Błyskawiczna informacja zwrotna

Sednem oceniania kształtującego jest informacja zwrotna. Wiemy, że ona pomaga uczniom się uczyć, ale stale sprawia nam wiele trudności.

Co mówią badania i eksperci?

Trzy opinie dotyczące informacji zwrotnej:

• Dobra informacja zwrotna może być jednym z najdonioślejszych czynników wpływających na uczenie się uczniów (Hattie i Clarke, 2018).
• Wiele informacji zwrotnych przekazywanych przez nauczycieli nie jest dobra i wtedy ma minimalny lub nawet szkodliwy wpływ na uczenie się uczniów (Hirsch, 2016; Hattie i Timperley, 2007).
• Dobra informacja zwrotna powinna być przekazywana regularnie i podczas procesu uczenia się. (McGee, 2016).

Z tymi opiniami można zapoznać się również w książce J.Hattiego (przetłumaczonej na język polski i dostępnej w księgarni Civitas) – Widoczne uczenie się dla nauczycieli.

Te opinie nie są zaskakujące. Każdy z nas zna przypadki, gdy informacja zwrotna zmieniła uczenie się ucznia i wiemy też, że często informacja zwrotna przebiega bez echa. Wiemy, że znacznie większy wpływ na uczenie się uczniów ma informacja zwrotna przekazywana regularnie, a nie tylko sporadycznie lub gdy jest podawana  po zakończeniu procesu uczenia się.

Dlaczego mamy trudności z informacją zwrotną?

Dlaczego nauczyciele nie stosują się do wniosków ekspertów? Przede wszystkim nie mają na to czasu. Weźmy przykład: jeśli nauczyciel uczy kilka klas i ma przekazać każdemu uczniowi regularnie sensowną informację zwrotną, to może mu to zająć cały czas poza lekcjami i może być wręcz niewykonalne.

Jeśli informacja zwrotna ma formę komentarza do pracy ucznia, to regularne przekazywanie jej wszystkim uczniom jest po prostu niemożliwe. Dlatego warto zastanowić się nad innymi formami informacji zwrotnej, które zachowają jej dobroczynny wpływ, a nie będą tak czasochłonne.

Trzy sposoby na błyskawiczną informację zwrotną

1. Ukierunkowana informacja zwrotna

Ukierunkowane informacje zwrotne to informacje, które koncentrują się na pomocy uczniom w rozwijaniu lub doskonaleniu określonych umiejętności. Ograniczenie komentarza do jednej tylko umiejętności pozwala zająć się nią głębiej. Taka informacja może być przekazana uczniowi szybciej, a nauczycielowi  i zajmuje mniej czasu.

Na przykład, jeśli nauczyciel chce ocenić znajomość interpunkcji, to może polecić uczniom napisanie jednej strony tekstu na dowolny temat z zastosowaniem określonej liczby przecinków. Zanim nauczyciel udzieli uczniowi informacji zwrotnej może najpierw jedynie zasygnalizować rodzaj błędów interpunkcyjnych, które uczeń popełnił i polecić mu ich odnalezienie i poprawienie. Dopiero po próbie poprawienia przez ucznia pracy, nauczyciel może udzielić pełnej informacji zwrotnej. W przypadku niektórych przedmiotów takie ograniczenie kryteriów oceniania odbywa się już przez sformułowaniu polecenia do zadania. Można dać uczniom do rozwiązania zadanie wykorzystujące tylko jedną umiejętność, np. na matematyce: umiejętność wykonywania działań na wyrażeniach algebraicznych.

2. Mini konferencje

Rozmowa z uczniem to bardzo skuteczny i dający efekty sposób przekazywania informacji zwrotnej. Niestety też czasochłonny. Gdybyśmy chcieli podczas lekcji rozmawiać z każdym uczniem, to zajęłoby nam to cały czas lekcji, a i tak moglibyśmy nie zdążyć.

Wyjściem z sytuacji jest prowadzenie szybkich rozmów (np., trwających 1 minutę). Kilka do nich wskazówek:

1. Nauczyciel określa przed wykonaniem przez uczniów zadania, co będzie podlegało ocenie – jeden lub dwa główne obszary. Mini konferencja tylko tego będzie dotyczyła.
2. Każdą mini konferencję warto zacząć od wysłuchania ucznia i jego samooceny. Potem nauczyciel przekazuje swoją opinię, a gdy jest ona rozbieżna z samooceną ucznia, rozmowa może być przedłużona.
3. Czasami rozmowa trwa tylko około 10 lub 15 sekund, ponieważ uczeń dokonuje trafnej samooceny i wie, jak ma poprawić swoją pracę.

