Nauczyciel jak skoczek narciarski

W wielu sytuacjach powodzenie sprawy zależy od jej rozpoczęcia. Dobry początek daje energię do działania, a złego rozpoczęcia nie daje się często naprawić, aż do końca.

Tytułowy nauczyciel jest, jak skoczek narciarski, wiele zależy od wybicia się na progu, jeśli będzie nieprawidłowe, to cały skok nie będzie dobry.

W artykule przedstawię dwie strategie (nabudowywanie wiedzy i nurkowanie) i sposoby, jak je zastosować. Temat łączy się z pierwszą strategią oceniania kształtującego, która zaleca przedstawienie uczniom celów uczenia się i kryteriów sukcesu, dzięki jej wprowadzeniu uczniowie widzą sens tego, czego się uczą.

W pracy nauczyciela pierwsze minuty lekcji są najważniejsze. Sposób, w jaki rozpoczynamy zajęcia, jest kluczem do ożywionej lekcji lub do wygaszenia  zainteresowania uczniów i uczenia się.

Sposoby na realizację strategii uzupełnili swoimi przykładami nauczyciele z inicjatywy: Frajda z nauczania: Bożena Sozańska, Beata Fiszer, Grażyna Bogusławska, Patrycja Doroszewska, Barbara Jaworowicz, Żaneta Wójcik, Łukasz Tupacz. Przykładów jest dużo, i są obszerne, dlatego tekst jest wyjątkowo długi.

Jeśli chcesz się dołączyć do inicjatywy napisz na adres: danuta.sterna@gmial.com

1. Strategie nabudowywania nowej wiedzy na tym, co już uczniowie wiedzą.

Skuteczne uczenie się zaczyna się, gdy pomagamy uczniom powiązać to, co już wiedzą, z tym, czego się nauczą. Badania pokazują, że ten „podgląd” pomaga poprawić uczenie się uczniów (Bloom, 1976; Hattie, 1992; Marzano, 2019).

Nieporozumienia – to zabawny sposób, aby pomóc uczniom zidentyfikować błędne informacje i nieporozumienia, które im towarzyszą. Nauczyciel opracowuje przed lekcją  quiz – Prawda/Fałsz ze stwierdzeniami, z których wszystkie wydają się prawdopodobne, ale wszystkie są fałszywe. Uczniowie rozwiązują quiz, a następnie nauczyciel ujawnia im, że stwierdzenia w teście są niedokładne lub źle sformułowane, i dlatego mogą być nieprawidłowo zrozumiane. Zachęca uczniów, aby podczas lekcji zweryfikowali swoje odpowiedzi oraz dowiedzieli się więcej o każdym z nieporozumień.

2. Haczyki informacyjne. 

Są to zajęcia mające na celu wzbudzenie zainteresowania uczniów pojęciami/umiejętnościami, których mają się nauczyć. Nauczyciel może wykorzystywać krótkie filmy, nagłówki z prasy, obrazy i inne przyciągające uwagę multimedia. Można również wykorzystać anegdoty i osobiste historie związane z tematem lekcji.

Opracowując haczyki informacyjne, nauczyciel powinien wziąć pod uwagę pewne pytania, aby haczyki pracowały na rzecz tematu:

• Jakie koncepcje/umiejętności mają uczniowie opanować?
  • Co jest naprawdę wyjątkowego, nowatorskiego, użytecznego itp. w tym, czego będziemy się uczyć?
  • Jakie historie lub anegdoty wzbudzą zainteresowanie uczniów, bez odwracania uwagi od tego, czego faktycznie będziemy się uczyć?

Barbara Jaworowicz, Szkoła Podstawowa w Skulsku – fizyka

Fizyka klasa VIII, Temat:  Zmiana energii wewnętrznej przez wykonanie pracy. Kryterium sukcesu: podajesz przykłady, w których na skutek wykonania pracy wzrosła energia wewnętrzna ciała.

Przedstawiam uczniom fragment filmu „1900: Człowiek legenda” link: https://www.youtube.com/watch?v=FVdTXXAon9E&t=236s . Zagadnienie ukazane w scenie gry na fortepianie, jest związane ze wzrostem temperatury strun instrumentu na skutek uderzeń w klawisze. Po obejrzeniu, zadaję uczniom pytania. Co ciekawego zaobserwowaliście we fragmencie tego filmu? Dlaczego wzrosła temperatura strun fortepianu? Podajcie inne przykłady z otoczenia, które świadczą o tym, że uderzając, zginając, rozciągając, wykonując pracę mechaniczną, rośnie energia wewnętrzna ciała?

