Jak wpływać na motywację uczniów
Zwiastun
Spotkanie przeznaczone jest dla nauczycieli, którzy chcieliby porozmawiać w szerszym gronie o motywacji naszych uczniów do nauki. W przygotowanym artykule przedstawione są trzy, które zdaniem naukowców są niezbędne do zaangażowania kogokolwiek. Są to:
- możliwość wyboru i poczucie własnej kontroli nad tym, co wybiera,
- współdziałanie, przynależność do grupy, która wspólnie wykonuje ambitne zadanie,
- kompetencje i poczucie, że się je ma lub można je zdobyć oraz przeświadczenie o własnej skuteczności.
Podczas spotkania zastanowimy się, jak w naszej szkole można zapewnić uczniom warunki do tego, aby byli bardziej zmotywowani do nauki. Podzielimy się naszymi dotychczasowymi doświadczeniami i dobrymi pomysłami i zaplanujemy, co każdy z nas może w tej sprawie zrobić.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Artykuł
Jak wpływać na motywację?
Często używam w dyskusjach pewnego argumentu, który niestety nie cieszy się entuzjastyczną reakcją rozmówców.
Podam dwa przykłady – zadaję dyskutantom pytania:
- Czy istnieje nauczyciel, który chce specjalnie źle nauczać?
- Czy uczniowie chcą się nudzić w szkole?
Myślę, że odpowiedzi powinny brzmieć – NIE. Jednakże gdy przechodzimy do oceny sytuacji, to wiele osób zajmuje stanowisko na TAK. Obciążamy nauczycieli tym, że słabo sobie radzą z nauczaniem, a uczniów, że specjalnie starają się nie angażować w naukę.
Zainteresował mnie artykuł Susan Fowler, który rozpoczyna się od kilku pytań właśnie tego rodzaju: Czy jesteś leniwy? Czy uważasz, że większość ludzi jest leniwa? Czy lubisz być niezaangażowany w swoją pracę? Czy ludzi należy popychać, przekupywać lub specjalnie chwalić, aby zabrali się do pracy?
Wygląda na to, że jeśli pytanie dotyczy nas samych, to łatwiej nam jest zaprzeczyć, ale jeśli pytanie jest ogólne, to możemy się zgodzić np. ze stwierdzeniem, że większość ludzi jest leniwa. Jak to jest możliwe, że my sami jesteśmy bez zarzutu, gdy wszyscy inni są winni?
Jeśli rodzi się w nas opinia, że ludzie są leniwi, gnuśni, niechętni, głupi, interesowni itp., to może warto takie ogólniki przepuścić przez filtr oceny własnej osoby?
Zdaniem Susan Fowler nikt nie pragnie być znudzonym i leniwym. Ludzie często podejmują wyzwania i trudne zadania. Chcą się rozwijać i uczyć.
Rozwój w żadnej dziedzinie nie jest stymulowany przez oskarżenia, napięcia, strach lub nagradzanie. Rozwój wymaga możliwości wyboru, budowania połączeń i kształcenia kompetencji. Te trzy czynniki wspierają motor rozwoju, jakim jest motywacja do działania.
Z artykułu Susan Fowler przytoczę wyjaśnienie dotyczące trzech czynników wpływających na motywację. Autorka twierdzi, że są one poparte badaniami naukowymi. Przy okazji połączę ten temat z motywacją w szkole.
- Dla motywacji niezbędna jest możliwość wyboru
Człowiekowi potrzebny jest wybór i poczucie własnej kontroli nad tym, co wybiera.
Spójrzmy na tę sprawę od strony szkoły – Czy uczeń ma wybór, na przykład tego, czego będzie się uczył? A jednak my – nauczyciele – i władze oświatowe wymagamy zaangażowania ucznia w naukę. Dlaczego akceptujemy tę sprzeczność?
- Dla motywacji potrzebne jest współdziałanie
Aby z zaangażowaniem wykonywać pracę, musimy czuć przynależność do grupy wykonującej dzieło. Trzeba mieć poczucie wnoszenia własnego wkładu w wykonanie zadania, któremu przyświeca szlachetny cel. Dzięki działaniu w grupie można przyczynić się do realizacji czegoś większego niż wtedy, gdy działamy samotnie.