Samoocena uczniowska dotyczy tylko określonych wcześniej obszarów i powinna być przez uczniów poparta przykładami.

4. Jeśli rozmowa wymaga więcej czasu, to nauczyciel może ją przerwać i dać uczniowi dodatkowe zadanie do wykonania, a w tym czasie rozmawiać z innymi uczniami. Często w czasie wykonywania zadania dodatkowego wątpliwości same się wyjaśniają.

Przy pomocy mini konferencji można prowadzić lekcje. Nauczyciel najpierw określa kryteria, które będą podlegały ocenie, następnie poleca uczniom wykonanie zadania, a potem odbywa z uczniami mini konferencje.

Użyteczne pytania w mini konferencji:

• Co twoim zdaniem zrobiłeś dobrze, a czego nie jesteś pewien?
• Które z kryteriów były dla ciebie łatwe do spełnienia, a które trudne?
• Czy wiesz, jak masz poprawić swoją pracę?
• Czy widzisz teraz lepszą drogę rozwiązania problemu?

3. Informacja zwrotna etapami

Informację zwrotną można rozłożyć na etapy związane z wykonywaniem pracy. Informacja zwrotna na pewnym etapie pracy daje uczniom możliwość uniknięcia następnych błędów lub kontynuowania nieefektywnej drogi rozwiązania.

Nauczyciel może przekazać informację zwrotną, zatrzymując się przy każdym uczniu wykonywującym zadanie, przekazywanie takiej informacji trwa kilka sekund.

Jeśli zadanie jest skomplikowane i będzie wymagało dłuższej pracy, to można najpierw z uczniami określić etapy. Uczeń, który uporał się z danym etapem, może dać sygnał nauczycielowi, że jest gotowy na uwagi i ocenę nauczyciela.

Jeśli zadaniem jest np. napisanie eseju, to pierwszym etapem może być napisanie wstępu lub planu eseju. Wtedy informacja zwrotna stanowi istotna pomoc przy wykonywaniu polecenia.

Błyskawiczne informacje zwrotne dają uczniom szybkie informacje i zapewniają opiekę w czasie wykonywania pracy. Towarzyszą procesowi uczenia się i są przekazywane w jego trakcie, a nie dopiero po wykonaniu przez uczniów zadania. Uczniowie chętniej z takiej informacji korzystają i wykorzystują ją do uczenia się.

Błyskawiczna informacja zwrotna może być przekazana podczas lekcji i nie wymaga od nauczyciela pracy po zakończeniu i lekcji. Za to wymaga zaplanowania lekcji z uwzględnieniem dla niej czasu.

Wszystkie te trzy sposoby wymagają powiadomienia uczniów i rodziców. Jeśli tego nie zrobimy możemy spotkać się z krytyką ze strony rodziców, którzy mogą nie rozumieć, że nauczyciel ocenia tylko część pracy, nie zwraca uwagi na wszystkie błędy i nie pozostawia śladu oceny w zeszycie i dzienniku. Jeśli uczniowie i rodzice zobaczą korzyści płynące z błyskawicznej informacji zwrotnej, to docenią ją i staną się jej sojusznikami.

Referencje

Hattie J – Widoczne nauczanie dla nauczycieli, Civitas 2015

Hattie, J., & Clarke, E. (2018). Visible learning feedback. London, England: Routledge.

Hattie, J., & Timperley, H. (2007). The power of feedback. Review of Educational Research, 77(1), 81–112. Retrieved from http://www.columbia.edu/~mvp19/ETF/Feedback.pdf

Hirsch, J. (2017). The feedback fix: Dump the past, embrace the future, and lead the way to change. Lanham, MD: Rowman & Littlefield.

McGee, P. (2017). Feedback that moves writers forward: how to escape correcting mode and transform student writing. Thousand Oaks, CA: Corwin.

Korzystałam z artykułu Matthew Johnson: https://corwin-connect.com/2020/01/flash-feedback-on-student-writing-3-strategies-for-high-impact-feedback-in-less-time/