Żaneta Wójcik – nauczycielka plastyki i techniki w Szkole Podstawowej nr 36 im. Narodów Zjednoczonej Europy w Tychach

Gdy uczniowie na początku zajęć pytają: ,,Po co się tego uczymy, skoro i tak

nam się to nie przyda”, to wiemy, że niewiele na lekcji osiągniemy i zainteresowanie większości będzie marne. Argumentacja słowna nie przemawia do ucznia.  Staram się zatem, nie dopuścić do zadania takiego pytania przez uczniów. Aktywizuję uczniów od samego początku lekcji.

,,Analiza obrazu” – Szukając sposobów na zainteresowanie uczniów, niekoniecznie ciekawym dla nich tematem, zaczynam od przedstawienia obrazu, który jest w pewien sposób dla nich znany, oraz taki, o którym łatwo będzie im  opowiadać. Jest to gwarancja dobrego początku lekcji. Takim obrazem jest np.: ,,Krzyk” Edvarda Muncha. Po ciekawej dyskusji na temat obrazu, jest mi dużo łatwiej przeanalizować z uczniami obraz o tematyce religijnej lub historycznej.

3. Kluczowe terminy. 

Często potrzebujemy sposobu, aby pomóc uczniom zapoznać się z ważnymi terminami i pojęciami dotyczącymi lekcji. Korzystając z tej strategii, nauczyciel przedstawia uczniom kluczowe terminy i ich zwięzłe wyjaśnienia. Poleca uczniom posortowanie terminów na kategorie, które sami stworzą. Następnie uczniowie dzielą się swoimi kategoriami i uzasadnieniem.

W dalszym ciągu lekcji można prowadzić w klasie dyskusję na temat tego, w jaki sposób terminy i koncepcje są ze sobą powiązane, oraz jak są powiązane z  wcześniejszą wiedzą uczniów.

Na koniec lekcji można ponownie dokonać podziału na kategorie, wtedy uczniowie widzą, czego się nauczyli. Pod linkiem można obejrzeć przykład w języku angielskim (zaczerpnięty z artykułu): https://www.youtube.com/watch?v=CNWJQEd0I_k

4. Do czego to jest podobne?

Nauczyciel w skrócie przybliża uczniom nowy temat i prosi ich, aby w parach pomyśleli nad tym, do czego to jest podobne, z tego, co już znają, albo czym się to różni. Wnioski uczniów można zapisać na tablicy i wracać do nich, gdy odkryje się nowe podobieństwa i różnice.

Żaneta Wójcik – nauczycielka plastyki i techniki w Szkole Podstawowej nr 36 im. Narodów Zjednoczonej Europy w Tychach

Wybieram tematy bliskie dziecku, związane z jego życiem i marzeniami. Nauka rysunku technicznego na przykładzie projektowania swojego domu lub pokoju jest odzwierciedleniem ukrytych marzeń każdego dziecka. Coś, co mamy już w głowie, pozwala uruchomić proces nauki czegoś nowego.

1. Strategie nurkowania

Strategia nurkowania polega na wykonaniu przez uczniów zadań bez specjalnego ich do nich przygotowania. Oto cztery podstawowe sposoby:

5. Szybka powtórka.

Nauczyciel prosi uczniów, aby przywołali z pamięci to, czego ostatnio nauczyli się na określony temat, wspólnie z kolegą lub koleżanką z klasy omówili ten temat, a następnie zaprezentowali. ( Oto przykład wideo. ) Takie podejście pobudza uczniów do aktywności i pomaga nauczycielowi zorientować się, co tak naprawdę uczniowie wiedzą, a co trzeba powtórzyć.

Można na poprzedniej lekcji opracować propozycje zadań do powtórki i właśnie te zadania polecić uczniom rozwiązać na następnej lekcji. Jest to dobry początek lekcji, bo każdy z uczniów zna polecenia i może osiągnąć sukces.