Spójrzmy na szkołę. W szkole sprawdzamy ucznia w jego działaniu indywidualnym. Sprawdziany są pisane indywidualnie. Owszem, bywają projekty wykonywane grupowo, ale one nie są główną metodą nauczania. Chcemy, aby uczniowie w życiu dorosłym potrafili pracować w zespole, a w szkole wymagamy pracy indywidualnej…
- Dla motywacji potrzebne są kompetencje
Do realizacji zadania potrzebne są kompetencje i poczucie, że się je ma lub można je zdobyć. Potrzebne jest poczucie skuteczności.
Jeśli nie jesteśmy przekonani, że możemy osiągnąć sukces, to nasza energia się osłabia lub nawet blokuje.
Spójrzmy na szkołę. Czy przekonujemy ucznia, że da sobie radę, że jest w stanie osiągnąć sukces, że może się nauczyć i zdobyć odpowiednie kompetencje? Przeważnie, niestety, nie wzmacniamy uczniów, raczej wymagamy od nich tego, co zakłada program nauczania. Mało jest w szkole doceniania i towarzyszenia uczniowi w stopniowym kształceniu umiejętności i osiąganiu celów.
Myślę, że warto zastanowić się nad tymi trzema warunkami, zanim zdziwimy się, że nasi uczniowie nie są zmotywowani do nauki.
Artykuł Susan Fowler:
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Scenariusz spotkania
Scenariusz rozmowy o nauczaniu – Jak wpływać na motywację?
Przed poprowadzeniem spotkania lider:
- Rozmawia z dyrektorem na temat wyboru tematu.
- Rozmawia z dyrektorem, że chce przeprowadzić takie spotkanie i uzyskuje jego aprobatę i ew. zapewnienie, że dyrektor będzie na spotkaniu lub zachęci nauczycieli do uczestnictwa.
- Zaprasza nauczycieli ustnie lub pisemnie do uczestnictwa w spotkaniu.
Ad 3. Propozycja ogłoszenia:
| Drodzy nauczyciele,
planujemy spotkanie w dniu….., o godzinie ……, na temat tego, jak wpłynąć na motywację naszych uczniów do uczenia się. Przeanalizujemy 3 warunki, które zdaniem naukowców są niezbędne do zaangażowania kogokolwiek. Są to: wybór, współuczestnictwo i kompetencje. Spróbujemy zaproponować wspólnie, jak w warunkach szkolnych, a szczególnie w naszej szkole można stworzyć uczniom warunki do tego, aby byli bardziej zmotywowani do nauki. Podzielimy się naszymi dotychczasowymi doświadczeniami i dobrymi pomysłami oraz zaplanujemy, co każdy z nas może w tej sprawie zrobić. Spotkanie potrwa najwyżej 1,5 godziny. Serdecznie zapraszamy. Osoby chętne prosimy o zapisanie się na listę i przeczytanie artykułu, od którego zaczniemy nasze spotkanie. |
- Przekazuje artykuł osobom, które zadeklarują chęć uczestnictwa w spotkaniu.
Scenariusz rozmowy o nauczaniu – Jak wpływać na motywację uczniów?
| Czas | Cel | Co robimy? |
| 5-8 min | Wspomnienie – budowanie na własnym szkolnym doświadczeniu | Rozmowa w parach: Jakim byłam/em uczniem? Czy zawsze była/em zmotywowany do uczenia się każdego przedmiotu?
Chętni zabierają głos. |
| 10 min | Przyczyny braku motywacji | Burza mózgów – Dlaczego nie wszyscy nasi uczniowie są zmotywowani do nauki każdego przedmiotu?
Lider zapisuje na tablicy wszystkie podane przez uczestników powody (bez oceniania ich słuszności). Na liście lider zakreśla tylko te przyczyny, na które ma wpływ szkoła. Mówi, że warto zajmować się tylko tym, na co mamy wpływ. Narzekanie nic tu nie pomoże. Wspólnie odnajdujemy na wyszczególnionej liście 3 warunki z artykułu: wybór, współuczestnictwo i kompetencje. Lider może wyjaśnić ich znaczenie na podstawie artykułu. |
| 25 min
|
Pierwszy warunek – wybór – jak możemy go spełnić? | Zajmiemy się tymi trzema warunkami, a jeśli wystarczy czasu to też pozostałymi. Te 3 warunki są poparte badaniami, więc można sądzić, że są prawdziwe (w pewnym stopniu) dla każdej szkoły.
