Zdalne nauczanie, czyli właściwie jakie i kiedy jest skuteczne?

Można dokonać podziału na:

·       Nauczanie synchroniczne – gdy nauczanie odbywa się przy jednoczesnym udziale wszystkich uczniów, najczęściej na platformie internetowej.

·       Nauczanie asynchroniczne – gdy uczniowie otrzymają materiały do nauki i uczą się samotnie. Przeważnie jest ono utożsamiane z przekazywaniem uczniom materiałów i zadawaniu im pracy domowej.

W nauczaniu synchronicznym możliwa jest interakcja uczniów  w jednym czasie, a w asynchronicznym nie.

Oba te sposoby mogą być łączone w zależności od możliwości szkoły i tematu lekcji.

Temat lekcji ma tu zasadnicze znaczenie, gdyż pewne tematy (jak np. wprowadzenie w temat) lepiej jeśli będą miały miejsce synchronicznie, a np. obszary powtórzeniowe mogą być asynchroniczne.

Z moich rozmów z nauczycielami wynika, że w Polsce większość zajęć na wiosnę 2020 roku odbywała się asynchronicznie. Jednocześnie była grupa nauczycieli, którzy prowadzili stale nauczanie synchroniczne.

Na świecie i w Polsce trwa dyskusja na ile nauczanie zdalne jest efektywne.

W artykule Harvey F. Silver i Matthew J. Perini (link do artykułu na dole) znalazłam opis wyników badań nad efektywnością nauczania w powiązaniu z pracą nauczycieli. Badania, które zostały wykonane przez Council of Chief State School Officers, 2011; Danielson, 2013; Marzano, 2013 pokazują, że efektywność opiera się na 4 filarach. Warto je przestudiować, gdyż mogą być pomocne również w nauczaniu zdalnym.

 

1. Filar 1 – dobra organizacja, zasady i procedury. W nauczaniu zdalnym przekłada się to na taką organizację i procedury pracy, aby uczniowie mogli efektywnie pracować z domu w nauczaniu synchronicznym i samotnie w domu w nauczaniu asynchronicznym.

1. Filar 2 – pozytywne relacje. W nauczaniu zdalnym mamy pytanie: Jak możemy zachęcać do pozytywnej interakcji i do efektywnej dyskusji w środowisku online?
2. Filar 3 – zaangażowanie uczniów i zadowolenie uczniów z nauki. W nauczaniu zdalnym – Jak możemy uczynić naukę w domu ciekawą i przyjemną dla uczniów?
3. Filar 4 – kultura myślenia i uczenia się. W nauczaniu zdalnym  – Jak możemy zachęcić uczniów do głębokiego myślenia w środowisku online?

 

W artykule zaproponowano do każdego filara narzędzia, które pomagają ten filara budować w nauczaniu zdalnym.

 

1. Procedury

Jak możemy zapewnić, żeby procedury pracy i proponowane uczniom zadania do wykonania były dla uczniów jasne i pomagały im efektywnie pracować w domu? Ponieważ nauka odbywa się w domu, uczniowie nie mają możliwości zadawania pytań i szukania wyjaśnień, a nauczyciele nie otrzymują natychmiastowych informacji na temat pracy uczniów.

Autorzy artykułu opracowali procedurę 7 kroków. Polega ona na określeniu do każdego zadania 7 odpowiedzi na pytania:

1. Co? – Co trzeba zrobić podane w jasnym poleceniu.
2. Kto? – Kto ma pracę wykonać, czy indywidualny uczeń, czy zespół uczniów.
3. Kiedy? – Do kiedy praca ma być wykonana.
4. Jak? – Jak uczeń ma wykonać pracę, wskazówki.
5. Jaka pomoc? – Na jaką pomoc i kiedy uczeń może liczyć.
6. Co potem? – Jak i kiedy praca ma być przedstawiona, gdzie ma być zamieszczona i w jaki sposób przedstawiona innym uczniom.
7. Jakie są kryteria do pracy? – Kryteria sukcesu do pracy, czyli kiedy praca będzie uznana za dobrze wykonaną?

 

2. Społeczność

Społeczność i relacje budowane są poprzez kontakty osobiste, dyskusje i wymianę myśli, czy da się to zrobić online?

Wskazówki autorów artykułu można ująć w czterech punktach (4P):

Pytania. Zadawanie uczniom pytań dotyczących ich opinii i osobistych doświadczeń.  Odwoływanie się do osobistych poglądów uczniów.

Partycypacja. Zaproszenie wszystkich uczniów do wypowiedzi. Dzięki platformom wideokonferencyjnym (w nauczaniu synchronicznym) uczniowie mogą się widzieć i słyszeć i komunikacja twarzą w twarz jest możliwa. Istotne jest, aby każdy uczeń się wypowiadał na forum platformy, na chacie lub w ankiecie. W nauczaniu asynchronicznym jest to bardzo utrudnione, choć można animować dyskusje uczniów na osobnych platformach lub w tak zwanej chmurze.

Podsumowanie. Podsumowanie zarówno lekcji, jak i kluczowych pomysłów i wypowiedzi jest bardzo potrzebne w procesie uczenia się. W klasie szkolnej nauczyciele mają wiele pomysłów na podsumowywanie, mogą to być wyjściówki, refleksje itp. Trudniej jest w sytuacji online. W sytuacji synchronicznej można dokonać podsumowania ankietowego lub w menti. W nauczaniu zdalnym można też dokonać podsumowania w parach lub w grupach. Po takim podsumowaniu warto dokonać drugiego podsumowania w postaci pytania, co uczniowie zapamiętali z wypowiedzi innych uczniów. Taka metoda uczy uważnego słuchania i buduje wzajemny szacunek uczniów do siebie.

Porównywanie. Używanie porównań w celu znalezienie podobieństw i różnic. Porównywanie uczy akceptowania różnić w opiniach uczniów i zbierania dowodów na indywidualne poglądy. Pomaga też szukania tego, co jest dla uczniów wspólne.

 

3. Zaangażowanie

Angażowanie uczniów w naukę w edukacji zdalnej jest trudniejsze niż w klasie szkolnej. Po pewnym czasie nauczanie zdalne staje się dla wszystkich bardzo męczące i jednostajne. Jednym ze sposobów zaangażowania uczniów w myślenie jest zadawanie im pytań. Nie chodzi tu o zwykle pytania, takie które zwykle wymagają tylko przypomnienie faktów. Chodzi o pytania dające paliwo do aktywnego zaangażowania i głębokiego myślenia. W artykule można przeczytać przykłady takich pytań.

.

4. Kultura uczenia się

Najlepsza zachętą do głębokiego myślenia jest zapraszanie uczniów do zajęcia stanowiska i opracowywania argumentów na jego poparcie. Argumentacja i przedstawianie dowodów jest kluczem do myślenia.

 

Inspiracja artykułem Harvey F. Silver i Matthew J. Perini: http://www.ascd.org/ascd-express/vol15/num24/transform-homework-into-home-learning.aspx?utm_source=ascdexpress&utm_medium=email&utm_campaign=1524-hw