Patrycja Doroszewska, nauczycielka języka niemieckiego w Szkole Podstawowej nr 47 w Gdyni i w Gdyńskim Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli

MEMO – słowo – obraz

Rozkładam przed lekcją na ławkach obrazki, przedstawiające słownictwo omawiane na poprzedniej lekcji np. części ciała. Przy wejściu wręczam uczniom karteczki z nazwami części ciała po niemiecku. Uczniowie wchodzą i szukają swojego miejsca w sali.

W ten sposób przeprowadzam również podział na pary bądź grupy, można zaproponować pracę w nowo utworzonej grupie, parze.

Kolejnym krokiem może być narysowanie (w nowej grupie) człowieka i podpisanie jak największej liczby części ciała w języku niemieckim.

Potem możemy poprosić o pozostawienie swojej kartki i zmianę miejsca. Uczniowie przesiadają się i uzupełniają podpisy na obrazku człowieka z innej grupy.

I powtórzenie gotowe.

6. Szybki quizmoże być skutecznym narzędziem rozpoczynania lekcji,

poszerzania wiedzy podstawowej i zachęcenia uczniów do aktywnego udziału w lekcji. Pytania powinny być proste w formie z niewielką liczbą możliwych odpowiedzi.  Można użyć do tego narzędzi internetowych urozmaicających ćwiczenie, takich jak: Kahoot, Google Forms i inne.

Beata Fiszer, nauczycielka jezyka polskiego w Gdyńskim Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli, przykład z lekcji języka polskiego w klasie 7:

Zanim zapoznałam uczniów z wierszem Adama Mickiewicza Śmierć Pułkownika, na początku lekcji przeprowadziłam krótki test. Uczniowie na smartfonach odpowiadali na pytania, jak wyobrażają sobie śmierć pułkownika podczas powstania listopadowego. Szybki dostęp do testu uzyskali za pomocą wyświetlonego kodu QR.

Test był następujący:

Wyobraź sobie, że masz namalować obraz pod tytułem Śmierć Pułkownika, który pokazuje wydarzenie z roku 1831. Co przedstawisz na takim obrazie? W każdym pytaniu wybierz jedną z zaproponowanych odpowiedzi lub wpisz własną.

1.Kto jest pułkownikiem?

1. kobieta
2. mężczyzna

2.W jakim wieku jest pułkownik?

1. młody
2. w średnim wieku
3. w podeszłym wieku

3.Gdzie umiera pułkownik?

1. na polu bitwy
2. w więzieniu
3. w łóżku
4. inna odpowiedź: ………………..

4.Dziś będziemy omawiać wiersz pt. Śmierć Pułkownika. Na jakie pytanie chciałbyś/chciałabyś uzyskać odpowiedź, czytając ten utwór?

……………………………

Dzięki zastosowaniu formularzy Google mogliśmy wspólnie obejrzeć wykresy obrazujące odpowiedzi, a następnie zabrać się do lektury. Na końcu lekcji, po przeczytaniu wiersza, porównaliśmy oczekiwania z treścią utworu. Okazało się, że wbrew wyobrażeniom uczniów pułkownik okazał się młodą kobietą – Emilią Plater. Wiersz, znów wbrew przewidywaniom, nie pokazywał jej śmierci w walce – umierała w chatce leśnika, ”na pastuszym tapczanie”. Musieliśmy pogodzić się z tym, że nie na wszystkie zadane pytania uzyskaliśmy odpowiedź. Nie dowiedzieliśmy się na przykład, co przed śmiercią przeżył pułkownik.

Test przeprowadzony na początku lekcji pozwolił uczniom zaangażować się w poznawanie wiersza – chcieli sprawdzić, czy ich wyobrażenia były zbieżne z wizją poety. Na dwa z pytań testu znaleźli odpowiedź dopiero na końcu utworu. To pozwoliło im zrozumieć układ treści w wierszu, w którym poeta zaskakuje czytelnika – zdradza tożsamość bohaterki  dopiero w ostatniej linijce.

Patrycja Doroszewska, nauczycielka języka niemieckiego w Szkole Podstawowej nr 47 w Gdyni i w Gdyńskim Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli

Uczniowie rozwiązują rebusy (np. do tematu meble, sprzęt domowy i elementy domu typu okno itp.), następnie szukają osoby, z którą wspólnie uzasadniają rozwiązanie rebusu. 