I. Wybór Kilka pytań: Jaki jest dostępny zakres wyboru dla uczniów w naszej szkole? Lider rysuje na tablicy 3 kola koncentryczne, w pierwszym wewnętrznym kole będą zapisane (na karteczkach przylepnych) te sprawy, na które uczeń zawsze ma wpływ i może wybierać, w drugim te , które czasami podlegają wyborowi, w trzecim – te, których uczeń nie może wybierać. NP. 1 – wybór zeszytu do notatek, 2 – odrabiam pracę domową lub nie, 3 – program nauczania. Refleksja nad zawartością i ilością elementów kół. Tak jak powiedziano w artykule mało jest miejsca na wybór. Spójrzmy, czy coś z kola 3 nie da się przesunąć do 2, a z drugiego do 1? Rozmowa w parach: jak mogę zwiększyć możliwość wyboru dokonywanego przez moich uczniów? I jak mogę ich uświadamiać, że to oni podejmują wybór? Zapisanie na tablicy propozycji od par, aż do wyczerpania: NP.: praca domowa do wyboru, sposób przygotowania się do klasówki i do egzaminu, wybór – poprawiam lub nie sprawdzian…. Warto sobie zapisać niespodziewane/niestandardowe pomysły. |
| 15 min | Drugi warunek – współdziałania – jak możemy go spełnić? | Każdy określa w myślach w skali od 1% do 100%, ile czasu uczniowie pracują wspólnie na jego lekcjach. Jeśli wierzyć badaniom warunek pracy zespołowej nad ambitnym zadaniem jest konieczny dla motywacji ucznia. Czyli nie organizując pracy zespołowej uczniom tamujemy ich motywację. To trudna klaryfikacja, bo przecież nie można stale pracować zespołowo.
Ale można zwiększyć zakres pracy zespołowej uczniów. Można np. pozwalać uczniom rozwiązywać nie tylko zadania, ale też kartkówki/sprawdziany w grupach lub wspólnie odrabiać pracę domową. Porozmawiajmy – jakie zadania mogą uczniowie wykonywać zespołowo? Wypiszmy propozycje i zastanówmy się (każdy indywidualnie), o jakie prace zespołowe może rozszerzyć swoje nauczanie. Chętni dzielą się swoimi przemyśleniami. |
| 20 min | 3 warunek – kompetencje – jak możemy go spełnić? | Ten warunek jest naturalnie wypełniany w szkole, bo kształcimy kompetencje uczniów. Jednak częściej przekazujemy samą wiedzę, która może nie wystarczać do wykonania zadania.
Dlatego warto zastanowić się przed każdym zadaniem, jakie ma mieć kompetencje uczeń, aby mógł je wykonać. Nie czy ma wiedzę, ale czy ma kompetencje. NP. Uczeń może wiedzieć jakie są zasady pisania rozprawki, ale może nie mieć kompetencji potrzebnych do jej napisania. Może za mało jeszcze ma doświadczenia, może za szybko wiedza została przekazana itp. Bardzo często nam nauczycielom wydaje się, że to co my wiemy i umiemy, można przekazać raz i uczniowie to też będą potrafili. A przecież my sami wiele razy próbowaliśmy, aż doszliśmy do perfekcji. Pytanie: czy ktoś mógłby przekazać przykład ze swego przedmiotu, gdy sama wiedza przekazana nie gwarantuje, że uczeń będzie umiał wykonać zadanie? Lider prosi chętnych o wypowiedzi.
To był jeden aspekt warunku kompetencji, a drugi to wiara ucznia w to, że jest w stanie zadanie wykonać, że ma lub może zdobyć odpowiednie kompetencje. Rozmowa w parach: Jak przekonują moich uczniów, że podołają zadaniu? Runda wypowiedzi. |
| 15 min | Wspomnienie – co nas motywowało do nauki w szkole? | W parach: Przypomnijcie sobie własną sytuację (jako uczniów), gdy byliście zmotywowani do nauki.
