Przynależność jest podstawową potrzebą człowieka. Jest to jedna z trzech potrzeb, które wymienia teoria samostanowienia. Pozostałe to autonomia i kompetencja. Z tych trzech potrzeb najtrudniejsza do zrozumienia jest potrzeba przynależności lub inaczej więzi lub relacji.
Ludzie szukają poczucia więzi z ludźmi i miejscami w swoim życiu. Często poszukując tworzą organizacje, kluby i nieformalne grupy. Osamotnienie jest wyniszczające.
Uczniowie spędzający wiele godzin w warunkach szkolnych i powinni mieć warunki, w których będą czuli się chciani i blisko z innymi. Poczucie przynależności ma wpływ na zdrowie fizyczne: jakość snu, długowieczność, funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego i siłę odporności, a zdaniem teorii samostanowienia jej spełnienia jest warunkiem podstawowym motywacji. Przynależność wpływa również na zdrowie psychiczne oraz na wyniki w nauce. Dlatego ta sprawa powinna być w centrum uwagi szkoły.
Uczniowie muszą potrafić robić różne rzeczy razem: angażować się w rozmowę, słuchać różnych perspektyw i funkcjonować w środowisku.
Przynależność w szkole może mieć wiele aspektów: przynależność do środowiska lokalnego, przynależność do idei, do środowiska szkoły, do klasy w szkole, do grupy o tych samych zainteresowaniach, do organizacji szkolnej itp. W tym wpisie wymienię to co może zrobić nauczyciela w tej sprawie. Możliwe, że na pierwszy rzut oka, może się wydawać, że nie są to aktywności bezpośrednio budujące przynależność, ale warto się im przyjrzeć i wykorzystać.
Przydatność nauki szkolonej. Jedną ze strategii jest przedstawianie nauki szkolnej, jako przydatnej w życiu. Danie uczniom szansy przedyskutowania i zapisania zastosowania tego, czego się uczą. Dzięki temu uczniowie identyfikują się ze swoim środowiskiem.
Dawanie uczniom możliwości wyboru. Sięganie do wiedzy, którą uczniowie już posiadają i do ich doświadczeń kulturowych. Prowadzenie rozmów na ten temat i wykorzystywanie w nauczaniu.
Wykorzystywanie lokalnej kultury, na przykład poprzez sięganie do źródeł literackich i kultywowania tradycji.
Wspólna refleksja. Tworzenie przez uczniów map myśli i wspólne ich analizowanie i dyskutowanie na temat tego, czego się uczą.
Poznawanie zainteresowań. Pozostawianie miejsca i czasu na poznawanie zainteresowań uczniów, wymianę doświadczeń. Organizacja kół zainteresowań i wzajemnego wsparcia.
Organizowanie pracy w grupach. Dzięki takiej pracy uczniowie lepiej się poznają i łatwiej im czuć przynależność do grupy.
Wspólne wycieczki i imprezy. Na nich uczniowie lepiej się poznają, zauważają się, słuchają i uczą się siebie wzajemnie.
Kluby i harcerstwo. To wspaniała okazja, aby poczuć się częścią czegoś wartościowego z możliwością liczenia na pomoc. Jeśli nie ma harcerstwa w szkole, to można powołać np. klub filmowy, teatralny lub wolontariacki. Wielu absolwentów ma dobrze wspomnienia szkolne, właśnie dzięki zajęciom odbywającym się poza lekcjami.
Na pewno można znaleźć jeszcze wiele strategii kultywowania więzi, ale ważne jest też jej praktykowanie. Warto zacząć od identyfikacji miejsc, gdzie uczniowie lubią razem przebywać. Wspólne obszary, takie jak sala gimnastyczna, aula lub dziedziniec, to miejsca, w których uczniowie mogą gromadzić się wokół wspólnych zainteresowań. W tych przestrzeniach można organizować imprezy szkolne, okazje do wolontariatu lub wydarzenia społeczne, takie jak zapraszanie goście lub robienie prezentacji. Trzeba zwrócić uwagę na tendencje wykluczania i aktywnie im przeciwdziałać. Służy temu wspólne tworzenie norm zachowania i określanie granic. Przestrzeganie tych norm buduje atmosferę szacunku i bezpieczeństwa.
Cenne dla przynależności są wspólne imprezy szkolne, w tym działalność samorządu szkolnego, klubu wolontariatu, grupy dyskusyjnych oraz skupianie uczniów wokół ich zainteresowań.
Na pielęgnowanie przynależności składają się wspólne aktywności i świętowanie.
Przynależność jest ściśle związana z troską o innych, o grupę do której się należy. Troskę trzeba pielęgnować, nie rozwija się sama.
Pojedyncze wydarzenia mogą być pomocne w ustanawianiu kultury przynależności, ale wyniki będą widoczne dopiero, gdy będziemy się nad nią skupiać dzień po dniu, przez cały rok.
Inspiracja artykułem Michaela Ralpha
https://www.edutopia.org/article/importance-belonging-in-schools