7. Mapa wizualna

Nauczyciel opracowuje przedstawienie graficzne tematu i prosi uczniów, aby:

1. Odgadli i uzasadnili symbole użyte w obrazie.
2. Odpowiedzieli na serię pytań na podstawie wyświetlanych informacji.

Można do tego użyć ilustracji z czasopism, własnych rysunków, obrazów z internetu. Jeśli przedstawienie graficzne jest dostępne przez całą lekcję, to kolejno uczniowie mogą znajdywać w nim to, czego właśnie się uczą.

Patrycja Doroszewska, nauczycielka języka niemieckiego w Szkole Podstawowej nr 47 w Gdyni i w Gdyńskim Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli

• CHMURA WYRAZOWA

1 Przygotowujemy chmurę do konkretnego zagadnienia np. pogoda. 

2 Prosimy uczniów o wyszukanie słów, które znają. 

3 Następnie uczniowie tłumaczą resztę słów w grupach.

4 Kolejnym krokiem jest połączenie słów w kategorie oraz nazwanie ich.

5 Potem uczniowie uzupełniają swoje kategorie dodatkowymi słowami i wyrażeniami, które znają.

Chmurę można stworzyć w:

https://www.wordclouds.com/

https://coolinfographics.com/word-clouds

https://wordart.com/create

https://www.festisite.com/text-layout/word-cloud/

• WIDOK Z OKNA 

Polecam cudowną aplikację: https://www.window-swap.com/Window, banalnie prostą w obsłudze. Należy kliknąć tylko: “open a new window somewhere in the would” i naszym oczom ukaże się widok z jakiegoś okna wraz z dochodzącymi odgłosami.

Okno otwarte i zaczynamy. Oto kilka propozycji na rozpoczęcie.

1. Uczniowie mają za zadanie zapisać, jak największą ilość słów, nazwać jak najwięcej przedmiotów i zjawisk.
2. Uczniowie przygotowują pytania do osoby, która właśnie ma taki widok z okna.
3. Uczniowie mogą odpowiedzieć na pytania przygotowane przez nauczyciela np. 

– Kto tu mieszka?

– Gdzie to jest?

– Jak to pora roku, dnia? itd

4. Stosujemy rutynę myślenia krytycznego:

               WIDZĘ – MYŚLĘ -ZASTANAWIAM SIĘ. uczniowie notują do każdego punktu swoje pomysły.

5. Stosujemy rutynę myślenia krytycznego: SŁOWO-WYRAŻENIE-ZDANIE

Żaneta Wójcik – nauczyciel plastyki i techniki w Szkole Podstawowej nr 36 im. Narodów Zjednoczonej Europy w Tychach

,,Analiza obrazu w formie mapy myśli” – wykorzystuję do tego białe, przenośne tablice do których przyczepione są reprodukcje wybranych obrazów. Uczniowie w grupach, przy użyciu pisaków dopisują wokół swoje przemyślenia, zaznaczając strzałkami wybrane detale. Po 15 minutach, grupy zamieniają się miejscami. Każda grupa może odnaleźć coś nowego.

W podobny sposób można umieścić fragment pracy plastycznej, a uczniowie domalowują dalszy ciąg, zgodnie z oryginałem. Należy pamiętać, że po zakończeniu działań plastycznych, należy pozwolić uczniom namalować coś od siebie, aby proces twórczy był w pełni dokonany.

8. Zadanie na dobry początek.

Nauczyciel poleca uczniom, od razu na początku lekcji, aby w parach rozwiązali zadanie/problem związany z nowym tematem, którym uczniowie zajmowali się na poprzedniej lekcji. Dzięki temu nauczyciel i sami uczniowie wiedza, czy są przygotowani do następnej lekcji.

Grażyna Bogusławska, była nauczycielka języka francuskiego w SLO II w Warszawie.

Do końca życia będę pamiętać początki lekcji francuskiego w  liceum.

Pytanie Quel jour sommes nous aujourdhui czyli – jaki dziś dzień, data. Zapisywaliśmy na tablicy np 5 janvier 1995

Drugie pytanie: Quel temps fait-ill aujourdhui? czyli – jaka dziś pogoda. Z czasem w starszych klasach dochodziło pytanie: Quelles sont les actualiteś? czyli – jakie są bieżące wiadomości polityczne i społeczne?

