Takie podejście do uczenia się można już praktykować w klasach 1-3. Kiedy pisałam swój program nauczania, uczenie dzieci uczenia się było jego ważnym elementem. Staram się tak prowadzić zajęcia, by dzieci były świadome całego procesu uczenia i jednocześnie nabywały umiejętności, które będą rozwijały dalej – na początek z moją pomocą, potem samodzielnie. Każdy z trzech wymienionych etapów wymaga przemyślanych, dostosowanych do naszych uczniów narzędzi. Odpowiednio sformułowane pytania są w tym procesie potrzebne, a żeby o nich nie zapominać warto na początek umieścić w widocznym miejscu check-listę. W poprzedniej mojej klasie mieliśmy pytania na tablicy: Jaki jest mój cel? Co będę robił/robiła żeby go osiągnąć? Po czym poznam, że osiągnęłam cel? W tym roku, gdy pracowałam z pierwszą klasą planowaliśmy w inny sposób. Robiliśmy naradę klasową – po prostu rozmawiałam z dziećmi i na flipcharcie rysowałam mapkę dojścia do celu. Posługiwałam się symbolami znanymi dzieciom, starając się jak najmniej pisać, bo w klasie przeważały dzieci jeszcze nieczytające. Czasami nie miałam pomysłu, jak coś narysować i wtedy dzieci podpowiadały mi symbole wymyślone przez siebie, niezwykle trafne. Taka mapka była pomocna również podczas ewaluacji i dzieci samodzielnie mogły sprawdzić w którym miejscu już jesteśmy. Ten sposób pracy jest czasochłonny, dlatego nie można każdego zadania tak rozrysowywać (warto jakieś długofalowe – u nas był to na przykład cel – zrobimy grę do trenowania dodawania i odejmowania), ale najważniejsze jest, że w ten sposób dzieci uczą się planowania i rozkładania zadania na etapy. Niektóre z moich dzieci zaczęły samodzielnie rysować sobie, co po kolei zrobią. Byłam pod wrażeniem, gdy sześcioletni Michał nie tylko wymyślił różne papierowe składanki pokazujące symetrię osiową, ale także rozrysował mapkę pokazującą, co po kolei zrobił. Umiał to również objaśnić innym i pokazał, gdzie się pomylił i co musiał zmienić. Chciałabym, by wszyscy uczniowie to potrafili. Taki proces uczenia się jest możliwy, gdy pokazujemy dzieciom, że błędy są czymś normalnym, czymś, co pomaga się uczyć. Ważne jest, żeby się nie zniechęcać tylko szukać różnych sposobów na rozwiązanie. Czasem całą godzinę pracujemy nad jednym problemem matematycznym. W pierwszej klasie może to być wyzwanie na ile sposobów można zapisać liczbę 20 w postaci dodawania. Najciekawszym jednak zadaniem było sprawdzanie, czyje 10 kasztanów waży najwięcej, gdy dzieci ze zdumieniem odkryły, że kasztany Stasia i kasztany Marianny, a potem innych dzieci nie ważą tyle samo. Któreś z dzieci zaproponowało, żeby poszukać pary kasztanów, które ważą tyle samo. W trakcie zajęć, które przedłużyły się do półtorej godziny, bo dzieci wciąż chciały działać, pojawiały się kolejne pytania, hipotezy i ich weryfikowanie. Podczas podsumowania zajęć, gdy spytałam, czego każde z dzieci się nauczyło, z wielu odpowiedzi, które wtedy otrzymałam, jedna poruszyła mnie najbardziej – „Nauczyłem się, że warto sprawdzić, czy dobrze myślałem, chociaż to sprawdzanie może czasem długo trwać”. Moi uczniowie są przyzwyczajeni, że gdy pojawia się problem szukamy jak najwięcej sposobów na jego rozwiązanie. Daję wtedy dzieciom możliwość korzystania z różnych pomocy: kapselków, klocków, patyczków, papieru, tektury, taśmy, raz zdarzył się makaron spagetti plastelina:)
W ciągu tego roku miałam okazję przekonać się, jak na umiejętność rozwiązywania problemów i na rozwijanie umiejętności uczenia się wpływa kodowanie i programowanie. Kodowaliśmy w pierwszej klasie często i to przy okazji różnych działań: na zajęciach matematycznych, muzycznych, językowych, nawet na wf-ie. Kiedy dzieci znały cel, na przykład na planszy do kodowania myszka ma dojść do sera unikając przy tym różnych niebezpieczeństw, to układały kod przewidując różne warianty i od razu weryfikowały swój pomysł, gdy był błędny poprawiały go. Czasem, odwrotnie – otrzymywały do rozkodowania obrazek, albo zaszyfrowany tekst i zdarzało im się znaleźć błąd popełniony przeze mnie.Taki znaleziony w kodzie błąd ma swoją wartość, bo uczy, że jeśli się pomylimy i nie osiągniemy celu za pierwszym razem, to warto poszukać innego rozwiązania. O popełnianiu błędów w trakcie uczenia się często rozmawialiśmy w klasie, bo miałam ucznia, który z początku odmawiał wykonywania zadania, jeśli przewidywał, że może mu sprawić trudność. Każdy popełniony błąd wywoływał u niego płacz. Kiedy na koniec roku szkolnego wspominaliśmy z dziećmi, co robiliśmy i czego się nauczyły, byłam zdumiona, jak świadomie, małe przecież dzieci, podchodzą do procesów uczenia się. Zakończyłam rok z poczuciem sukcesu, który jednak wiele mnie kosztował: poświęcony czas, ciągłe poszukiwania,kreatywność, konieczność refleksji i weryfikowania swoich działań, to koszty pracy bez podręczników i ćwiczeń, za to z własnym programem.

