stosowanych w naszej szkole. Zastanowimy się wspólnie, co jest możliwe w naszej szkole i co moglibyśmy wybrać, jako standard naszej szkoły. Spotkanie potrwa najwyżej 1,5 godziny. Serdecznie zapraszamy. Osoby chętne prosimy o zapisanie się na listę i przeczytanie artykułu, który będziemy wykorzystywać na spotkaniu..

 

4. Przekazuje artykuł osobom, które zadeklarują chęć uczestnictwa w spotkaniu.

W spotkaniu powinno uczestniczyć co najmniej 8 osób.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Scenariusz rozmowy o nauczaniu – Na ile jestem nauczycielem OK w mojej pracy z uczniami?

 

Czas	Cel	Co robimy?
15 min	Przywitanie	Prowadzący wita przybyłych i docenia ich chęć analizy tematu. Prowadzący  prosi uczestników, aby w parach porozmawiali: Gdyby dyrektor naszej szkoły poprosił Was, abyście uczestniczyli w lekcji nowego nauczyciela i ocenili na ile on stosuje OK, to na co zwracalibyście uwagę. Ponieważ, jest to dość skomplikowane zadanie, to podajcie 5 elementów, które będziecie ew. obserwować. Prowadzący zapisuje (bez powtórzeń) na tablicy podawane przez uczestników aspekty obserwacji.   Powstaje lista do obserwacji, ale nie jest ona odzwierciedleniem stopnia stosowania OK przez nauczyciela, gdyż jest to tylko jedna lekcja, a stopień zależy również od częstości i jakości wykorzystania elementów. Tę listę wato zachować, bo może być wskazówką, co obserwować  na OK obserwacji.
15 min	Dlaczego artykuł?	Prowadzący: Artykuł, którym będziemy się posługiwać, jest pewną formą określenia poziomu wykorzystania OK. Nie jest na pewno pełny, a może też z pewnymi jego aspektami się nie zgadzamy. Wato otwarcie na ten temat porozmawiać.   Jeśli już macie jakieś uwagi, to proszę  podajcie je, a jeśli nie to sygnalizujcie je w czasie spotkania. Wysłuchanie ew. uwag. Np. sporne może być stosowanie na każdej lekcji pytań kluczowych. Czy na pewno trzeba określać pytania kluczowe do każdej lekcji, a może w ogóle nie są w nauczaniu potrzebne?   Uwaga:  Może się tak zdarzyć, że dalej spotkanie potoczy się po drodze dyskusji nad elementami Okeja i to bardzo dobrze. Warto tak pokierować dyskusją, aby jej wynikiem było ustalenie – Co jest wyznacznikiem nauczyciela Okejowego w naszej szkole?.   Jeśli jednak nie będzie polemiki z artykułem, to można przejść do dalszego ciągu spotkania.
40  min	Jak jest i jak mogłoby być.	Prowadzący: nie możemy zająć się wszystkimi elementami OKeja na tym spotkaniu. ·       Wybierzmy np. 3 które wydają nam się kluczowe. ·       Obejrzyjmy wspólnie materiał pomocniczy i odpowiadające wybranym aspektom tabelki . Trzecia kolumna to nie jest sytuacja idealna – ona odzwierciedla sytuację MOŻLIWĄ w naszej szkole i z naszymi uczniami. ·       Wypełnijmy indywidualnie materiał pomocniczy. ·       Dyskusja w parach: porównanie 2 i 3 kolumny i zastanowienie się: co w danym aspekcie mogę w najbliższym czasie zrobić. Wybieramy tylko to, na co nas stać i pozwalają okoliczności.
10 – 20 min	Zakończenie	Podzielenie się jedną wybrana zmianą, która planuję. Plany w sprawie następnych spotkań na ten temat: ·       Czy warto się jeszcze spotkać? ·       Jeśli tak, to o jakich aspektach warto porozmawiać? ·       Jeśli tak, to czy warto zaprosić jeszcze innych nauczycieli? ·       Czy warto pracować wspólne standardy stosowania OKeja w szkole?