Rytuały poprzez swoją przewidywalność są bardzo potrzebne dzieciom i dorosłym. Warto je wykorzystywać też w szkole.
Rytuał, jako codzienny zwyczaj wpływa na poczucie bezpieczeństwa, uczniowie czują się „zaopiekowani” i ważni.
Sięgnijmy do przykładu rytuału w szkołach wyznaniowych – poranna modlitwa. Abstrahując od treści modlitwy można zauważyć, że taki zwyczaj pozwala uczniom skupić się na lekcji. Jeśli nie chcemy wprowadzać modlitwy, możemy rozpoczynać lekcje od przeczytania wartościowego cytatu lub od rundki z odpowiedzią na pytanie o samopoczucie uczniów. Taki początek lekcji daje uczniom sygnał, że każdy jest ważny i że po odbyciu rytuału nastąpi już właściwa lekcja.
Ważne jest to, że rytuał występuje zawsze w określonym czasie i jest wspólny dla całej klasy. Stanowi on pewną tajemnicę społeczności klasowej, coś na co się umawiamy wszyscy.
Rozmawiałam z jedną z nauczycielek, które powiedziała mi, że dla niej początek lekcji to sprawdzanie listy. Oczywiście, jest to też rytuał, jeśli jest stosowany na każdej lekcji, ale nie jest on osobisty i nie jest związany ze specyficznymi zwyczajami danej klasy.
Chodzi nam o rytuały, które są uhonorowaniem wspólnie spędzonego czasu. Takie, które podkreślają, że wspólnie spędzony czas jest ważny i cenny, że powinniśmy go szanować.
Rytuałów nie może być za dużo, bo trudno będzie je wszystkie stosować i zajmą za dużo czasu. Dlatego warto zastanowić się, co wybrać.
W rzeczywistości szkolnej takim rytuałem może być przywitanie przed wejściem do sali lekcyjnej. Nauczyciel może podać każdemu uczniowi rękę i spotkać się z nim wzrokiem. Taki rytuał obserwowałam w szkołach waldorwskich.
Z młodszymi dziećmi możemy zastosować jakiś gadżet. Wiesława Mitulska –nauczycielka wczesnoszkolna, używa maskotki, która towarzyszy lekcjom i dzieci mogą nawet kolejno zabrać ją do domu.
Można stosować rozpoczynanie lekcji przez kolejnego ucznia, który wcześniej przygotowuje do przeczytania krótki tekst lub cytat.
Niektórzy nauczyciele tak organizują lekcję, aby pierwsze kilka minut poświęcone było luźnej rozmowie, a na dany sygnał (np. muzyczny) uczniowie zaczynają skupiać się na lekcji.
Oprócz zapewniania bezpieczeństwa rytuały przynoszą inna korzyść – budowanie wspólnoty, drużyny klasowej. Poprzez stosowanie ich można budować pozytywne relacje w klasie. Może to być np. umieszczanie zdjęć uczniów na ścianie sali lekcyjnej w formie kolażu. Jeśli robi się to cyklicznie, to można obserwować, jak zmieniają się fizycznie uczniowie.
Innym zwyczajem może być prowadzenie kroniki klasowej, w której opisywane są różne zdarzenia i zamieszczane zdjęcia. Kronika w dobie nauczania zdalnego może mieć formę komputerową.
W mojej wychowawczej klasie w liceum zawiesiłam na ścianie plakat z narysowanym drzewem, którego gałęzie oznaczone były imionami uczniów. Na nich rysowałam wisienkę, jeśli uczeń miał odrobioną pracę domową. Moi uczniowie pamiętają drzewo wisienek nawet po 20 latach po maturze.
Rytuały oczywiście wszystkiego nie załatwiają, ale mogą być pomocne w klasie szkolnej.