Takie podejście do uczenia się można już praktykować w klasach 1-3. Kiedy pisałam swój program nauczania, uczenie dzieci uczenia się było jego ważnym elementem. Staram się tak prowadzić zajęcia, by dzieci były świadome całego procesu uczenia i jednocześnie nabywały umiejętności, które będą rozwijały dalej – na początek z moją pomocą, potem samodzielnie. Każdy z trzech wymienionych etapów wymaga przemyślanych, dostosowanych do naszych uczniów narzędzi. Odpowiednio sformułowane pytania są w tym procesie potrzebne, a żeby o nich nie zapominać warto na początek umieścić w widocznym miejscu check-listę. W poprzedniej mojej klasie mieliśmy pytania na tablicy: Jaki jest mój cel? Co będę robił/robiła żeby go osiągnąć? Po czym poznam, że osiągnęłam cel? W tym roku, gdy pracowałam z pierwszą klasą planowaliśmy w inny sposób. Robiliśmy naradę klasową – po prostu rozmawiałam z dziećmi i na flipcharcie rysowałam mapkę dojścia do celu. Posługiwałam się symbolami znanymi dzieciom, starając się jak najmniej pisać, bo w klasie przeważały dzieci jeszcze nieczytające. Czasami nie miałam pomysłu, jak coś narysować i wtedy dzieci podpowiadały mi symbole wymyślone przez siebie, niezwykle trafne. Taka mapka była pomocna również podczas ewaluacji i dzieci samodzielnie mogły sprawdzić w którym miejscu już jesteśmy. Ten sposób pracy jest czasochłonny, dlatego nie można każdego zadania tak rozrysowywać (warto jakieś długofalowe – u nas był to na przykład cel – zrobimy grę do trenowania dodawania i odejmowania), ale najważniejsze jest, że w ten sposób dzieci uczą się planowania i rozkładania zadania na etapy. Niektóre z moich dzieci zaczęły samodzielnie rysować sobie, co po kolei zrobią. Byłam pod wrażeniem, gdy sześcioletni Michał nie tylko wymyślił różne papierowe składanki pokazujące symetrię osiową, ale także rozrysował mapkę pokazującą, co po kolei zrobił. Umiał to również objaśnić innym i pokazał, gdzie się pomylił i co musiał zmienić. Chciałabym, by wszyscy uczniowie to potrafili. Taki proces uczenia się jest możliwy, gdy pokazujemy dzieciom, że błędy są czymś normalnym, czymś, co pomaga się uczyć. Ważne jest, żeby się nie zniechęcać tylko szukać różnych sposobów na rozwiązanie. Czasem całą godzinę pracujemy nad jednym problemem matematycznym. W pierwszej klasie może to być wyzwanie na ile sposobów można zapisać liczbę 20 w postaci dodawania. Najciekawszym jednak zadaniem było sprawdzanie, czyje 10 kasztanów waży najwięcej, gdy dzieci ze zdumieniem odkryły, że kasztany Stasia i kasztany Marianny, a potem innych dzieci nie ważą tyle samo. Któreś z dzieci zaproponowało, żeby poszukać pary kasztanów, które ważą tyle samo. W trakcie zajęć, które przedłużyły się do półtorej godziny, bo dzieci wciąż chciały działać, pojawiały się kolejne pytania, hipotezy i ich weryfikowanie. Podczas podsumowania zajęć, gdy spytałam, czego każde z dzieci się nauczyło, z wielu odpowiedzi, które wtedy otrzymałam, jedna poruszyła mnie najbardziej – „Nauczyłem się, że warto sprawdzić, czy dobrze myślałem, chociaż to sprawdzanie może czasem długo trwać”. Moi uczniowie są przyzwyczajeni, że gdy pojawia się problem szukamy jak najwięcej sposobów na jego rozwiązanie. Daję wtedy dzieciom możliwość korzystania z różnych pomocy: kapselków, klocków, patyczków, papieru, tektury, taśmy, raz zdarzył się makaron spagetti plastelina:)
W ciągu tego roku miałam okazję przekonać się, jak na umiejętność rozwiązywania problemów i na rozwijanie umiejętności uczenia się wpływa kodowanie i programowanie. Kodowaliśmy w pierwszej klasie często i to przy okazji różnych działań: na zajęciach matematycznych, muzycznych, językowych, nawet na wf-ie. Kiedy dzieci znały cel, na przykład na planszy do kodowania myszka ma dojść do sera unikając przy tym różnych niebezpieczeństw, to układały kod przewidując różne warianty i od razu weryfikowały swój pomysł, gdy był błędny poprawiały go. Czasem, odwrotnie – otrzymywały do rozkodowania obrazek, albo zaszyfrowany tekst i zdarzało im się znaleźć błąd popełniony przeze mnie.Taki znaleziony w kodzie błąd ma swoją wartość, bo uczy, że jeśli się pomylimy i nie osiągniemy celu za pierwszym razem, to warto poszukać innego rozwiązania. O popełnianiu błędów w trakcie uczenia się często rozmawialiśmy w klasie, bo miałam ucznia, który z początku odmawiał wykonywania zadania, jeśli przewidywał, że może mu sprawić trudność. Każdy popełniony błąd wywoływał u niego płacz. Kiedy na koniec roku szkolnego wspominaliśmy z dziećmi, co robiliśmy i czego się nauczyły, byłam zdumiona, jak świadomie, małe przecież dzieci, podchodzą do procesów uczenia się. Zakończyłam rok z poczuciem sukcesu, który jednak wiele mnie kosztował: poświęcony czas, ciągłe poszukiwania,kreatywność, konieczność refleksji i weryfikowania swoich działań, to koszty pracy bez podręczników i ćwiczeń, za to z własnym programem.