Dzięki takim początkom nauczyliśmy się mówienia o dacie, o pogodzie o tym co się dzieje na świecie, to znaczy opanowaliśmy przez powtarzanie słowa i zwroty potrzebne na co dzień w życiu. Oczywiście stopniowo na pytania o pogodę i politykę odpowiadaliśmy w sposób coraz bardziej bogaty i zniuansowany, na początku było to  jedno proste zdanie – Jest ciepło,  z czasem – Jest chłodniej niż wczoraj, zgodnie z prognozą leje” itp. 

Po drugie, dawało to poczucie bezpieczeństwa i komfortu, bo nie było zaskoczeniem. Również widzieliśmy że język służy nam do tego, do czego jest wymyślony to znaczy do komunikacji. Pozwalało, to również zorientować się (dzięki odpowiedziom co bardziej elokwentnych uczniów), co się dzieje w świecie, a też zachęcało do rzucenia okiem wcześniej na gazetę, aby nie wypaść źle w oczach rówieśników. Jednym słowem same plusy. W nauce języka nie obejdzie się bez powtarzania ale u naszej nauczycielki Madame to był powtarzający się zwyczaj, który dawał wymierne efekty.

Bożena Sozańska- nauczycielka chemii w Zespole Szkolno-Przedszkolnym nr 11
w Gliwicach

Tak. Dobry start wróży dobry finał. Dlatego dbam, aby początek lekcji, administracyjny, był krótki (wpisuję tematy wcześniej) i miły (np. mówię: cieszę się, że Was widzę itp.). I niezwłocznie rozpoczynam zadaniem na dobry początek, najczęściej do wykonania w parach. Są to krótkie krzyżówki, rebusy, powtórka zagadnień ostatniej/ostatnich lekcji na zasadzie pytań i losowania patyczkami uczniów. Często stosuję burzę mózgów, skojarzenia, np. z czym kojarzy się chemia organiczna, jakie kwasy znajdziesz w swoim otoczeniu, wymień jakie rodzaje wody spotyka się w przyrodzie. Lekcje o tlenie rozpoczynam od efektownego doświadczenia – spalania magnezu; stopów metali szukamy na krótkiej wycieczce w okolice szkoły, gdzie przyglądamy się pomnikowi z brązu, a w klasie oglądamy klucze, zamki, baterię, stoliki. Aby pokazać logikę ułożenia pierwiastków w układzie okresowym, wyświetlam układ Mendelejewa z 1863 roku, w którym uczony zamieścił jedynie 60 pierwiastków (dziś jest ich 118). Gdy dojdziemy z uczniami do opisania metod, jakimi mógł się posługiwać Mendelejew 160 lat temu, mam wrażenie, że uczniowie widzą postęp i jednocześnie podziwiają odkrywcę. Mendelejew jest też bohaterem mojej opowiastki o tym, jak odkrywając zjawisko kontrakcji uratował właścicielowi gorzelni głowę. Inne zadanie dotyczy Lavoisiera, który zajmował się wielu dziedzinami, m.in. udowodnił istnienie tlenu jako gazu potrzebnego do życia. Proszę uczniów, aby wyłowili z krótkiej notki biograficznej dziedziny, którymi się zajmował (dość odległe). Przed lekcją o kwaśnych opadach proszę uczniów o przypomnienie właściwości chemicznych kilku poznanych kwasów (chodzi głównie o ich właściwości żrące). Nawiązując do deszczu czy śniegu stawiam tezę, że właśnie  te kwasy padają na nasze głowy, ogrody, budynki…

Okres pandemii i zdalnego nauczania skłonił mnie do głębszych poszukiwań elementów na start, aby wzbudzić zainteresowanie po drugiej stronie ekranu. Cały cykl lekcji o białkach podzieliłam na parę sekwencji, w których starałam się pokazać rolę białka w życiu przyrody ożywionej. Zaczęło się od wysłuchania piosenki ze słowami  A. Osieckiej „Życie jest formą istnienia białka”. Potem analizowaliśmy budowę koronawirusa, w którym odnaleźliśmy 8 białek uczestniczących w ataku na białka człowieka. Kolejnym etapem było przypomnienie z jakich elementów składa się organizm człowieka z naciskiem, że 20 % naszego ciała to białka. Następnie uczniowie poszli do kuchni i z lodówek i szafek przynieśli różne, określone  produkty żywnościowe i analizowali w nich zawartość białka.

