Szkoła w Birmie

To coś prawie jak polska szkoła okresu międzywojennego.
Prawie, bo w wiejskie czteroklasówki prowadziło państwo i nauczyciel otrzymywał pensję. Poza tym większych różnic nie zauważyłem.

Zawsze, gdy słucham o innym modelu edukacyjnym, zwłaszcza, siłą rzeczy, uważanym za przestarzały, „niedostosowany do wymogów współczesności”, z odmiennym paradygmatem, zastanawiam się, na ile jest on skuteczny. Oczywiście, naiwnością byłoby analizować problem w oderwaniu od tła kulturowego i społecznego, ale warto się zastanowić, z iloma problemami naszej szkoły borykamy się na własną prośbę, a następnie, w pocie czoła, próbujemy je rozwiązać przy pomocy narzędzi, o których z góry wiemy, że nie będą skuteczne.
Nasze dzieci nie uczą się już w zespołach 60-cioosobowych, nie są też bite za przewinienia, co z pewnością jest postępem cywilizacyjnym. Mam jednak poważne wątpliwości, czy są en mass szczęśliwsze. Nie, to nie jest tęsknota za „bezgrzesznymi latami”; do przeszłości, nawet jeśli była, w co wątpię, lepsza, powrotu nie ma. Zastanawia mnie jednak, czy nie mylimy postępu z zelotyzmem we wprowadzaniu rozwiązań będących jedynie projekcją naszych zupełnie nieweryfikowalnych wyobrażeń o dobrej edukacji, rozmnażaniem „małp” Beaty:), lub, co gorsze, cynicznym żerowaniem na ludzkiej naiwności, albo owczym pędzie rodziców do uczynienia swojego dziecka geniuszem, a raczej programowalnym sawantem. Pytanie jest retoryczne, a biorąc pod uwagę energię i środki (vide III Kongres) angażowane w rozwiązania pozorne, łatwo pomyśleć, że, np. model birmański może mieć swoje zalety.
Czy rzeczywiście potrzebujemy np. 17-tu przedmiotów? Czy to dobrze, że dzieci są zupełnie odizolowane od życia i problemów dorosłych? Czy, eliminując świadczenie pracy przez dzieci, nie zamieniliśmy wykorzystywania ekonomicznego na niewolnictwo innego rodzaju? Ośmiogodzinny dzień pracy uważamy za standard cywilizacyjny, dlaczego dwanaście godzin poświęcanych szkole przez dziecko „dopilnowane” nie budzi naszego sprzeciwu? Obruszamy się na myśl, że birmańskie dziecko jest odrywane od lekcji i pomaga w polu, czy możemy być pewni, że chętnie zamieniłoby się z naszym uczniem? Czy wreszcie jesteśmy pewni, że ludzie są, tu i dziś, gremialnie mądrzejsi i lepiej przystosowani do życia niż lat temu, dajmy na to, pięćdziesiąt?
Wielu ludzi jak mantrę powtarza potrzebę zmian, bo wyżej wymienione dylematy traktuje jako realnie istniejące zagrożenia. Problem w tym, że walkę z tymi zagrożeniami bierze za problem ideologiczny. Tymczasem leży on nieco głębiej, tkwi w kulturze, a raczej w „kulturze”, która tę ideologię produkuje i promuje. Nie jest ona przeciwnikiem osobowym, dającym się schwytać i postawić pod pręgierzem. Można lubić lub nie tolerować jej żołnierzy, oponentów w dyskusji, tego lub innego ministra, spierać się o pojedyncze kwestie, ale całość przypomina dmuchanie dużego, dziurawego balona. Winna jest mentalność nastawiona na życie złudzeniem.
Łatwo ulegamy przekonaniu, że żyjemy w czasach niezwykłych, wyjątkowych. Za pewnik uznajemy, że technologia, a zwłaszcza informatyzacja, na zawsze zmieniły nasz gatunek, nasze mózgi i zwyczaje, że nasze potrzeby i ich realizacja są diametralnie różne od będących udziałem żyjących przed nami. Pokolenie rodziców samo traktuje się jak eksponat w wirtualnym muzeum, odwiedzanym przez własne dzieci. Wbrew pozorom jednak, wbrew dmuchaniu dziurawego balona (polityce, metodyce itp.,itd.), dzieci na ogół nie przeskakują etapów rozwoju osobniczego, podyktowanego przez naturę. Dla niej jest zupełnie obojętne, czy pięcio-, sześciolatek jest jeszcze w przedszkolu, czy już w szkole – i tak będzie robił to samo. Trzylatek, na siłę zapisany do starszaków, na ogół nie zyska niczego, oprócz chorej satysfakcji rodziców. Ciąganie dziecka na niezliczone zajęcia nie otworzy mu w świadomości „nowych kanałów” i mimo powstania kilku nowych, mocno zmielinizowanych połączeń nerwowych, nie zagwarantuje mu w życiu szczęścia i sukcesu – dużo lepiej będzie, jeśli wyślemy je do dziadków, do parku, lub po prostu damy święty spokój.
Edukacja na gwałt szuka nowego paradygmatu i na pewno go znajdzie. Jaki by nie był, da zarobić paru fachowcom, paru politykom i rzeszy hochsztaplerów, będzie święcił triumfy przez kilka lat (choć krócej niż poprzedni) i okaże się ślepą uliczką, o której każe nam się szybko zapomnieć, w obliczu kolejnej „zmiany”. A pięciolatek w Birmie, będzie siedział w kucki na klepisku buddyjskiego monasteru i słuchał mistrza. Bo w kwestii takiej relacji niewiele da się wymyślić i poprawić. I co ważniejsze, jestem święcie przekonany, że taki pięciolatek, postawiony przed innym wyzwaniem, stawi mu czoła co najmniej równie dobrze jak ten obłożony kokonem podręczników, opinii piętnastu poradni, opieki zastępów pedagogów i psychologów, przebadany pod kątem rodzaju (sic!) inteligencji, ewentualnego ADHD (które wszyscy leczą, choć nie wiedzą, czy istnieje) i innych realnych lub jedynie domniemanych dysfunkcji, a później traktowany na przemian testomanią i odkrzesłowieniem, łopatologią i pseudo-, pardon, dydaktyką. Pomyślmy o tym, zanim z ulgą stwierdzimy, że są jeszcze miejsca, gdzie w edukacji jest dużo więcej do zrobienia, niż u nas.

Dobrze byłoby, gdybyśmy dobrze znali etapy rozwoju dziecka i nie próbowali ich przekraczać.
D