Na pewno każdemu przypomni się sytuacja zagrożenia egzaminem. Jednak nie o taka motywację chodzi, bo ta jest zewnętrzna i krótkotrwała. Runda opowieści i zapisanie ich na tablicy. To są też nasze wskazówki, co powinniśmy czynić z naszymi uczniami. Zakończenie: Runda, czy chcielibyśmy się po pewnym czasie spotkać w tej samej sprawie? |
Scenariusz spotkania online
Scenariusz rozmowy o nauczaniu – Jak wpływać na motywację?
Spotkanie zdalne
Przed poprowadzeniem spotkania lider:
- Rozmawia z dyrektorem na temat wyboru tematu.
- Rozmawia z dyrektorem, że chce przeprowadzić takie spotkanie i uzyskuje jego aprobatę i ew. zapewnienie, że dyrektor będzie na spotkaniu lub zachęci nauczycieli do uczestnictwa.
- Zaprasza nauczycieli ustnie lub pisemnie do uczestnictwa w spotkaniu.
Ad 3. Propozycja ogłoszenia:
| Drodzy nauczyciele,
planujemy spotkanie zdalne w dniu….., o godzinie ……, na temat tego, jak wpłynąć na motywację naszych uczniów do uczenia się. Przeanalizujemy 3 warunki, które zdaniem naukowców są niezbędne do zaangażowania kogokolwiek. Są to: wybór, współuczestnictwo i kompetencje. Spróbujemy zaproponować wspólnie, jak w warunkach nauki szkolnej, a tez zdalnej, a szczególnie w naszym uczniom można stworzyć warunki do tego, aby byli bardziej zmotywowani do nauki. Podzielimy się naszymi dotychczasowymi doświadczeniami i dobrymi pomysłami oraz zaplanujemy, co każdy z nas może w tej sprawie zrobić. Spotkanie potrwa najwyżej 1,5 godziny. Serdecznie zapraszamy. Osoby chętne prosimy o zapisanie się na listę i przeczytanie artykułu, od którego zaczniemy nasze spotkanie. |
- Przesyła artykuł osobom, które zadeklarują chęć uczestnictwa w spotkaniu.
Scenariusz rozmowy o nauczaniu – Jak wpływać na motywację uczniów?
Liderze, jeśli to tylko możliwe, to organizuj pracę w parach (zamiast na forum), np. dziel uczestników na pary i kieruj do pokoi.
| Czas | Cel | Co robimy? |
| 5-8 min | Wspomnienie – budowanie na własnym szkolnym doświadczeniu | Rozmowa w parach lub na forum (jeśli jest nie dużo uczestników): Jakim byłam/em uczniem? Czy zawsze była/em zmotywowany do uczenia się każdego przedmiotu?
Zebranie informacji od chętnych. |
| 10 min | Przyczyny braku motywacji | Burza mózgów – Dlaczego nie wszyscy nasi uczniowie są zmotywowani do nauki każdego przedmiotu?
Lider zapisuje na wirtualnej tablicy lub na chacie wszystkie podane przez uczestników powody (bez oceniania ich słuszności). Wspólnie uczestnicy analizują powody i pozostawiają tylko te przyczyny, na które ma wpływ szkoła i nauczyciele. Mówi, że warto zajmować się tylko tym, na co mamy wpływ. Narzekanie nic tu nie pomoże. Wspólnie odnajdujemy na wyszczególnionej liście 3 warunki z artykułu: wybór, współuczestnictwo i kompetencje. Lider może wyjaśnić ich znaczenie na podstawie artykułu. |
| 25 min
|
Pierwszy warunek – wybór – jak możemy go spełnić? | Zajmiemy się tymi trzema warunkami, a jeśli wystarczy czasu to też pozostałymi. Te 3 warunki są poparte badaniami, więc można sądzić, że są prawdziwe (w pewnym stopniu) dla każdej szkoły.