Przynoszę do klasy arkusz celofanu. I pytam uczniów gdzie powinnam wyrzucić go podczas segregowania śmieci. Odpowiedź: do plastiku. Potem pokazuję różne woreczki tzw. reklamówki i pytam o to samo. Uczniowie odpowiadają ponownie, że do plastiku. Potem przypominam, że te woreczki plastikowe to są przeróżne tworzywa sztuczne (o ich składzie  mówiliśmy dużo wcześniej). A z odpowiedzią o celofanie nie zgadzam się i proszę uczniów, aby znaleźli w internecie informację o składzie celofanu. I okazuje się, że celofan trzeba wyrzucić do Biodegradowalnych.

Żaneta Wójcik – nauczycielka plastyki i techniki w Szkole Podstawowej nr 36 im. Narodów Zjednoczonej Europy w Tychach

Bez uprzedzenia rozpoczynam zajęcia prosząc o przyszykowanie farb, pędzli
i kartek. Zaskakuję uczniów, gdyż nie są przygotowani do zajęć malowania. Zadaję im pytanie: Czym moglibyśmy malować i na czym, gdybym dała Wam farby; uzyskuję propozycje i uczniowie z przyjemnością wprowadzą swoje pomysły w fazę realizacji. Nie jest ważne, jakie medium wykorzystujemy. Liczy się aktywizacja i proces twórczy.

9. Ankietowanie uczniów.

Poprzedniego dnia nauczyciel opracowuje pytanie i wysyła je uczniom, aby spróbowali na nie odpowiedzieć. Pytanie powinno mieć na celu zasięgniecie opinii uczniów na nowy (frapujący ich) temat. Można użyć Formularza Google, a w nim zapytać uczniów np. o opinię na temat kary śmierci, poziom bezpieczeństwa w szkole, stosunku do UFO itp. Na początku lekcji nauczyciel wyświetla uzyskane od uczniów wyniki. Może je przedstawić w formie wykresu i omówić razem z uczniami. Nauczyciel może polecić uczniom opracowanie wyników i odpowiedź na pytania:

• Jakie wzorce lub trendy zauważasz?
• Kiedy patrzysz na dane, co przykuwa Twoją uwagę lub zaskakuje?
• W jakim stopniu Twoje odpowiedzi są podobne do odpowiedzi reszty klasy?
• W jaki sposób Twoje odpowiedzi różnią się od odpowiedzi reszty klasy?

Łukasz Tupacz, nauczyciel języka polskiego w Zespole Szkół Architektoniczno-Budowlanych i Licealnych im. Stanisława Noakowskiego w Warszawie

Uważam, że pierwsze minuty lekcji są kluczowe, jeśli zależy nam na utrzymaniu uwagi zespołu klasowego. Nauczyciel powinien w taki sposób nakreślić cel zajęć oraz wprowadzić do nich, aby zainteresować uczniów oraz skłonić ich do refleksji i aktywności. Jedną ze strategii, którą chętnie wykorzystuję na moich lekcjach, jest ankietowanie uczniów. Przed omawianiem tematu, związanego ze stosunkiem Makbeta do losu, poprosiłem moich Wychowanków o odpowiedź na trzy pytania, które wiążą się z tą problematyką. Zastosowałem następujący układ pytań: ogólna refleksja na temat łamigłówek; eksploracja różnych tekstów kultury, w których pojawia się motyw zagadki; zwrot ku obowiązkowej lekturze szkolnej, którą aktualnie omawiamy. Wykorzystałem w tym celu narzędzie Google Forms. Poniżej (na końcu artykułu) przedstawiam wnioski z uczniowskich odpowiedzi, które stanowiły punt wyjścia do późniejszej dyskusji na temat podejmowanych przez Makbeta gier z własnym losem. Jednocześnie chcę podziękować moim Uczennicom i Uczniom z klasy 2D, którzy chętnie zaangażowali się w tę aktywność. A byli to: Michalina Ćwikowska, Gabrysia Dawid, Bartek Florczak, Julia Giza, Marcel Hryniszyn, Wojtek Jaroszczyk, Bartek Michalik, Bartek Pergał, Łukasz Piekarski, Janek Przybysz, Bartek Sojecki, Gabrysia Szyszka, Wiktoria Waszczeniuk i Kuba Wróbel.

