Nikt nie rodzi się z umiejętnością jasnego formułowania myśli i precyzyjnych odpowiedzi na pytania. Szkoła jest miejscem, gdzie warto się tego nauczyć.
Niestety nauczyciel zadaje najczęściej pytania sprawdzające, które wymagają tylko zacytowania wiedzy. Odpowiedzi na takie pytania, nie uczą wypowiadania się, analizowania, formułowania refleksji itp. Co więcej, formy sprawdzające wiedzę i umiejętności uczniów to przeważnie klasówki, sprawdziany i testy. Dzięki nim uczniowie uczą się jedynie trafiania w oczekiwaną odpowiedź.
Jak my nauczyciele możemy uczyć uczniów formułowania myśli, zarówno ustnie jak i pisemnie?
Jednym z podstawowych sposobów jest prośba o wypowiedź całym zdaniem, a nie tylko jednym wyrazem. Drugim, to zadawanie takich pytań, które wymagają zastanowienie, a nie tylko przytaczania faktów. A trzeci to prośba do uczniów, aby uzasadniali swoją odpowiedź. Wszystkie trzy sposoby wymagają poświęcenie więcej niż zwykle czasu, ale przygotowują do aktywności bardzo potrzebnej w życiu, a wiec są bardzo ważne.
Kilka prostych technik, od których można zacząć:
► Karty odpowiedzi do wyboru. Nauczyciel przygotowuje do zadanego uczniom pytania – odpowiedzi do wyboru. Uczniowie zapoznają się z nimi i wybierają te, które wydają im się najtrafniejsze. Można przygotować odpowiedzi prawdziwe i fałszywe. Po wybraniu przez uczniów odpowiedzi można poprosić o uzasadnienie wyboru lub podanie argumentów za nią.
Taki wybór stanowi dla ucznia podpowiedź i jednocześnie uczy wypowiadania się.
► Odpowiadanie chórem. Nauczyciel zadaje pytanie, na które wszyscy uczniowie odpowiadają jednocześnie. Technika ta nie daje informacji, jakiej odpowiedzi udzielił każdy uczeń, ale zapewnia każdemu możliwość odpowiedzi na wiele pytań zadawanych podczas lekcji. Uczniowie przyzwyczajają się, że powinni być przygotowani do odpowiedzi na każde pytania zadane przez nauczyciela.
► Odpowiedź w grupie. Nauczyciel opracowuje pytania, nad którymi uczniowie będą myśleć w grupach. Pytania są wyłożone na stoliku grupy. Uczniowie kolejno wyciągają pytania i starają się głośno na nie odpowiedzieć, jeśli uczeń ma trudności, to może poprosić o pomoc kolegów i koleżanki z grupy. Ta technika, zachęcająca uczniów do rozmowy na temat wspólnej wiedzy jaką ma grupa.
► Przygotowanie do odpowiedzi w parach. Nauczyciel zadaje pytanie i prosi uczniów o przedyskutowania odpowiedzi w parach. Ta technika daje uczniom bezpieczeństwo i zachęca do dyskusji.
► Losowanie. Nauczyciel zapowiada, że będzie losował osoby do odpowiedzi. Systematyczne stosowanie tej techniki upewnia uczniów, że powinni przygotować się do odpowiedzi na każde pytanie, gdyż zawsze mają szansę być wylosowani.
► Określenie czasu. Nauczyciel zadając pytanie zapowiada, po jakim czasie oczekuje, że uczniowie będą w stanie na pytanie odpowiedzieć. Zapewnia to uczniom czas na zastanowienie i daje szansę na głębszą odpowiedź.
Jeśli uczniowie przyzwyczają się do odpowiadania na pytania nauczyciela, to można zmienić sposób sprawdzania ich wiedzy.
W dawnych czasach, gdy byłam studentką przeprowadzano wiele egzaminów ustnych, które polegały na rozmowie. Niestety ten zwyczaj zanikł, prawdopodobnie z powodu czasochłonności. Warto wrócić do niego w szkole, czyli zamiast klasówek stosować od czasu do czasu – rozmowę. To, co jest nie do przeceniania w rozmowie, to:
- Widoczne są procesy myślowe uczniów
- Można rozpoznać zdolność uczniów do rozwiązywania problemów
- Ujawniają się pozytywne interakcje nauczyciel-uczeń
- Kontakt jest bardziej spersonalizowany.
Cztery sposoby na prowadzenie rozmowy z uczniem, zamiast przeprowadzania sprawdzianu:
► Rozmowa z nauczycielem. Jest to zwykła rozmowa przeprowadzana indywidualnie. Temat rozmowy i jej zakres powinien być uczniowi znany przed spotkaniem, to umożliwia uczniowi dobre przygotowanie się. Podczas rozmowy nauczyciel ma okazję śledzić rozumowanie ucznia i odpowiednio reagować na pomyłki. Zwykle okazuje się, że uczeń wie znacznie więcej, niż mogłoby to się okazać z wyników klasówki.
► Prezentacje/demonstracje klasowe. Uczeń opracowuje prezentację, którą następnie przedstawia innym uczniom. Zaletą jest to, że uczeń może wcześniej się przygotować i może uzyskać po prezentacji informację zwrotną od kolegów i koleżanek.
► Sesje pytań i odpowiedzi. Uczniowie otrzymują od nauczyciela listę pytań. Losują kilka z nich i przygotowują w domu odpowiedzi na nie. Takie postępowanie zmniejsza niepokój ucznia związany z nagłą koniecznością przemawiania na żywo przed innymi.
► Informacja zwrotna ustna. Uczeń po sprawdzianie ma w indywidualnej rozmowie możliwość „obrony” swojej pracy. Wyjaśnia nauczycielowi swój to myślenia, sam znajduje swoje pomyłki i je pod okiem nauczyciela poprawia. Aby przyspieszyć proces rozmowy, nauczyciel może wcześniej zaznaczyć w pracy ucznia miejsca/akapity z pomyłkami i poprosić ucznia o znalezienie ich i poszukanie zmiany.
W dorosłym życiu nasi uczniowie będą musieli uzasadniać swoje zdanie. Przeważnie będą to robić ustnie, dlatego tak ważne jest, aby w szkole nauczyli się prezentacji i uzasadnienia swojego zdania.
Inspiracja artykułem Curtis Chandler
https://www.middleweb.com/44844/other-ways-for-kids-to-show-what-they-know/
