Wiemy jak ważne jest poczucie autonomii ucznia. Jest to jedna z trzech podstawowych potrzeb uczącego się człowieka, o których wspomina teoria samostanowienia.
Jednak nawet, gdy nauczyciel stara się uczniom autonomię zapewnić, to często uczniowie nie potrafią z niej skorzystać, i sami o nią zadbać.
Jedną z barier jest brak umiejętności językowych potrzebnych do negocjacji.
Budowanie tej umiejętności u uczniów zaczyna się od pomocy im w formułowaniu pozbawionych agresji wypowiedzi i używanie odpowiedniego tonu głosu.
Ton jest miejscem, w którym wielu uczniów popada w kłopoty. Większym problemem często nie jest to, czego „chcą” uczniowie, tylko „jak” formułują swoje prośby.
W szkole rzadko pytamy uczniów, o to czego chcą i jaką mają opinię. Wymagane jest posłuszeństwo. Jeśli uczniowie zaczynają walczyć o swoje potrzeby (słowo walczyć użyte jest celowo), to są przeważnie doprowadzeni do ostateczności, a wtedy ton ich wypowiedzi może być nieodpowiedni. Im więcej stwarzamy uczniom okazji do wypowiadania swojego zdania, tym więcej praktyki nabywają. Warto razem z uczniami dyskutować na temat ich wypowiedzi, czy poprawiają one komunikację i czy klarownie bronią stanowisko.
Można wspólnie postarać się o zamianę używanego języka, tak, aby przekaz nie miał podłoża agresywnego, zmierzającego do konfliktu.
Na przykład:
- Zamiast: Ja nie chce tego robić, można powiedzieć: Czy będzie w porządkuj, jeśli zrobię to inaczej?
- Zamiast: To jest źle, odmawiam, można powiedzieć: Widzę to inaczej, czy mogę przedstawić swój tok rozumowania?
- Zamiast: Po co to robimy?, można powiedzieć: Nie jest dla mnie całkiem jasny cel, czy mogę prosić o bliższe wyjaśnienie?
- Zamiast: Nie chce pracować z tą grupą, bo oni nic nie robią?, można powiedzieć: Zależy mi na dobrym wykonaniu tego zadania, czy mogę pracować w innym zespole?
- Zamiast: Nie chcę tu siedzieć, można powiedzieć: Siedząc w tym miejscu nie mogę dostatecznie się skupić, czy mogę prosić o zmianę miejsca?
- Zamiast: To jest za mało czasu na wykonanie tego zadnia, można powiedzieć: Czy jest możliwość wydłużenia czasu na wykonanie tego zadania?
To tylko kilka przykładów tego, jak wypowiedź ucznia może zablokować komunikację i jak mała zmiana może pomóc. Omawiając wypowiedzi uczniów i zmieniając ich brzmienie możemy pomoc im w pozbawionym agresji sposobie komunikacji.
Chodzi o to, aby uczniowie zrozumieli, że mogą skutecznie bronić swoich potrzeb, jednocześnie nie konfliktując się z nauczycielem i innymi uczniami.
Oczywiście, jasne jest, że nie wszystkie pragnienia uczniów (nawet wypowiadane właściwym językiem) mogą być spełnione, ale wyrażone właściwym językiem mają większe szanse.
Inspiracja artykułem Tanii Reed Marshall ekspertki w dziedzinie równości edukacyjnej i przywództwa edukacyjnego.