10. Pytania kluczowe.

Nauczyciel opracowuje pytanie kluczowe dotyczące nowego tematu. Jest to pytanie, które zainteresuje uczniów, a podczas lekcji będzie możliwość uzyskania na nie odpowiedzi. Nauczyciel prosi uczniów, aby odpowiedź na to pytanie zapisali na kartce samoprzylepnej i przykleili na spodzie ławki. Na koniec lekcji każdy z uczniów sprawdza, czy właściwie odpowiedział.

Warto – dobrze zacząć! Sposób, w jaki rozpoczynamy zajęcia, może zadecydować o całej lekcji. Walkę z brakiem zaangażowania i brakiem zainteresowania uczniów można wygrać, gdy pracujemy nad wprowadzeniem już do początkowych minut lekcji: doświadczeń mających na celu wzbudzenie zainteresowania uczniów, sięgania do wcześniejszej wiedzy uczniów, wprowadzania dobrej zabawy i pokazania powiązań z rzeczywistością i zastosowaniami.

Łukasz Tupacz, nauczyciel języka polskiego w Zespole Szkół Architektoniczno-Budowlanych i Licealnych im. Stanisława Noakowskiego w Warszawie

Ankietowanie uczniów (pytania i odpowiedzi)

1. Dlaczego rozwiązywanie łamigłówek sprawia ludziom przyjemność i daje satysfakcję?

• Niecodzienna aktywność.
• Nauka poprzez zabawę.
• Ludzie lubią mierzyć się z wyzwaniami oraz mają możliwość samodzielnego docierania do rozwiązania/do prawdy.
• Rozwikłanie łamigłówki daje nam poczucie spełnienia.
• Przedstawienie rozwiązania danej łamigłówki postrzegamy jako nagrodę za nasz wysiłek intelektualny.
• Rozwiązanie zagadki wzmacnia poczucie własnej wartości. Możemy poczuć dumę ze swojej elokwencji.
• Samo przybliżanie się do rozwiązania jest dla człowieka ekscytujące i motywujące.
• To czysta rozrywka i zaspokajanie potrzeby hedonistycznej.
• Łamigłówki pozwalają ćwiczyć ludzką pamięć, rozwijają umiejętność logicznego myślenia i wnioskowania oraz pobudzają kreatywność.
• Rozwiązanie czegoś nieoczywistego sprawia nam radość.
• Łamigłówki pobudzają nas do zdrowej rywalizacji.

2. Który znany Ci bohater literacki/filmowy mierzył się z rozwiązaniem łamigłówki? Czy jej rozwikłanie miało wpływ na jego życie, przyszłość, relacje z innymi ludźmi?

• Warto wskazać tu Króla Edypa z tragedii antycznej autorstwa Sofoklesa. Rozwikłanie zagadki sfinksa doprowadziło tytułowego bohatera do zguby i dopełniło fatum.
• Bohaterami literackimi, którzy mierzą się z rozwiązaniem łamigłówki są Wilhelm i Adso z powieści Imię róży Eco. Od rozwikłania problemu, przed którym stanęli, zależało życie wielu osób, ale także ich reputacja.
• dr Henry Walton Jones Jr. z serii filmów pt. Indiana Jones. Bohater, podczas eskapad w celu poszukiwania starożytnych artefaktów, musi rozwikłać wiele zagadek i łamigłówek. Ich rozwiązanie pozwala mu za każdym razem dotrzeć do celu, odnaleźć skarb i ocalić życie.
• Detektyw Konopka z książki autorstwa Janusza Domagalika. Stał się sławny i łatwo przychodziło mu rozwiązywanie zagadek.
• Postać Sherlocka Holmesa. Od skuteczności rozwiązania przez niego łamigłówek zależało jego życie, ale także innych osób. Holmes był pogrążony w ciągłych rozmyślaniach i często tracił kontakt z otaczającym go światem. Będąc niezwykle inteligentnym człowiekiem, nie interesował się przyziemnymi problemami zwykłych ludzi, co powodowało, że miał kłopoty z podtrzymywaniem przyjacielskich relacji.
• Robert Langdon i Sophie Neveu z filmu Kod Leonarda da Vinci. Rozwiązanie zagadki pewnego szyfru wyjaśniło wiele zagadek z życia Sophie i pozwoliło jej zrozumieć, kim tak naprawdę jest.
• Niewątpliwie będzie to Harry Potter z cyklu powieściowego autorstwa K. Rowling. Trójka młodych czarodziejów, rozwiązując różne zagadki, zacieśnia między sobą przyjacielskie relacje oraz wspólnie pokonuje zło, zmieniając na zawsze oblicze czarodziejskiego świata.
• Bryce Quinlan mierzy się z rozwiązaniem tajemnicy związanej ze śmiercią swojej najlepszej przyjaciółki. W trakcie śledztwa dowiaduje się wielu szokujących faktów oraz odkrywa prawdziwe oblicze różnych osób.

