W ocenianiu kształtującym promujemy tak zwaną – OK obserwację lekcji polegającą na tym, że nauczyciele umawiają się na wzajemne wizyty na lekcjach, ustalając wcześniej, co będzie obserwowane. Każda taka wizyta kończy się omówieniem, a wnioski służą jedynie osobie obserwowanej.
Mimo, że OK obserwacja „dzieje się” tylko pomiędzy dwojgiem nauczycieli, którzy się znają i szanują wzajemnie, to i tak budzi u nich obawy.
Przeczytałam artykuł (link na dole), w którym kilku nauczycieli zastanawia się, co zrobić, aby koleżeńska obserwacja nie budziła obaw. Inspirując się ich wskazówkami opracowałam kilka rad:
- Sam nauczyciel zaprasza
Jednym z pomysłów, aby obserwacje nauczycieli stały się okazją do nauki, a nie stresującym doświadczeniem, jest poproszenie nauczycieli, aby sami wybrali termin wizyty i wpisali go do dostępnego dla wszystkich harmonogramu. W nim oprócz terminu, można wpisać osobę, którą się zaprasza na obserwację i termin rozmowy przed obserwacją. Poczucie bezpieczeństwa wzrasta, jeśli prowadzący lekcję i zaproszony gość ustalą, co będzie podlegało obserwacji. Ten rodzaj obserwacji służy obserwowanemu.
- Lekcje otwarte
Inny podobny pomysł, to zapisanie w harmonogramie terminu lekcji i tego, co nauczyciel chce na niej kolegom i koleżankom pokazać. Wtedy w określonym terminie na lekcję przychodzą ci nauczyciele, którzy pragną skorzystać z tego, co nauczyciel chce przedstawić. Ten rodzaj obserwacji służy obserwującym.
- Wspólny obszar obserwacji
Określenie wspólnie obszaru, nad którym pracują nauczyciele w całej szkole i ograniczenie obserwacji tylko do tego obszaru. Może to być np.: podsumowywanie celów lekcji, efektywność pracy w grupie, itp. Jeśli cala szkoła pracuje nad tym samym obszarem, to wszyscy są w podobnej sytuacji i mogą korzystać od siebie wzajemnie. Wtedy obserwacja staje się wymianą doświadczeń.
- Zaglądanie do klas przez dyrektora
Wprowadzenie przez dyrektora zwyczaju „przyjaznego” zaglądania do klas lekcyjnych. Wizyty mogą trwać tylko kilka minut, chodzi o to, aby stały się zwykłym wydarzeniem i aby nauczyciele przekonali się, że nie idą za nimi oceny i konsekwencje. Takie nieformalne wizyty pomagają zmniejszyć lęk i niepokój związany z obecnością obcej osoby w klasie i wpływają na budowanie zaufania.
- Obserwacja dyrektorska
Aby zmniejszyć strach nauczycieli przed wizytą dyrektora na lekcji, warto, aby przed wizytą nauczyciel spotkał się z dyrektorem i przestawił mu scenariusz lekcji. Można wtedy wspólnie – dyrektor z nauczycielem poprawić plan i zaakceptować go przed prowadzeniem lekcji. Dyrektor może również zapowiedzieć, czego będzie dotyczyła jego obserwacja i tylko to obserwować i to omawiać w rozmowie po obserwacyjnej.
- Spacer edukacyjny.
Jest to forma obserwacji, ale nie pracy jednego nauczyciela, ale tendencji w szkole. Grupa nauczycieli przechodzi po szkole i obserwuje to, co zostało wcześniej ustalone. Wnioski powinny dotyczyć częstości występowania danego zjawiska. W omówieniu nie padają żadne nazwiska, to powoduje, że nauczyciele czują się bezpieczniej.
- Omówienie obserwacji
Zasady przebiegu rozmowy po obserwacji powinny być znane i akceptowane przez nauczycieli. Przykładowe zasady:
- omówienie dotyczy tylko tego, co zostało wcześniej zapowiedziane;
- uwagi muszą być poparte dowodami, czyli opisem zachowań uczniów,
- informacja musi podkreślać mocne strony nauczyciela i zachęcać go do refleksji,
- poufność i brak wykorzystania wniosków z obserwacji do oceny pracy nauczyciela.
W rozmowie po obserwacyjnej kluczowa jest refleksja. Przy czym najlepiej, gdy do tej refleksji nauczyciel obserwowany dochodzi sam. Rady przeważnie nie są skuteczne, ale jeśli już, to powinny być w formie propozycji, które nauczyciel może odrzucić lub przyjąć.
- Rozmowy o nauczaniu
Obserwacji pomaga zwyczaj rozmów o nauczaniu wśród nauczycieli. Chodzi o to, aby wszyscy tak samo rozumieli pojęcia związane z uczeniem się. Na przykład: „Jak uczniowie się uczą?” „Czego chcemy i czego oczekujemy od naszych uczniów?”, „Jak możemy osiągnąć stawiane przed nauczaniem cele?”
Dobrze, gdy nauczyciele wspólnie określą, w jaki sposób będą obserwować i jak będą zbierać dowody podczas swojej obserwacji. Na przykład, czy będą pytać uczniów, czy będą chodzić po klasie, zaglądać do zeszytów, czy będą włączać się w przebieg lekcji, czy też będą tylko obserwować, nie zmieniając swej pozycji, itp.
Powyższe rekomendacje mogą być pomocne w zmniejszeniu obaw nauczycieli związanych z obserwacją ich lekcji. Najważniejsze jest jednak, żeby nauczyciele zobaczyli korzyść z obserwacji dla siebie i swojego warsztatu pracy. Ale to już temat na inny artykuł.
Korzystałam z artykułu:
