Zwiastun
Pytania kluczowe jako sposób na zaangażowanie uczniów
Pytania kluczowe to takie pytania, które zachęcają uczniów do szukania na nie odpowiedzi i które pomagają osiągnąć cel lekcji. Jak ocenili nauczyciele wprowadzający ocenianie kształtujące do swojej pracy, pytania kluczowe są trudne dla nauczyciela do zaplanowania. Jednak wiadomo, że dobre pytanie kluczowe „robi lekcję” i angażuje w nią uczniów. Nie ma niestety przepisu na tworzenie takich pytań.
Spotkanie na ten temat stwarza okazję do zastanowienie się nad warunkami, które powinno spełniać pytanie kluczowe, nad radami do tworzenia pytań kluczowych i nad wzajemną pomocą nauczycieli naszej szkoły w tworzeniu takich pytań. Planujemy też podczas spotkania dzielenie się doświadczeniami i stworzenie przykładów pytań kluczowych dla naszych uczniów.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………….
Artykuł
6 rad do tworzenia pytań kluczowych
Podstawowym problemem każdego nauczyciela jest zainteresowanie uczniów nauką. Jednym z efektywnych sposobów na pewno może być tworzenie pytań kluczowych – takich pytań, które wzbudzą zainteresowanie uczniów określonym tematem.
Warunki dla pytania kluczowego:
- Pytanie kluczowe powinno być przede wszystkim otwarte. Jeśli nie jest sformułowane jako pytanie otwarte, to warto dodać do niego polecenie uzasadnienia odpowiedzi. Czyli:
Czy jest tak, czy nie tak. Uzasadnij swoją odpowiedź.
Unikamy sytuacji, gdy uczeń zgaduje odpowiedź lub wybiera spośród podanych propozycji.
- Odpowiedź na pytanie nie może być oczywista lub łatwo znajdywana w internecie. Odpowiedź ma wymagać od ucznia myślenia.
- Pytanie kluczowe jest związane z celem lekcji, a wręcz pomaga ten cel osiągnąć. Mówimy, że dobre pytanie kluczowe prowadzi lekcję od zadania pytania aż do uzyskania na nie odpowiedzi.
- Dobrze jest, gdy pytanie dotyczy rzeczywistych problemów. Zwiększa to szanse na większe zainteresowanie uczniów.
Dzięki czterem powyższym punktom można sprawdzić, czy dane pytanie jest kluczowe.
6 wytycznych dla pytań kluczowych
- Zacznij od celu lekcji.
Zadaj sobie pytania:
- Czego chcę nauczyć moich uczniów?
- Dlaczego chcę tego uczniów nauczyć?
- Co jest w tym temacie interesujące?
Możesz wspomnieć, co było dla Ciebie szczególnie ciekawe, gdy poznawałeś ten temat. Dobrym pomysłem będzie także zasięgnięcie opinii innych np. absolwentów, a także sprawdzenie z uczniami, czy pytanie ich interesuje.
- Twórz wyzwanie.
Zastanów się, jaki problem łączy się z tematem zajęć. Co uczniowie muszą wiedzieć i do czego powinni mieć dostęp, aby mogli rozwiązać problem?Problem powinien być widoczny w pytaniu. Wtedy poszukiwania odpowiedzi mają sens.
- Miej na uwadze myślenie.
Zastanów się, czy rozwiązując problem i odpowiadając na pytanie, uczniowie będą zachęceni do kreatywnego myślenia.
Odpowiedź nie powinna być łatwo dostępna w Internecie. Uczeń ma dotrzeć do niej samodzielnie lub w grupie i umieć uzasadnić swoją drogę myślenia.
- Proponuj uczniom poszukiwanie odpowiedzi w grupach.
Poprzez utworzenie grup pojawia się możliwość współpracy i wzajemnego korzystania z jej zasobów. Wspólna praca jest znacznie bardziej interesująca niż praca w samotności.
- Dopuszczaj różne drogi dochodzenia do rozwiązań.
Każda propozycja uczniowskich rozwiązań jest dobra i warta rozpatrzenia. Nie dąż do jedynego prawidłowego rozwiązania. Jeśli pozwolisz uczniom na swobodne kreowanie propozycji, to zaskoczą Cię swoim myśleniem. A jeśli odpowiedź nie będzie prawidłowa, to też bardzo dobrze, bo uczniowie uczą się, że błąd jest nieodzownym elementem uczenia się.
- Zastanów się, czy pozyskanie odpowiedzi jest dla uczniów w ogóle możliwe.
Czy wiedza i umiejętności uczniów pozwalają na udzielenie odpowiedzi?
Nie może być tak, że uczniowie starają się uzyskać odpowiedź, a nie mają odpowiednich dla niej zasobów. To owocuje frustracją.
Można dochodzić do rozwiązania etapami, z wykorzystaniem wskazówek, ale rozwiązanie zadania musi być w zasięgu możliwości.
Inspiracja artykułem:
……………………………………………………………………………………………………………………………………………….
Scenariusz spotkania
Rozmowy o nauczaniu: Pytania kluczowe jako sposób na zainteresowanie uczniów
Spotkanie do 90 min
Przed poprowadzeniem spotkania lider:
- Rozmawia z dyrektorem na temat wyboru tematu.
- Rozmawia z dyrektorem, że chce przeprowadzić takie spotkanie i uzyskuje jego aprobatę oraz ew. zapewnienie, że dyrektor będzie na spotkaniu lub zachęci nauczycieli do uczestnictwa.
- Zaprasza nauczycieli ustnie lub pisemnie do uczestnictwa w spotkaniu.
Ad 3. Propozycja ogłoszenia:
| Drodzy nauczyciele,
Ci z Was, którzy próbowali tworzyć pytania kluczowe do swoich lekcji, wiedzą, jak to jest trudne. Jednocześnie wiemy jak takie pytania pomagają zainteresować uczniów tematem. Nie ma niestety przepisu na tworzenie takich pytań. Planujemy spotkanie w dniu….., o godzinie ……, na temat tego, jak tworzyć takie pytania. Będziemy dzielić się własnymi doświadczeniami i zastanowimy się , co interesuje naszych uczniów. Poznamy warunki do tworzenia efektywnych pytań kluczowych, może uda nam się wspólnie kilka z nich stworzyć. Spotkanie potrwa najwyżej 1,5 godziny. Serdecznie zapraszamy. Osoby chętne prosimy o zapisanie się na listę i przeczytanie artykułu, który wykorzystamy podczas spotkania. |
- Przekazuje artykuł osobom, które zadeklarują chęć uczestnictwa w spotkaniu.
Scenariusz rozmowy o nauczaniu – Pytania kluczowe jako sposób na zainteresowanie uczniów
| Czas | Cel | Co robimy? |
| 15 min | Przywitanie | · Prowadzący wita przybyłych i prosi, aby w miarę możliwości przypomnieć sobie (z własnych czasów szkolnych) pytanie nauczyciela, które było indeksujące lub może pytanie, którym obecnie zainteresowali się uczniowie na lekcji.
Dobrze, gdy prowadzący przygotuje sobie własne wspomnienie i nim rozpocznie. Prowadzący zapisuje wymienione pytania na tablicy. · Głosowanie: Jak nam się wydaje -Tworzenie pytań kluczowych jest dla nauczyciela 1. Łatwe 2. to zależy od tematu 3. trudne Jeśli ktoś zaznaczy pierwszą lub druga opcję, to warto zapowiedzieć, że będziemy korzystać z jego doświadczenia i może pomocy.
Z doświadczeń autorki artykułu wynika, że na ogół jest to bardzo trudne zadanie dla nauczyciela. Oczywiście zależy to od tematu, wieku uczniów i przedmiotu. Artykuł z przykładami dość ambitnych pytań kluczowych znajduje się na blogu Oś świata: |
| 15 min | Poznanie 4 warunków dla pytań kluczowych. | Na początku sa 4 warunki dla pytań kluczowych:
· Pytanie kluczowe przede wszystkim powinno być otwarte. Jeśli nie jest sformułowane jako pytanie otwarte, to warto do niego dodać polecenie uzasadnienia odpowiedzi. Czyli: Czy jest tak, czy nie tak. Swoją odpowiedź uzasadnij. Unikamy sytuacji, gdy uczeń zgaduje odpowiedź lub wybiera spośród podanych propozycji. · Odpowiedź na pytanie nie może być oczywista lub łatwo znajdywana w internecie. Odpowiedź ma wymagać od ucznia myślenia. · Pytanie kluczowe jest związane z celem lekcji, a wręcz pomaga ten cel osiągnąć. Mówimy, że dobre pytanie kluczowe prowadzi lekcję od zadania pytania, aż do uzyskania na nie odpowiedzi. · Dobrze jest, gdy pytanie dotyczy rzeczywistych problemów, wtedy jest większa szansa, że zainteresuje uczniów. Prowadzący dzieli uczestników na 4 grupy i prosi każdą z nich o odpowiedź odpowiednio na pytania: 1. Dlaczego pytanie kluczowe ma być otwarte? 2. Dlaczego nie warto zadawać pytań na które odpowiedź można znaleźć w internecie? 3. Dlaczego pytanie kluczowe ma być związane z celem lekcji? 4. Dlaczego pytanie kluczowe ma dotyczyć rzeczywistych problemów. Prowadzący zapowiada, że można z tymi pytaniami dyskutować, bo może nie zawierają prawdziwych też. Można zamiast zadawać pytania podgrupom (może nie być tylu uczestników), to zainicjować dyskusję na forum na te tematy.
Powrót do listy wspomnianych pytań. Sprawdzenie, czy spełniały te 4 warunki. |
| 20 min | Dyskusja nad 6 radami z artykułu | 1. Zacznij od celu lekcji
2. Twórz wyzwanie 3. Miej na uwadze myślenie 4. Proponuj uczniom poszukiwanie odpowiedzi w grupach. 5. Dopuszczaj różne drogi dochodzenia do rozwiązań 6. Zastanów się, czy pozyskanie odpowiedzi jest dla uczniów w ogóle możliwe. W artykule przedstawiono 6 rad dla nauczyciela. W parach zastanówmy się jakimi kolorami oznaczymy każdą z nich: Czerwony – rada niezbędna dla każdego pytania kluczowego Żółty – rada ważna ale w zależności od tematu – niezbędna lub do pominięcia. Zielony – wyobrażam sobie pytanie, które jej nie uwzględnia. Prowadzący prosi, aby uczestnicy spojrzeli od strony ich własnej szkoły i ich uczniów. Jeśli pojawią się kolory żółty i zielony, to warto zacytować okoliczności, w których można radę pominąć.
Uwaga, jeśli widać, że uczestnicy nie przeczytali artykułu, to warto dać im czas na przeczytanie. |
| 15 – 20 min | Tworzenie pytania kluczowego | · Uczestnicy podają temat lekcji, która ich czeka w najbliższym czasie i jej cel.
Zapis na tablicy.
· W zależności od liczby uczestników spotkania: A. Dużo osób: Podział na pary lub trójki wybór jednego z tematów i ułożenie do niego pytania kluczowego. B. Mało osób: wybór wspólny tematu i ułożenie do niego pytania kluczowego. W przypadku A prezentacja prac grup.
· Sprawdzenie, czy ułożone pytania spełnia 6 rad.
W zależności od czasu przebiegu spotkania, można powtórzyć tworzenie pytań kluczowych. |
| 10 min | Jak możemy sobie pomoc? | Widać, że wspólne tworzenie pytań jest łatwiejsze niż w samotności.
Jak możemy zatem wzajemnie sobie pomóc? Uczestnicy generują propozycje. Jeśli nie ma propozycji, to można zaproponować własne i zastanowić się, które z nich są realne w naszej szkole: · Sprawdzanie w parach, czy pytanie kluczowe jest intersujące dla uczniów. · Przedstawianie planowanego pytania na tablicy w pokoju nauczycielskim z zapytaniem, czy jest dobre? · Przedstawianie tematu lekcji na tablicy w pokoju nauczycielskim z prośba o podanie proponowanych pytań kluczowych. · Stworzenie banku pytań kluczowych do tematów lekcji (np. w bibliotece szkolnej) · Zaangażowanie uczniów w tworzenie pytań kluczowych dla przyszłych pokoleń uczniów. · Inna propozycja
|
| 5 min | Podsumowanie? | Runda:
Co chcę zapamiętać z tego spotkania? |
