Samo słowo „ocena” może wywołać falę strachu u uczniów i jeśli mamy być szczerzy, też u nauczycieli. Uczniowie wyobrażają sobie krytykę ich pracy, a nauczyciele wyobrażają sobie godziny poświęcone na ocenianie.
Aby ułatwić sobie pracę nauczyciele korzystają z oceny koleżeńskiej (ocenienie wzajemne) lub samooceny (oceny samego siebie). Obu z nich uczniowie muszą się nauczyć.
Mówimy oczywiście o ocenie kształtującej, czyli przekazywaniu informacji zwrotnej bez wystawiania stopni.
W tym wpisie dwie praktyczne propozycje zaczerpnięte z artykułu Sawyera Henshawa – jak można uczyć uczniów oceny koleżeńskiej i samooceny.
Ocena koleżeńska
Proces udzielania informacji zwrotnej koledze lub koleżance nie jest prosty dla uczniów. Podstawowa trudności polega na tym, ze uczniowie nie odnoszą się do określonych kryteriów sukcesu, tylko dostosowują swój komentarz do odczuwanych sympatii lub antypatii. Dlatego warto ich do tego przygotowywać, poprzez wyeliminowanie tych czynników.
Ćwiczenie przygotowujące – uczniowie oceniają oglądany film.
Określamy wraz z uczniami lub im podajemy kryteria sukcesu do filmu, który planujemy wyświetlić. Mogą być one w postaci pytań:
- Czy film odzwierciedlał epokę, w której był osadzony?
- Czy z filmu dowiedziałam/em się czegoś nowego?
- Czy przekaz był jasny i zwięzły?
Kryteria sukcesu można uściślić bardziej, aby uczniowie przyzwyczajali się do odwolywania się do konkretów. Uczniowie otrzymują te pytania wcześniej przed obejrzeniem filmu, aby już w jego trakcie mogli skupić się na odpowiedziach. Po obejrzeniu filmu prosimy uczniów o odpowiedzi na pytania i ich uzasadnienie.
Takie ćwiczenie daje możliwość udzielania informacji bez zranienia kogokolwiek, gdyż nie ma z nami producenta filmu. Ważne jest, aby odpowiedzi dotyczyły zadanych pytań, a nie były dowolną recenzją filmu i aby uczeń potrafił uzasadnić swoją opinię.
Jednak przekazywanie informacji zwrotnej koledze z klasy siedzącemu obok to zupełnie inna sprawa niż przekazywanie jej wymyślonej i nieobecnej postaci.
Aby bardziej urealnić ten proces można polecić uczniom pracę w parach, gdzie jedna osoba odgrywa rolę producenta filmu, a druga recenzenta.
Oprócz poproszenia uczniów o przekazanie informacji zwrotnej ważne jest zwrócenie uwagi na sposób jej przekazywania. Uczniowie po ćwiczeniu mogą wzajemnie udzielić sobie informacji na temat sposobu przekazywania informacji zwrotnej.
Samoocena – pomysł z wykorzystaniem gry
Przy samoocenie uczniom trudno jest porównać efekt swojego działania z kryteriami sukcesu.
Samooceny można uczyć przy okazji polecenia wymyślenia przez ucznia gry edukacyjnej np. w celu powtórzenia materiału. Konieczne jest określenie kryteriów sukcesu – jakie warunki ma spełniać gra. Po wykonaniu zadania, czyli po zaprojektowaniu gry, uczniowie mogą w nią zagrać i wtedy dopiero ocenić na ile spełnia ona założone kryteria sukcesu. Uczniowie mogą na podstawie tych kryteriów ocenić swoją pracę, czyli udzielić sobie informacji zwrotnej.
To tylko dwa pomysły, ale warto poświęcić czas na to, aby uczniowie umieli sformułować informację zwrotną dla innego ucznia i dla siebie. Wykonują tę prace uczą się i stają się bardziej odpowiedzialni za proces uczenia się. Najlepszym przykładem i wzorem dla oceny koleżeńskiej i samooceny jest naśladowanie informacji zwrotnej przekazywanej przez nauczyciela.