II. Wybór Kilka pytań: Jaki jest dostępny zakres wyboru dla uczniów w naszej szkole? Lider prosi, aby każdy z uczestników narysował na kartce 3 kola koncentryczne, w pierwszym wewnętrznym kole będą zapisane te sprawy, na które uczeń zawsze ma wpływ i może wybierać, w drugim te , które czasami podlegają wyborowi, w trzecim – te, których uczeń nie może wybierać. NP. 1 – wybór zeszytu do notatek, 2 – odrabiam pracę domową lub nie, 3 – program nauczania. Lider prosi, aby uczestnicy podawali zagadnienia kolejno do kół 1 2 i 3. Refleksja nad zawartością i ilością elementów kół. Tak jak powiedziano w artykule mało jest miejsca na wybór. Spójrzmy, czy coś z kola 3 nie da się przesunąć do 2, a z drugiego do 1? Rozmowa w parach lub na forum: jak mogę zwiększyć możliwość wyboru dokonywanego przez moich uczniów? I jak mogę ich uświadamiać, że to oni podejmują wybór? Zapisanie na chacie zgłaszanych propozycji, aż do wyczerpania: NP.: praca domowa do wyboru, sposób przygotowania się do klasówki i do egzaminu, wybór – poprawiam lub nie sprawdzian…. Lider prosi, aby uczestnicy zapisali sobie niespodziewane/niestandardowe pomysły. |
| 15 min | Drugi warunek – współdziałania – jak możemy go spełnić? | Współdziałanie
Każdy określa w myślach w skali od 1% do 100%, ile czasu uczniowie pracują wspólnie na jego lekcjach. Jeśli wierzyć badaniom warunek pracy zespołowej nad ambitnym zadaniem jest konieczny dla motywacji ucznia. Czyli nie organizując pracy zespołowej uczniom tamujemy ich motywację. To trudna klaryfikacja, bo przecież nie można stale pracować zespołowo. Ale można zwiększyć zakres pracy zespołowej uczniów. Można np. pozwalać uczniom rozwiązywać nie tylko zadania, ale też kartkówki/sprawdziany w grupach lub wspólnie odrabiać pracę domową. Porozmawiajmy – jakie zadania mogą uczniowie wykonywać zespołowo? Każdy zastanawia się, o jakie prace zespołowe może rozszerzyć swoje nauczanie. Chętni dzielą się swoimi przemyśleniami. |
| 20 min | 3 warunek – kompetencje – jak możemy go spełnić? | Kompetencje
Ten warunek jest naturalnie wypełniany w szkole, bo kształcimy kompetencje uczniów. Jednak częściej przekazujemy samą wiedzę, która może nie wystarczać do wykonania zadania. Dlatego warto zastanowić się przed każdym zadaniem, jakie ma mieć kompetencje uczeń, aby mógł je wykonać. Nie czy ma wiedzę, ale czy ma kompetencje. NP. Uczeń może wiedzieć jakie są zasady pisania rozprawki, ale może nie mieć kompetencji potrzebnych do jej napisania. Może za mało jeszcze ma doświadczenia, może za szybko wiedza została przekazana itp. Bardzo często nam nauczycielom wydaje się, że to co my wiemy i umiemy, można przekazać raz i uczniowie to też będą potrafili. A przecież my sami wiele razy próbowaliśmy, aż doszliśmy do perfekcji. Pytanie: czy ktoś mógłby przekazać przykład ze swego przedmiotu, gdy sama wiedza przekazana nie gwarantuje, że uczeń będzie umiał wykonać zadanie? Lider prosi chętnych o wypowiedzi.
To był jeden aspekt warunku kompetencji, a drugi to wiara ucznia w to, że jest w stanie zadanie wykonać, że ma lub może zdobyć odpowiednie kompetencje. Rozmowa w parach lub na forum: Jak przekonują moich uczniów, że podołają zadaniu? Runda wypowiedzi. |
| 15 min | Wspomnienie – co nas motywowało do nauki w szkole? | W parach lub chętni na forum: Przypomnijcie sobie własną sytuację (jako uczniów), gdy byliście zmotywowani do nauki.
Na pewno każdemu przypomni się sytuacja zagrożenia egzaminem. Jednak nie o taką motywację chodzi, bo ta jest zewnętrzna i krótkotrwała. Runda opowieści i zapisanie ich na tablicy. To są też nasze wskazówki, co powinniśmy czynić z naszymi uczniami. Zakończenie: Runda, czy chcielibyśmy się po pewnym czasie spotkać w tej samej sprawie? |
