Wiele się mówi o tym, że uczniowie mają się nauczyć, jak się uczyć. Jednak jak tego nauczać, już jest znacznie mniej. Uczniowie uczą się efektywniej i łatwiej im przetrwać niepowodzenia, jeśli rozumieją i stosują strategie uczenia się, które przyniosły im wcześniejszy sukces i unikają tych, które wcześniej były bezproduktywne. Aby poznać strategie, powinni analizować te, które stosują i próbować inne, które mogą okazać się bardziej efektywne. Mówimy zatem o metapoznaniu – myśleniu, które umożliwia zrozumienie, analizę i kontrolę własnych procesów poznawczych i pomaga uczniom rozwinąć zrozumienie własnych mocnych i słabych stron oraz określić strategie, które są najbardziej przydatne w uczeniu się.
W tym wpisie podpowiedzi dla nauczyciela, jak można swoim uczniom w tym pomóc.
Nauczyciele mogą:
- Zapewnić uczniom wiele okazji do zastanowienia się nad tym, w jaki sposób się uczą.
- Określać do zadania i sprawdzianu kryteria sukcesu, aby uczniowie mogli do nich dostosować strategie uczenia się.
- Wyjaśnić uczniom, dlaczego warto próbować nowych strategii uczenia się.
- Analizować wraz z uczniami, dlaczego osiągnęli sukces, co im w tym pomogło.
- Zastanowić się wraz z uczniami, kiedy warto stosować daną strategię.
- Przed sprawdzianem zapytać uczniów, jakich zadań się spodziewają, a po -sprawdzić, czy przewidywania były trafne.
- Analizować wraz z uczniami, które strategie były owocne, a które nie.
- Pomagać uczniom planować warunki w których się uczą.
Na początek zajmiemy się pytaniami pomocniczymi uruchamiającymi autorefleksję ucznia.
Ponieważ uczniowie korzystają najwięcej z analizy osiągniętego przez nich sukcesu, warto zadać im kilka pytań z tym związanych:
- Jakie strategie lub doświadczenia najbardziej pomogły mi w zrozumieniu tematu?
- Jak przygotowywałem się do wykonania zadania/sprawdzianu?
- W jaki sposób dobrze wykorzystałem czas nauki?
- Co przyczyniło się do mojego sukcesu?
- Co było łatwe, a co najtrudniejsze?
- Co warto powtarzać przy następnym uczeniu się?
- Co następnym razem można zrobić inaczej?
Te pytania mogą towarzyszyć każdemu wykonaniu zadania przez uczniów. Autorefleksja w postaci odpowiedzi na nie, może być dla uczniów bardzo korzystna. Może uświadomić im, jak powinni się uczyć, aby powtórzyć sukces.
Uczniowie często nie kojarzą sposobu przygotowywania się z osiąganymi wynikami. Przypisują je raczej szczęściu lub jego brakowi lub zdolnościom, a nie włożonemu wysiłkowi. Refleksja – jak się uczę, może pomóc w motywacji do włożenia wysiłku.
Często uczniowie poświęcają wiele czasu na naukę, ale nie przynosi to spodziewanego efektu. Winę najczęściej ponoszą rozpraszacze i brak należytego skupienia. Nauka wymaga skupienia. Uczniom wydaje się, że mają podzielną uwagę i mogą jednocześnie uczyć się słuchać głośnej muzyki, pisać maile i posty, a nawet oglądać filmy.
Można polecić uczniom zrobienie eksperymentu: raz uczą się bez rozpraszaczy, a drugi raz z nimi. Mogą zaobserwować, jakie będą wyniki uczenia się i wyciągnąć wnioski.
Dobra radą jest polecenie uczniom, aby przed przestąpieniem do nauki spisali rzeczy, które jeszcze chcieliby zrobić, aby o nich nie myśleli w czasie nauki.
Pomocna może być analiza po wykonaniu przez uczniów zadania lub sprawdzianu. Zanim nauczyciel oceni prace ucznia może poświecić czas na analizę, refleksję uczniowską i samoocenę. W tej analizie mogą pomóc następujące pytania:
- Czy pozostawiłeś/aś pewne pytania bez odpowiedzi na nie? Jeśli tak, czy myślisz, że znasz teraz odpowiedzi na niektóre z nich?
- Czy po drodze pomijałeś/aś trudniejsze pytania, aby móc przejść do łatwiejszych?
- Czy wykorzystałaś/eś efektywnie czas sprawdzianu? Czy teraz zrobiłbyś coś inaczej?
- Czy któryś z Twoich błędów wynikał z niezrozumienia przez Ciebie polecenia? Jak powinieneś/aś postępować, aby następnym razem dobrze zrozumieć polecenie?
- Z czego wynikały popełnione przez Ciebie błędy. Jak mogłeś w czasie przygotowywania się zabezpieczyć się przed ich popełnieniem.
- Czy wiedziałeś/aś przed sprawdzianem jakie są kryteria sukcesu?
- Czy Twoje przewidywania, co do treści sprawdzianu były trafne?
Jeśli uczniowie otrzymają natychmiast stopnie, to prawdopodobnie nie zadadzą sobie tych pytań. Można poprosić uczniów, aby na wybrane pytania odpowiedzieli pisemnie. Wtedy jest szansa, że uczniowie zwrócą uwagę na wzorce popełnianych przez siebie błędów.
Można powstrzymać się od wystawiania stopnia uczniowi, do momentu, gdy zwróci sprawdzian wraz z odpowiedziami na te pytania.
Aby uczniowie nie czuli tylko krytyki, można ich najpierw zapytać o to, co zrobili dobrze, docenili własne sukcesy i zapisali, co zrobili, aby je osiągnąć.
Dzięki temu procesowi, uczniowie są bardziej świadomi swojego procesu uczenia się, mogą lepiej zaplanować przyszłą naukę, a nauczyciel może pomoc im w uczeniu się.
Inspiracja artykułem Judy Wiilis z portalu Edutopia.
