Widoczne nauczanie

Zamiast wiązanki kolorowych, niegroźnych(?) baloników, oświata w twoich wpisach zaczyna przypominać pole minowe. Mina oceniania jest groźna, bo jak zauważyłaś, zawiera pułapki semantyczne. Niemniej jednak, nawet w angielskim, w którym poszczególne czasowniki nazywające ten proces są nieco bardziej swoiste, szkolny 'grading’ nie wydaje się być wolny od składowej dyskryminacyjnej. Wręcz przeciwnie. Nie sądzę zresztą, by było to logicznie uzasadnione.
„Większość ludzi lepiej uczy się jednak nie będąc krytykowanym, ale będąc ocenianym.” – Znów wpadamy w potoczne, pejoratywne użycie słowa 'krytyka’. Bardzo pragniemy, by odnosiło się ono co najwyżej do naszych działań, a nie osoby, ale czy daje się to odseparować? Trudno na przykład udawać, że ktoś, kto nie robi czegoś, co powinien (chce, potrzebuje, musi, a także może i potrafi) nie jest leniwy (jak często ja). Tak bardzo boimy się prawdy o sobie? Czy polityczna poprawność (w znaczeniu, które wielokrotnie już podkreślałem) nie sprawia przypadkiem, że pragniemy każdemu przypisać jedyną możliwą i sprawiedliwą kategorię „mądry inaczej”? Cała ta ucieczka od pokazywania „jak daleko jesteś od ideału” mocno przypomina mi znany mechanizm psychologiczny, sprawiający, że większości ludzi znacznie łatwiej przychodzi wydawanie pieniędzy w postaci elektronicznej, niż gotówki. A przecież, niezależnie od tego bardzo względnego komfortu, z konta ubywa taka sama kwota. Z ocenianiem jest podobnie: Pani nie postawiła mi jedynki, ale powiedziała, że nad sprowadzaniem do wspólnego mianownika muszę jeszcze popracować i widziałem, że Józio miał wszystkie przykłady zrobione bezbłędnie. Czy dla kogoś „mądrego obiektywnie”, ta druga sytuacja nie jest równie stresująca? Jeśli tak, to walczymy o to, by ktoś niezdolny do sprowadzania do wspólnego mianownika, mający to w nosie lub po prostu nie mający ochoty zawracać sobie głowy takimi pierdołami miał komfort psychiczny „nieświadomości” swojej „nieidealności”. Można to osiągnąć w znacznie prostszy sposób: Zwolnić go z takiego obowiązku, niech ocenia go życie i on sam. No, chyba że znów mówimy o małych dzieciach, które nie nabyły jeszcze pewności, że płacenie gotówką i kartą jest równoznaczne.
„Zawsze bałem się klasówek, a na egzaminach miałem ból brzucha! Nigdy więcej żadnych egzaminów!” – Zawsze tak miałem, to naturalna reakcja fizjologiczna, jeśli nie przyjmuje wartości patologicznych. Jak widać, dla wielu pedagogów, istnienie podłej adrenaliny obok cudownej dopaminy jest nieprawomyślne. Mam dla nich kiepską wiadomość: Z taką „reformą” oświatową będą się musieli bujać ładnych kilkaset milionów lat i to w pocie czoła. Czy takie objawy wyeliminuje fakt, że nie dostanę jedynki, a jedynie „nie zdam”? Z życia nie daje się wyeliminować „egzaminów”, bo zdajemy je codziennie, wstając z łóżka, rozmawiając z klientem, idąc na randkę, spłacając kredyt, będąc człowiekiem dla człowieka i za każdym razem dostajemy ocenę, lepszą lub gorszą, bardziej lub mniej sprawiedliwą, ale zawsze wymierną, jak ściskanie w żołądku. O rzekomej „wyższości” motywacji „wewnętrznej” nad „zewnętrzną”, pisałem już wielokrotnie i nie będę się teraz powtarzał – konia z rzędem komuś, kto wyekstrahuje którąś z koła sprzężeń zwrotnych. To, co wydaje mi się ważne, a jak się zdaje zupełnie umyka szkolnym teoretykom, to „wychowanie do oceniania”. Mam tu na myśli kształtowanie w ludziach poczucia wartości, własnego oglądu świata z wielu perspektyw, krytycyzmu w odbiorze informacji, jej selekcji, doboru priorytetów jakie by one nie były i, przede wszystkim, uświadomienie, że poza podstawowymi prawami natury, nie istnieją prawdy (a więc i oceny) jedyne i zawsze obiektywne.
„To mit, że bez zagrożenia krytyką i karą człowiek się nie uczy.” – Powiedziałbym raczej, że nie jest to prawo przyrody. Ludzie mają różne motywacje i znam wielu, których w szkole trzyma (o nauce nie mówmy) jedynie groźba takich, czy innych konsekwencji. Czy nie byłoby bardziej humanitarne pozwolić im po prostu chodzić do świetlicy, gdzie spędzaliby czas na wybranych zajęciach? Po co udawać, że ich oceniamy, że ta ocena cokolwiek oznacza i czemukolwiek służy?
” Drugi mit związany z ocenianiem polega na poglądzie, że trzeba robić selekcję, aby dopuszczać do dalszego kształcenia tylko uczniów z wyższymi wynikami.” – To znów dużo lepiej brzmi, niż wygląda. Demagogię „obalania tego mitu” doskonale ilustruje przykład grupy, w której pewien procent uczniów „nigdy nie jest gotowy, by iść dalej”. Mit jest w istocie błędem perspektywy, a w zasadzie błędem unikania tej, należącej do ludzi, którzy po prostu przyszli na lekcję się czegoś nauczyć, a nie międlić rozróżnianie present simple od present continuous po raz setny, bo połowa grupy ma to głęboko. Jak widać, w „obalaniu mitów” znów tkwi troska o sprawiedliwość i wygodę dla tych, którzy obalaczy i całą resztę problemu mają w wiadomym miejscu.
„Ocenianie kształtujące promuje informację zwrotną zamiast stopni. Najlepiej taką, w której nauczyciel, bądź inna osoba, pokazuje autorowi pracy, co zrobił dobrze, oraz co i jak ma poprawić.” – Niewątpliwie. Z jednym zastrzeżeniem. Autor pracy chciał pracę wykonać, zależy mu na wyniku, a jak mu przestanie zależeć, pozwolimy mu wyjść ze szkoły, a nawet nie wracać. Nasze szkolne pole minowe sprowadza się w istocie do jednego niewybuchu, którego nikt nie chce rozbroić – uznania wolności Jasia do nieumiejętności sprowadzania do wspólnego mianownika i nierozróżniania angielskich czasów.