Jak budować wspólnotę małych grup nauczycieli (PPP)?

Nauczyciel jest w swojej pracy bardzo samotny. Co prawda bierze udział z zebraniach zespołów przedmiotowych, wspólnie uczestniczy z innymi nauczycielami w szkoleniach zamawianych przez szkołę i w wewnętrznych samokształceniowych. Jednak żadnego z tych działań nie można nazwać współpracą nauczycieli pomocną w pracy z uczniami. W końcu nauczyciel w klasie zostaje sam z uczniami. Bazuje na tym, czego nauczył się na studiach, naśladuje swoich własnych nauczycieli i próbuje wykorzystać wiedzę i umiejętności poznane na szkoleniach. Ale gdy przychodzi do praktyki nauczania w klasie szkolnej to teoretyczne rozważania mało się przydają. Nauczyciel sam buduje swój warsztat pracy, wypróbowuje metody nauczania i sposoby panowania nad klasą. Przyzwyczaja się do niego i trudno mu go potem zmienić i rozwinąć, gdyż staje się on rutyną.

Szansę na rozwój najbardziej widzę we współpracy z innymi nauczycielami. Najlepiej, gdy uczą tych samych przedmiotów lub pokrewnych.  Bardzo dużo można nauczyć się od innego nauczyciela i jednocześnie samemu można służyć, jako inspiracja.

W dużych szkołach, gdzie pracuje kilku nauczycieli tego samego przedmiotu można organizować spotkania nauczycieli dotyczące nauczania jednego przedmiotu. Ma to wiele zalet, ale również tę, że nauczyciele mówią o tych samych uczniach, uczęszczających do danej szkoły z określoną kulturą i zwyczajami. Jest to równocześnie trudne, bo często sytuacja w szkole uruchamia uczucia rywalizacyjne pomiędzy nauczycielami i brak zaufania w pokazywaniu doświadczanych trudności.

Trudniej jest, gdy w szkole jest jeden nauczyciel danego przedmiotu. Współpraca z innymi nauczycielami uczącymi pokrewnego przedmiotu, może być też owocna, ale najbardziej nauczyciele korzystają z wymiany doświadczeń pomiędzy nauczycielami uczącymi jednego przedmiotu. W tym przypadku można organizować małe grupy nauczycieli uczących tego samego przedmiotu w różnych szkołach. Można pokusić się nawet o organizację spotkań online. Na pewno jest to ambitne przedsięwzięcie, ale może nieść dodatkową korzyść w postaci szczerej wymiany doświadczeń nieobarczonej relacjami wewnątrzszkolnymi.

Zasady organizacji spotkań małych grup

Aby spotkania dawały zamierzony skutek w postaci poprawy warsztatu pracy i udzielania sobie nawzajem wsparcia najlepiej gdy:

1. skupiają tylko te osoby, które chcą w nich uczestniczyć – dobrowolność
2. uczestniczy w nich mała grupa nauczycieli, którzy mają do siebie zaufanie – zaufanie
3. spotkania nie są długie, mają określony i zapowiedziany czas trwanie, np. 1h – czas
4. prowadzą je zmiennie różne osoby – bez lidera
5. wcześniej zapowiedziany jest cel i temat spotkania, na przykład określony na poprzednim spotkaniu – temat
6. podczas spotkania, każda osoba powinna mieć możliwość wygłoszenia swojej opinii, nikt nie powinien dominować, a osoby nieśmiałe powinny być zachęcane do wypowiedzi – każdy po równo.
7. Warto zadbać o stały termin spotkań, dogodny dla wszystkich członków – termin

Kilka propozycji organizacji spotkań w małych grupach

1. Spotkania przedmiotowców

Czym może zajmować się taka grupa?

• Wspólne wymyślanie treści sprawdzianu z danego tematu. Dyskusja i ustalenia na ten temat pokazują, co jest ważne w temacie i co należy sprawdzić podczas sprawdzianu.
• Dyskusja nad sposobem wprowadzania nowego (ustalonego) tematu – np.: W jaki sposób przedstawiam uczniom funkcję kwadratową, od czego zaczynam, jak kontynuuje temat i przede wszystkim – dlaczego tak robię?
• Jakie problemy zwykle mają uczniowie w związku z danym tematem? Odnalezienie i zdefiniowanie raf, daje możliwość zaplanowania, jak je ominąć.
• Czy moi uczniowie są samodzielni w uczeniu się? Co można zrobić, aby byli bardziej samodzielni.
• Dobre praktyki – Jaką dobrą własną praktyką mogę się podzielić z innymi, co mi się sprawdziło? Czego nauczyłam/em się od innego nauczyciela?
• Czy moi uczniowie zadają mi pytanie: Po co mi to? I co im odpowiadam? Jak można pokazać uczniom, po co uczą się danego tematu?
• Wspólne opracowywanie tak zwanych pytań kluczowych do różnych tematów. Wymyślanie takich pytań dla uczniów, aby zachęcić ich do poszukiwania odpowiedzi. Jak można wokół pytania kluczowego planować lekcję?
• Wspólne planowanie lekcji z danego tematu.
• Dzielenie się anegdotami i zachęcającymi opowieściami związanymi z danym tematem.
• Jak pracować w grupach? Jaki temat nadaje się do pracy w grupach i jak taką pracę zorganizować?
• Jak wprowadzić w klasie wzajemne nauczanie i ocenę koleżeńską.
• Zaplanowanie wspólnej klasówki na dany temat w równoległych klasach. Wariant ze sprawdzaniem klasówek przez innego nauczyciela.
• Jak oceniać na przedmiocie, dzielenie się sposobami oceniania i ewentualnie opracowanie wspólnego systemu przedmiotowego.