3. W Makbecie Szekspira pojawiają się Czarownice, które przepowiadają przyszłość Makbetowi i Bankowi. Co jest charakterystyczne dla ich języka? Na co zwróciłeś/zwróciłaś szczególną uwagę?

• Tworzą nieoczywiste epitety, porównania i metafory, które budują aurę tajemniczości. Formułują łamigłówki, wykorzystując do tego celu zawiły szyfr, którego właściwe znaczenie jest tylko im znane.
• Odwracają wszelkie wartości, sięgając po paradoksy: „Szpetność upięknia, piękność szpeci”.
• Wykorzystują półprawdy.
• Pozdrawiają Makbeta tytułami, którymi możliwe, że będzie się posługiwał w przyszłości.
• Pierwsza Czarownica: „Cześć ci, Makbecie! Cześć ci, tanie Glamis!”
• Druga Czarownica: „Cześć ci, Makbecie! Cześć ci, tanie Kawdor!”.
• Trzecia Czarownica: „Cześć ci, Makbecie! Przyszły królu, cześć ci!”.
• Przywołują ludowe wierzenia z nimi związane: „Przycupnę jak szczur bez ogona”. W średniowieczu wierzono, że czarownice mogą przybierać postać różnych zwierząt, ale cechą charakterystyczną tych stworzeń był brak ogona.
• Stosują wykrzyknienia: „Precz, stary czopie, precz, ty flądro!”.
• Wykorzystują zgrubienia, np. ropuszysko, psi pysk, łeb jaszczurzy, małpia jucha.
• Wypowiadają rymowane zaklęcia: „Dalej! żwawo! hasa! hej! / Buchaj, ogniu! kotle, wrzej!”.
• Przestawiają wyrazy w zdaniach (stosują inwersję).
• Mówią w enigmatyczny sposób, który wymaga zastanowienia się i głębszej interpretacji.

Czarownice: „Cześć ci, Banko, cześć!”

Pierwsza Czarownica: „Mniej wielkim będziesz niż Makbet, a większym”.

Druga Czarownica: „Nie tak szczęśliwym, a przecie szczęśliwszym”.

• Wprowadzają obrazowanie typowe dla estetyki turpistycznej, np. krew, rozkład ciała.
• Tworzą przerażające rymowanki, które skłaniają do myślenia.
• Ich język jest złowrogi; wyraźnie czuć, że nienawidzą ludzi, gdyż rzucają klątwy: „Kłuć go będę, szczypać, dręczyć, / Cherlać musi i kawęczyć; / Jak wiór wyschnie, jak trup zblednie, / Snu nie znajdzie w noc i we dnie”.
• Rymowanki można intepretować na wiele sposobów. Nie mniej każda z interpretacji i jej późniejsza realizacja ma wpływ na losy poszczególnych postaci.
• Potrafią omotać człowieka dzięki konsekwentnie stosowanym grom językowym. Nie ujawniają całej prawdy.
• Wykorzystują język do tego, aby prowokować człowieka do podejmowania nieetycznych działań. Mamy sporo przykładów zdań, które realizują impresywną funkcję języka.

Inspiracja artykułem Curtisa Chandlera. Zachęcam do zajrzenia, gdyż są w nim użyteczne linki.

https://www.middleweb.com/48213/teaching-tip-always-start-with-a-power-move/