1. Spotkanie małej grupy nauczycieli uczących w jednej szkole.

Najlepiej, gdy grupa wybierze temat istotny dla szkoły w danym czasie. Wtedy motywacja do spotkania jest większa.

Może to być:

• Pilna sprawa wychowawcza;
• Określenie systemu oceniania;
• Wymiana dobrych praktyk (np., w zakresie organizacji pracy w grupach, samodzielności uczniów itp.);
• Przedstawienie ciekawego artykułu pedagogicznego;
• Jak realizować projekt edukacyjny?;
• Jak angażować uczniów w naukę?;
• Jak pozyskiwać informację od uczniów; jak formułować efektywną informacje zwrotną?

itd.

Spotkanie w takiej grupie mogą polegać na rozwiązywaniu problemów szkolnych przedstawianych przez każdego uczestnika grupy. Wtedy warto trzymać się schematu 5 x 5, który trwa 25 minut:

1. Jedna osoba krótko (do 5 minut) naświetla problem. Reszta milczy
2. Pozostali zadają pytanie o niejasności. Osoba milczy. – do 5 minut
3. Osoba odpowiada na zadane pytania, reszta milczy – do 5 minut
4. Uczestnicy generują rady i rozwiązania problemu, osoba milczy – 5 minut
5. Osoba z zaprezentowanych propozycji wybiera tę, którą wypróbuje. Inni nie komentują – 5 minut

Podczas jednego spotkania warto rozpatrzyć tylko dwie historie, ze względu na czas i zmęczenie. Pozostałe osoby mogą mieć czas na następnych spotkaniach.

• Spotkanie przedmiotowców z różnych szkół.

Takie spotkania mogą skupiać nauczycieli z sąsiednich szkół lub z różnych odległych miejscowości (wtedy zdalnie). Mogą to być na przykład nauczyciele, których szkoły biorą udział w tym samym programie. Z reguły wymagają lidera, który takie spotkanie zorganizuje i poprowadzi. Lider powinien wybrać temat (na przykład jeden z grupy – I) i zapowiedzieć go innym uczestnikom wcześniej, aby mogli się do niego przygotować. Należy dążyć do tego, aby lider nie był odpowiedzialny za spotkanie, ale aby odpowiedzialność dzieliła się na wszystkich członków grupy. Konieczne jest wprowadzenie zasady poufności. Bardzo ważne jest, aby każda osoba na podsumowaniu oceniła spotkanie, np. poprzez dokończenie zdania:

• Dla mnie ważne było….
• Chciałabym zapamiętać …..
• Skorzystałam, bo …..

Należy wystrzegać się wszelkiej dokumentacji, bo ona zabija entuzjazm. Za to sporządzanie notatek na własny użytek jest bardzo wskazane.

Moim zdaniem wewnętrzne spotkania w małych grupach są najbardziej efektywnym sposobem doskonalenia.

W czym są lepsze niż inne sposoby doskonalenia:

• Uczestniczą w nich tylko chętne osoby, nikt nie jest przymuszony.
• Tematyka spotkania zależy od uczestników, którzy czują potrzebę rozmawiania na dany temat.
• Uczestnicy mają do siebie zaufanie i troszczą się o siebie nawzajem. Każdy może mówić o trudnościach i oczekiwać pomocy.
• Nie ma dokumentacji, która jest znienawidzona przez nauczycieli.
• Każdy z uczestników jest w równym stopniu odpowiedzialny za przebieg spotkania.
• Spotkania mogą trwać tak długo, jak zadecydują uczestnicy i odbywać się w dogodnym dla nauczycieli czasie i miejscu.

Myślę, że spotkania w małych grupach stanowią przyszłość szkoleniową. Dlatego warto: Promować, Próbować i Podsumowywać (PPP).